28 Rota illa etiamſi exquiſitiſſimè ela
borata fuerit, non animaduertit, quod ma
nubrium tamen ab aere circumuertetur, &
cum illo rota ſimul, adeò ſtupidus eſt. Præ
terea omiſſo quod difficillimè in cardinibus
ad æquilibrium continebitur, non vertetur,
niſi lentè ob paucitatem aëris, & ita experi
menta ſunt contra ipſum, & ipſe ſemet con
ficit ſuis argumentis. Præter id enim quòd
aer non iuuabit, etiam ſi aër non moueret,
vexatus tamen & nimis denſatus impediret,
quo minus celeriter vertetur. Melius finxiſ
ſet, vt digito abſque manubrio, quem ſtatim
amoueret, circumduceretur.
borata fuerit, non animaduertit, quod ma
nubrium tamen ab aere circumuertetur, &
cum illo rota ſimul, adeò ſtupidus eſt. Præ
terea omiſſo quod difficillimè in cardinibus
ad æquilibrium continebitur, non vertetur,
niſi lentè ob paucitatem aëris, & ita experi
menta ſunt contra ipſum, & ipſe ſemet con
ficit ſuis argumentis. Præter id enim quòd
aer non iuuabit, etiam ſi aër non moueret,
vexatus tamen & nimis denſatus impediret,
quo minus celeriter vertetur. Melius finxiſ
ſet, vt digito abſque manubrio, quem ſtatim
amoueret, circumduceretur.
30 Aër vt elementum eſt proximus hy
læ, ideò imago cœleſtis caloris ei dominatur.
Eſtque verius vapor quam aër.
læ, ideò imago cœleſtis caloris ei dominatur.
Eſtque verius vapor quam aër.
31 Aër liber non corrumpit: concluſus
non exedit, qui eſt in arcis exedit & cor
rumpit: neque enim concluſus dicitur, ne
que liber. Rupes viuunt, at non reſpirant, vt
nec plantæ, exigua eſt enim earum vita &
impetus, qui etiam animalibus noceat. Sic
& triticum quaſi anima caret, corrumpitur
in horreis eadem ratione qua in arcis panni.
In aëre ſi frigidiſſimus ſit, non corrumpitur.
Huius habes exempla, in libris de Rerum
Varietate. At noſter aër non talis eſt, ne uti
quam tamen calidiſſimus eſſe poteſt, vt hi
qui ex calidiſſimo in frigidiſſimum tranſmu
tari poſſe exiſtimant.
non exedit, qui eſt in arcis exedit & cor
rumpit: neque enim concluſus dicitur, ne
que liber. Rupes viuunt, at non reſpirant, vt
nec plantæ, exigua eſt enim earum vita &
impetus, qui etiam animalibus noceat. Sic
& triticum quaſi anima caret, corrumpitur
in horreis eadem ratione qua in arcis panni.
In aëre ſi frigidiſſimus ſit, non corrumpitur.
Huius habes exempla, in libris de Rerum
Varietate. At noſter aër non talis eſt, ne uti
quam tamen calidiſſimus eſſe poteſt, vt hi
qui ex calidiſſimo in frigidiſſimum tranſmu
tari poſſe exiſtimant.
CAP. V.
Intercludere actiuè, pro inter
cipere: paſſiuè etiam pro includi, & occlu
di. Tacitus: Intercluſa anima creditur mor
talitatem expleuiſſe. Hic ad emphaſin inter
cluſus aptius apponitur, quàm ſi incluſus di
ceretur: quòd enim vndique intercludi
tur, incluſum dicitur: at intercluduntur
animalia & aqua, includuntur terra ac la
pides, poſtquam ad has quiſquilias deſcen
dere oportet.
cipere: paſſiuè etiam pro includi, & occlu
di. Tacitus: Intercluſa anima creditur mor
talitatem expleuiſſe. Hic ad emphaſin inter
cluſus aptius apponitur, quàm ſi incluſus di
ceretur: quòd enim vndique intercludi
tur, incluſum dicitur: at intercluduntur
animalia & aqua, includuntur terra ac la
pides, poſtquam ad has quiſquilias deſcen
dere oportet.
33 Aconitum non mouetur, ideò metam
non habet: non enim lædit, niſi (vt ita di
cam) volentes.
non habet: non enim lædit, niſi (vt ita di
cam) volentes.
34 Argentum viuum frigidiſſimum, vbi
deſtillatur, quia terreum eſt, fit igneum, ſi
cut & later. Sulphur eſt aëreum, quia ex hu
mido concocto conſtat (vt dixi) de quatuor
partibus deſtillationum, quas elementa vul
gus vocat, non quòd aër ſit in illo. Corri
piuntur ſenſim, ſicut & Sol ſenſim volat.
