Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
31
31
32
32
33
33
34
34
35
35
36
36
37
37
38
38
39
39
40
40
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.001205">
                <pb pagenum="384" xlink:href="016/01/033.jpg"/>
              rum, quæ leui excipiuntur igne facilè perdiſ­
                <lb/>
              ces. </s>
              <s id="s.001206">Nam quæ vehementi igne indigent, om­
                <lb/>
              nes ſiccant vehementer, plerunque etiam
                <lb/>
              excalefaciunt.
                <arrow.to.target n="marg121"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001207">
                <margin.target id="marg121"/>
              An ſit poſſi­
                <lb/>
              bile facere
                <lb/>
              aquam quæ
                <lb/>
              in multa ſe­
                <lb/>
              cula vitam
                <lb/>
              proroget.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.001208">Ergo hîc rurſus dubitatio alia oritur, an
                <lb/>
              aquam liceat facere temperatam, quam
                <lb/>
              quintam vocant eſſentiam? </s>
              <s id="s.001209">Erit autem hæc
                <lb/>
              ( vt docebo
                <emph type="italics"/>
              )
                <emph.end type="italics"/>
              æther, id eſt, ſubſtantia te­
                <lb/>
              nuiſſima mobilis, & quæ motu calorem
                <lb/>
              temperatum retinet, & tamen plurimum.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.001210">Hæc igitur vires omnes conſeruare poteſt,
                <lb/>
              & vitam producere. </s>
              <s id="s.001211">Nam cum tenuiſſima
                <lb/>
              ſit, miſcet ſe humido primo, penetrans ſo­
                <lb/>
              lida, ac excrementa ſeparat, quæ in illo
                <lb/>
              continentur. </s>
              <s id="s.001212">Qui verò calidi plurimum ha­
                <lb/>
              bet, eiicit impurum quicquid eſt, natura­
                <lb/>
              lémque ob id calorem inſtaurat. </s>
              <s id="s.001213">Nihil enim
                <lb/>
              aliud eſt ſenectus, quam naturalis caloris
                <lb/>
              imminutio: imminuitur verò, quia motus
                <lb/>
              prohibetur, vt de igne dixi: ſimilis eſt enim
                <lb/>
              huius ad illum ratio. </s>
              <s id="s.001214">Motus verò prohibe­
                <lb/>
              tur ob terræ ſubſtantiæ abundantiam: quo­
                <lb/>
              niam ſola terra plurimam habet materiam,
                <lb/>
              & motu omninò caret. </s>
              <s id="s.001215">Ergo aqua illa calo­
                <lb/>
              re cùm ſit temperato, nec cor vexabit, nec
                <lb/>
              iecori infeſta erit. </s>
              <s id="s.001216">Itaque ſola hæc, iſta quæ
                <lb/>
              diximus præſtare poteſt. </s>
              <s id="s.001217">Referunt in Bonic­
                <lb/>
              ca inſula, quæ ab Hiſpaniola orbis noui M.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.001218">C C. paſſuum millibus diſtat, fontem in
                <lb/>
              vertice montis eſſe qui ſenes reſtituat, non
                <lb/>
              tamen canos mutet, nec tollat iam contra­
                <lb/>
              ctas rugas. </s>
              <s id="s.001219">Cuius rei præter perſeuerantem
                <lb/>
              famam, locuples teſtis Petrus Martyr An­
                <lb/>
              gerius Mediolanenſis, à ſecretis Regis olim
                <lb/>
              Hiſpaniarum, in ſuis decadibus orbis nuper
                <lb/>
              inuenti. </s>
              <s id="s.001220">Sed Ouiedus conſtanter negat. </s>
              <s id="s.001221">Nos
                <lb/>
              eſſe poſſe non dubitamus, eſſe haud fatemur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.001222">Tum minus id credendum, quòd breui, &
                <lb/>
              paucis diebus id fieri dicunt. </s>
              <s id="s.001223">At homo an­
                <lb/>
              norum multitudine ſeneſcit, non igitur iu­
                <lb/>
              ueneſcere poteſt, niſi annorum ſpatio:
                <lb/>
