Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
31
31
32
32
33
33
34
34
35
35
36
36
37
37
38
38
39
39
40
40
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="13"/>
                <arrow.to.target n="marg127"/>
                <lb/>
              approbantes putant ſpectari ab Auerroë motionem ab arte factam; tum verò eſt effectio quæ­
                <lb/>
              dam
                <expan abbr="eaq́">eaque</expan>
              . </s>
              <s>ratione magis eſt affinis efficientis quàm formę;
                <expan abbr="ideoq́">ideoque</expan>
              . </s>
              <s>ab efficiente nuncupationem
                <lb/>
              ſumit. </s>
              <s>atqui generatio quę eſt opus naturæ, eſt affectio & paſsio, quæ noteſcit ex termino ad
                <expan abbr="quẽ">quem</expan>
                <lb/>
              i. </s>
              <s>quo motio finitur. </s>
              <s>Veruntamen quia tam in arte quàm in natura idem re ſunt,
                <expan abbr="rationeq́">rationeque</expan>
              . </s>
              <s>ſola
                <lb/>
              actio & paſsio diſiunguntur; ex hoc efficitur, vt nullum nominationis diſcrimen intercedere de­
                <lb/>
              beat inter motus naturales & eos qui fiunt ab arte. </s>
              <s>Obſeruant alij formas artis à formis natu­
                <lb/>
              ræ diſcrepare, quòd in artis materia nulla poteſtas eſt formæ efficiendæ, neque perfecta, neque
                <lb/>
              imperfecta: formis verò naturalibus poteſtates in materia ſupponitur. </s>
              <s>Idcirco quoniam forma
                <lb/>
              artis tota naſcitur ab externo, & proinde motus eius naturalis forma non item, ob
                <expan abbr="eamq́">eamque</expan>
              . </s>
              <s>rem ne­
                <lb/>
              que generatio forma artis eſt magis è genere efficientis: contrà verò forma naturalis ex genere
                <lb/>
              finis. </s>
              <s>proptereà motio quæ fit ab arte, nuncupatur ab efficiente, à fine verò motio naturalis.
                <lb/>
              </s>
              <s>Et ſanè proximè accedit ad verum hæc explicatio. </s>
              <s>niſi quòd genus videtur acceptum fuiſſe li­
                <lb/>
              centius. </s>
              <s>Neque enim mouens & motus in genere conueniunt, vt dictum eſt. </s>
              <s>Et eſſentia motus
                <lb/>
              magis termino ad quem, quàm efficiente completur, vt aliàs oſtendemus. </s>
              <s>Alij nectunt alias
                <lb/>
              cauſſas, atque illas quidem ſatis iuſtas, quia ſcilicet efficiens naturale conuenit in nomine cum re
                <lb/>
              facienda, artifex verò minimè. </s>
              <s>hinc fit, vt nomen motus in arte diuerſum queat accipi à nomine
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg128"/>
                <lb/>
              finis, in natura non item. </s>
              <s>Verum monſtrat id licere tantummodo, non tamen docet, cur non
                <lb/>
              accipiatur à fine: quando etiam motus illius eſſentia fine completur. </s>
              <s>debuit enim ſic efficere no­
                <lb/>
              menclator; vt cùm ſuccurreret finis, vnde nominatio ſumeretur in arte, imitando naturam, à fine
                <lb/>
              pariter motum nuncuparet. </s>
              <s>Poſtrema cauſſa, quia mouens in arte conſpicuum eſt ſingulare &
                <lb/>
              ſenſile: naturale autem ſubſtantia quæ inſenſilis eſt. </s>
              <s>illud eſt notum; hoc ignotum: à notiore
                <lb/>
              verò nominatio ſumitur. </s>
              <s>At qui hæc profitetur, non videt etiam formam, à qua nuncupatur mo­
                <lb/>
              tus, eſſe
                <expan abbr="ſubſtantiã">ſubſtantiam</expan>
              ;
                <expan abbr="ideoq́">ideoque</expan>
              . </s>
              <s>inſenſilem eſſe & ignotam, vt ergo ab efficiente ignoto non erat acci­
                <lb/>
              pienda nuncupatio: ſic neque à fine, quòd eſſet ignotus. </s>
              <s>Neque perſpicit is, qui hæc dicit, eo­
                <lb/>
              dem modo eſſe ſingulare & ſenſile efficiens in natura ſicut in arte. </s>
              <s>Prætereà, ſi hæc cum Auer­
                <lb/>
              roë dicuntur; niſi turpem repugnantiam inter eius ſententias, quod iſti nefas arbitrantur, incul­
                <lb/>
              care velint, ea legant quæ idem auctor ſcripſit,
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              vbi reſtatur ſe cauſſam hanc in phyſicis expli­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg129"/>
                <lb/>
              caſſe, talem eſſe docet; quaſi ſit eadem quam modo tractamus. </s>
              <s>“quòd permutatio eſt ge­
                <lb/>