Hoc mihi proprium eſt, multa paucis, &
quaſi contraria ſemper declarare. Senſim
nobis videntur hæc fieri, quæ tamen ma
gnis progreſſibus fiunt. Sufficiat admonuiſ
ſe, & quia libri noſtri his pleni ſunt, præ
teribimus.
deſtillatur, quia terreum eſt, fit igneum, ſi
cut & later. Sulphur eſt aëreum, quia ex hu
mido concocto conſtat (vt dixi) de quatuor
partibus deſtillationum, quas elementa vul
gus vocat, non quòd aër ſit in illo. Corri
piuntur ſenſim, ſicut & Sol ſenſim volat.
Hoc mihi proprium eſt, multa paucis, &
quaſi contraria ſemper declarare. Senſim
nobis videntur hæc fieri, quæ tamen ma
gnis progreſſibus fiunt. Sufficiat admonuiſ
ſe, & quia libri noſtri his pleni ſunt, præ
teribimus.
35 Terram quæ apud nos inuenitur ſyn
ceram communi exiſtimatione, quæque op
tima eſt, nam ſolùm vt matrem ad genera
tionem concurrere diximus, caloréque ſolis
concipere pullam eſſe aio. Synceram vbi ſit
neſcio, quare nec qualis ſit: vt vis mecum
contendere de his, quæ experimento decer
ni nequeunt? ego nolo. Tu tibi victoriam de
re nulli vſui futura, atque omninò incerta
talibus aſſuetus auferto. Sic alba, ſit viridis,
ſit nigra, mea nihil intereſt. Quam neque
oſtendere potes, ne declarare quidem quòd
talis ſit.
ceram communi exiſtimatione, quæque op
tima eſt, nam ſolùm vt matrem ad genera
tionem concurrere diximus, caloréque ſolis
concipere pullam eſſe aio. Synceram vbi ſit
neſcio, quare nec qualis ſit: vt vis mecum
contendere de his, quæ experimento decer
ni nequeunt? ego nolo. Tu tibi victoriam de
re nulli vſui futura, atque omninò incerta
talibus aſſuetus auferto. Sic alba, ſit viridis,
ſit nigra, mea nihil intereſt. Quam neque
oſtendere potes, ne declarare quidem quòd
talis ſit.
36 Ericam in libris de Rerum Varietate,
qui ante tuos commentarios editi ſunt, ap
pellaſſe me conſtat, quamvis non minor ſit
lapſus metus in hoc quàm in illo, neque enim
adeò certum eſt. At ego, vt Galeno obſe
quar, de nominibus non contendo: modò de
re, quàm ſanè docemus conſtet. Tu modò
vel leporem, quòd ea lepores veſcantur ap
pellato? per me licebit.
qui ante tuos commentarios editi ſunt, ap
pellaſſe me conſtat, quamvis non minor ſit
lapſus metus in hoc quàm in illo, neque enim
adeò certum eſt. At ego, vt Galeno obſe
quar, de nominibus non contendo: modò de
re, quàm ſanè docemus conſtet. Tu modò
vel leporem, quòd ea lepores veſcantur ap
pellato? per me licebit.
37 Neſcio quid cauſæ ſit, quòd cùm lo
cum excitauerit, verbáque quæ antece
dunt, recitauerit, omiſerit, quod in rem
facit? Nonne ſtatim hæc ſuccedunt, ἀφα
νίζεσθι δέ καὶ ποιεῖς νύκτα, δία τὸ ὑφελὴν εἰναι
πρὸς ἄρκτον τὴν γῆν. Nonne hoc eſt, conſpi
cuum non eſſe ſolem, imò noctem obduci
ob altitudinem terræ ad Arctum poſitæ?