              quamobrem id tentare atque experiri diffi­
                <lb/>
              cillimum. </s>
              <s id="s.001224">In ac̈re bono, aqua optima eſſe
                <lb/>
              debet: aër autem optimus (vt dixi) in mon­
                <lb/>
              tium iugis: ibi autem incommoda multa
                <lb/>
              hominibus, quare paucis vſu euenit vt à
                <lb/>
              natura auxilium hoc aſſequantur. </s>
              <s id="s.001225">Ergo vt
                <lb/>
              ad rem reuertar, ne tam longè petatur, cùm
                <lb/>
              ardens aqua diuturno circulationis motu te­
                <lb/>
              nuitatem retinens, caliditatem, acumén­
                <lb/>
              que ſaporis ác odoris exuerit, æther eſt. </s>
              <s id="s.001226">At­
                <lb/>
              tamen primùm fragrat. </s>
              <s id="s.001227">Eſt enim nil aliud
                <lb/>
              odor frangans, quam acutus, cum modera­
                <lb/>
              tus extiterit. </s>
              <s id="s.001228">Indicio eſt, quòd piper non
                <lb/>
              fragrat, nec zingiber, quia immodicè ſint
                <lb/>
              acuta, parua tamen quantitas benè olet. </s>
              <s id="s.001229">At
                <lb/>
              quæ bene olent contraria ratione, cinamo­
                <lb/>
              mum, amomum, crocus, garyophyli, li­
                <lb/>
              lia, moſchus; moderatè acuta ſunt: & ſi
                <lb/>
              plurimum ex his naribus ſuppoſueris, vt
                <lb/>
              piper, cerebrum feriunt, nec bene olere
                <lb/>
              videntur. </s>
              <s id="s.001230">Allia & cepæ, quòd humorem
                <lb/>
              habeant putredinis haud expertem, etſi acu­
                <lb/>
              ta ſint, tamen etiam quia moderata non
                <lb/>
              ſunt, fœtent. </s>
              <s id="s.001231">Igitur ardentem aquam, ſi
                <lb/>
              ad temperamentum redierit, tenuitate re­
                <lb/>
              tenta neceſſe eſt fragrantem fieri: & ſi fra­
                <lb/>
              grans fiat, neceſſe eſt viciſſim in æthera
                <lb/>
              eſſe conuerſam. </s>
              <s id="s.001232">Fit & quæ iuuentutem in­
                <lb/>
              ſtauret aqua cum tyri carne, fit & cum hel­
                <lb/>
              leboro, qualem apud patrem meum vidi:
                <lb/>
              ſed hæ diuexant corpora, & iuuentutis ima­
                <lb/>
              ginem fucatam redimunt, non præſtant iu­
                <lb/>
              uentutem. </s>
              <s id="s.001233">Æther verò veram præſtat, cùm
                <lb/>
              eam retineat diu quam habent, & exornet.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.001234">Sed nunquid ſemper? </s>
              <s id="s.001235">Non, ſed cùm non fue­
                <lb/>
              rit prohibens: prohibens autem materia
                <lb/>
              multa. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.001236">Rurſus ne igne, qui calidiſſimus eſt, te­
                <arrow.to.target n="marg122"/>
                <lb/>
              nuior æther? </s>
              <s id="s.001237">Certè ſic, nam cœlo conti­
                <lb/>
              guus, ideóque leuiſſimus: impreſſam enim
                <lb/>
              ab aſtris caliditatem circulatione modera­
                <lb/>
              tur tenuitate retenta? </s>
              <s id="s.001238">atque eodem modo
                <lb/>
              hæc aqua calore ignis ad ſummam redacta
                <lb/>
              tenuitatem, motu ipſo refrigeratur, ac tem­
                <lb/>
              periem acquirit. </s>
              <s id="s.001239">Itaque & hæc, & æther,
                <lb/>
              medium quaſi ſunt inter mortalia, immor­
                <lb/>
              taliáque. </s>
              <s id="s.001240">Locum enim cùm habeat ac tem­
                <lb/>
              periem, tum ſubſtantiam cœlo proximam,
                <lb/>
              corrumpi nequit. </s>
              <s id="s.001241">Dum verò infrà impelli­
                <lb/>
              tur, refrigeratur, atque ſic poſt multa ſecu­
                <lb/>
              la corrumpitur. </s>