              nus rei, ad quam permutatur virtus: & hæc eſt contrarium pluſquam genus rei ad quam permu­
                <lb/>
              tatur. </s>
              <s>virtus
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
              in eis eſt manifeſta magis, quàm in ea, à qua fit permutatio.” Modò videant iſti,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg130"/>
                <lb/>
              num hęc congruant cum iis, quæ narrantur è 2. Phyſ. tùm etiam cum cauſsis ante allatis. </s>
              <s>Equi­
                <lb/>
              dem, vt fateor in his verbis, aut nullam contineri ſententiam, aut eam maximè latêre; vt etiam cer­
                <lb/>
              tò credo nihil hęc conuenire cum iis, quæ ſcribuntur 2. Phyſ. ſic opinor vera ſenſiſſe Auerroem
                <lb/>
              & tralatorum culpa loca hæc fuiſſe conſpurcata;
                <expan abbr="faxitq́">faxitque</expan>
              . </s>
              <s>Deus, ne alia permulta in tam graui ſcri­
                <lb/>
              ptore ſint hiſce conſimilia, ne tantam iacturam philoſophi facerent. </s>
              <s>hæc certè talia ſunt, vt nullus
                <lb/>
              fortè ſenſus ex eius verbis elici valeat. </s>
              <s>Cùm igitur ij, quos ego viderim, nihil afferant quo ſatis
                <lb/>
              commodè tueantur Auerroëm; nec eius ſententiam fortè aſſequantur; audeo quoque dicere,
                <lb/>
              neque liceat vllam colligere; auguremur hîc nos; & ſimul cauſſam diſcriminis illius denomina­
                <lb/>
              tionum certiorem conemur afferre; & cum verbis Auerrois componere ſtudeamus. </s>
              <s>Mihi au­
                <lb/>
              tem videtur eiuſmodi varietatis cauſſam ex Philopono colligi poſſe quæ nititur duobus funda­
                <lb/>
              mentis; & primo quidem. </s>
              <s>Artificem non facere ſibi ſimile, quemadmodum facit natura.
                <lb/>
              </s>
              <s>Quamobrem finis & efficiens idem nomen non habent in arte, ſicut habent in natura. </s>
              <s>Deinde
                <lb/>
              verò. </s>
              <s>In arte efficiens apparêre, & eſſe conſpicuum; finem verò non extare. </s>
              <s>quod euenire puto
                <lb/>
              in medicina; cum ſit ex eo genere artium, quę coniectura vtuntur, in quarum poteſtate finis non
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg131"/>
                <lb/>
              eſt poſitus, & ſæpe fallit (loquor nunc de fine motionis, non autem de propoſito, quod eſt in
                <lb/>
              mente artificis: etenim hic ſemper obiicitur; & initium eſt vniuerſarum actionum, nec fallit vn­
                <lb/>
              quam.) Ex his efficitur, vt nomen motionis in arte poſsit ſumi diuerſum à nomine finis, &
                <expan abbr="idẽ">idem</expan>
                <lb/>
              ab efficiente tanquam noto deduci. </s>
              <s>Fortè igitur hęc, vt Gręcorum fuit expreſſor Auerroës, ſi­
                <lb/>
              gnificare volebat, quæ nos locum lapſus aliis iudicantes, audacius. </s>
              <s>nunc veritatis ergo immuta­
                <lb/>
              uimus. </s>
              <s>Nam quod dicitur, permutationem eſſe genus rei, ad quam virtus permutatur, genus
                <lb/>
              exponimus, quòd habeat cognationem, ac virtutem
                <foreign lang="grc">δύναμιν</foreign>
              .i. poteſtatem materiæ ſignificari di­
                <lb/>
              cimus: cognationem verò dicimus eſſe permutationis cum forma, ad quam materia tendit.
                <lb/>
              </s>
              <s>Cùm ſubiicitur. </s>
              <s>Virtus eſt contrarium magis quàm genus rei, ad quam virtus permutatur. </s>
              <s>Vir­
                <lb/>
              tutem hîc eodem nomine
                <foreign lang="grc">δύναμιν</foreign>
              intelligo facultatem efficiendi,
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              quam ſtatuo magis contra­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg132"/>
                <lb/>
              rium, hoc eſt, diuerſum, quam genus rei, ad quam virtus, quę eſt materia, permutatur .i. </s>
              <s>quam for­
                <lb/>
              ma & finis; vbi noto diſcrimen inter finem & formam in arte, de quo dictum eſt ſupra, & hanc
                <lb/>
              virtutem notiorem eſſe fateor, quàm eam, in quam fit permutatio, quæ eſt finis. </s>
              <s>Sic paucis voci­
                <lb/>
              bus immutatis colligo ſenſum è verbis Auerrois, quem item
                <expan abbr="cõtineri">contineri</expan>
              arbitror in 2. Phyſ. & quod
                <lb/>
              dicitur tanquam per diſiunctionem prolatum, aut famoſum, atque exponitur, quia ſic videatur; </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>