              <s id="s.001242">Itaque medium eſt quaſi
                <lb/>
              mortalis, ac immortalis, cuius generis Stoi­
                <lb/>
              ci animam humanam eſſe credunt. </s>
              <s id="s.001243">Sed quòd
                <lb/>
              hîc ex ardente aqua æther elaboratur, cùm
                <lb/>
              à calore attenuetur, à motu non cogatur,
                <lb/>
              non parum tenuius euadit. </s>
              <s id="s.001244">Itaque ſimili ra­
                <lb/>
              tione vtrunque afficitur. </s>
              <s id="s.001245">Sic verò quæcun­
                <lb/>
              que calore ignis permutantur, euidentem ca­
                <lb/>
              liditatem & ſiccitatem acquirunt: vt calx
                <lb/>
              & cinis. </s>
              <s id="s.001246">Sed differunt, quia in calce calor
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg123"/>
                <lb/>
              non finitur, in cinere iam exhauſtus fermè
                <lb/>
              totus eſt. </s>
              <s id="s.001247">Ob id qui eſcharotica componunt
                <lb/>
              ex calce & cinere medicamenta, à calce præ­
                <lb/>
              cipuè caliditatem quærunt, à cinere ſiccita­
                <lb/>
              tem. </s>
              <s id="s.001248">Sic qui aquam qua metalla ſeparantur,
                <lb/>
              educunt. </s>
              <s id="s.001249">Fit autem hoc modo: Halinitri
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg124"/>
                <lb/>
              partem vnam, liquidi aluminis, quod ro­
                <lb/>
              chæ vocant, partes tres, arenæ mediam,
                <lb/>
              ſiccata diligenter, & purgata igne diſtillan­
                <lb/>
              tur vitreis vaſis. </s>
              <s id="s.001250">Colligitur autem ſeorſum
                <lb/>
              quod priùs effluit, cùm crocea demum vi­
                <lb/>
              detur vaſis facies: actis ignibus alia ſucce­
                <lb/>
              dit, quæ priore excipitur plerunque: & ta­
                <lb/>
              men ſi aquam fontis excipias, adhuc adeò
                <lb/>
              acris eſt, vt nihilominus argentum diſſol­
                <lb/>
              uat, & ipſum ab auro ſeparet. </s>
              <s id="s.001251">Separatur
                <lb/>
              autem ſic: Aqua extractæ partem modicam
                <lb/>
              accipe, cui argenti puriſſimi pondus oboli,
                <lb/>
              id eſt, XII. granorum impone, ac impoſi­
                <lb/>
              tam cineribus tamdiu permitte, donec diſ­
                <lb/>
              ſoluatur argentum. </s>
              <s id="s.001252">Hæc purgamenta calci
                <lb/>
              tenui ſimilia in imum vaſis demittet, qui­
                <lb/>
              bus ſublatis quod reliquum eſt aquæ purio­
                <lb/>
              ris, toti aquæ à qua iam detraxeras addes,
                <lb/>
              quæ ſimili exemplo & ipſa purgamenta illis
                <lb/>
              ſimilia in imum demittet, quibus ſublatis
                <lb/>
              a quam totam puriſſimam, ac magis habe­
                <lb/>
              bis ad argentum ac cætera metalla, præter
                <lb/>
              aurum, diſſoluendum efficacem. </s>
              <s id="s.001253">Cùm verò
                <lb/>
              facilè euaneſcat, vaſe vitreo diligenter oc­
                <lb/>
              cluſa tenetur. </s>
              <s id="s.001254">Vires autem æſtimanti quan­
                <lb/>
              tas habeat, quæ excepta ( vt dixi ) aqua pu­
                <lb/>
              tei, etiam ſine igne in horis 24. argentum
                <lb/>
              in aquam redigat, modico autem cinerum
                <lb/>
              calore in duabus aut tribus horis, non eſt
                <lb/>
              qui miram vim vaporibus illis extremis, ac
                <lb/>
              aquæ in quam vertuntur, imò incredibi­
                <lb/>
              lem non tribuat. </s>
              <s id="s.001255">Eiuſdem generis eſt, quæ
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg125"/>
                <lb/>
              fit ſalibus ammoniaco, nitróque, tum cal-</s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>