cùm antea iam dixiſſet, ex eminentioribus
ad Septentriones locis vberrimum concitat
aquarum fluxum: vbique parùm profunda
eſſe maria, cum alibi in gurgites præaltos
effundantur. Neſcio certè cur velit cum in
famia ſua hæc adeo manifeſta diſſimulare,
vt alteruter noſtrum inſanire videatur? Sed
hæc nimis. Inde neſcio quomodo etiam ter
ræ rotunditatem exactam à Philoſopho com
probatam, à Ptolomæo declaratam, com
mentus, quid de montibus ac vallibus cona
tur infringere: velut ſi quis dicat, turris
præaltæ ſuperficiem non eſſe æqualem, quòd
ei pulex inſideat: at montes ad terræ ma
gnitudinem comparati, tum valles non ma
iorem obtinent proportionem, hoc ipſo de
tegit ſuam imperitiam, vt non videatur ar
tium penetralia ingreſſus, ſed in limine ipſo
concediſſe. Sic vbi ego propoſui altitudinem
M. miliariorum, ruditatem rurſus ſuam pro
dit. Nam hoc proponitur ſe tuendi Ariſtote
li, non quòd ita eſſe poſſit, & tamen vel ſic
conuincitur, ita peripateticus ille noſtra ſe
pia dignus, nihil nouit, niſi adlatrare. Et ob
id ipſi admirabilis vir videtur, cùm neuter
declarationem noſtram intellexerit. Vnum
verò rudibus argumentum eſſe poteſt, illos
non attuliſſe quicquam ad rem, quod nullibi
quicquam commutauerim. Extremæ enim
dementiæ eſſet, ſi adduxiſſent: vel non reſ
pondere, ſi inualidum: vel non commuta
re, ſi firmum: voluiſſéque cùm integrum eſ
ſet, mihi præſentibus, & poſteris ſatisfacere
pertinacia (à qua omninò natura, & inſtituto
procul abſum) omnes fallere, quod improbiſ
ſimi eſſet hominis: & ſperare poſſe, quòd
ſummæ amentiæ foret.
cum excitauerit, verbáque quæ antece
dunt, recitauerit, omiſerit, quod in rem
facit? Nonne ſtatim hæc ſuccedunt, ἀφα
νίζεσθι δέ καὶ ποιεῖς νύκτα, δία τὸ ὑφελὴν εἰναι
πρὸς ἄρκτον τὴν γῆν. Nonne hoc eſt, conſpi
cuum non eſſe ſolem, imò noctem obduci
ob altitudinem terræ ad Arctum poſitæ?
cùm antea iam dixiſſet, ex eminentioribus
ad Septentriones locis vberrimum concitat
aquarum fluxum: vbique parùm profunda
eſſe maria, cum alibi in gurgites præaltos
effundantur. Neſcio certè cur velit cum in
famia ſua hæc adeo manifeſta diſſimulare,
vt alteruter noſtrum inſanire videatur? Sed
hæc nimis. Inde neſcio quomodo etiam ter
ræ rotunditatem exactam à Philoſopho com
probatam, à Ptolomæo declaratam, com
mentus, quid de montibus ac vallibus cona
tur infringere: velut ſi quis dicat, turris
præaltæ ſuperficiem non eſſe æqualem, quòd
ei pulex inſideat: at montes ad terræ ma
gnitudinem comparati, tum valles non ma
iorem obtinent proportionem, hoc ipſo de
tegit ſuam imperitiam, vt non videatur ar
tium penetralia ingreſſus, ſed in limine ipſo
concediſſe. Sic vbi ego propoſui altitudinem
M. miliariorum, ruditatem rurſus ſuam pro
dit. Nam hoc proponitur ſe tuendi Ariſtote
li, non quòd ita eſſe poſſit, & tamen vel ſic
conuincitur, ita peripateticus ille noſtra ſe
pia dignus, nihil nouit, niſi adlatrare. Et ob
id ipſi admirabilis vir videtur, cùm neuter
declarationem noſtram intellexerit. Vnum
verò rudibus argumentum eſſe poteſt, illos
non attuliſſe quicquam ad rem, quod nullibi
quicquam commutauerim. Extremæ enim
dementiæ eſſet, ſi adduxiſſent: vel non reſ
pondere, ſi inualidum: vel non commuta
re, ſi firmum: voluiſſéque cùm integrum eſ
ſet, mihi præſentibus, & poſteris ſatisfacere
pertinacia (à qua omninò natura, & inſtituto
procul abſum) omnes fallere, quod improbiſ
ſimi eſſet hominis: & ſperare poſſe, quòd
ſummæ amentiæ foret.
39 Elemento præcipuè quatuor conue
niunt conditiones, puritas, magnitudo ge
nerationis, principium, & loci neceſſitas. Pu
ritate, ſeu ſimplicitate, ex equo fermè omnia
hæc tria ſunt: terra, aqua, aër. Loco terra
maximè eſt elementum, quòd centum mun
di ſit: magnitudine aër: aqua neutro fermè,
nam locus cùm ſit inter aërem, & terram, &
incertus, quaſi non explet elementi condi
tionem: multò minùs magnitudine, cùm
vix ſit ex trecentis millibus partibus vna ip
ſius aëris: quis ergo audeat eam cum aëre
contingere, vt molem habere & ipſa dica
tur, cuius ſit tam minima portio? At gene
rationis principio maximè eſt elementum,
nam aër generationis principium eſſe poteſt,
niunt conditiones, puritas, magnitudo ge
nerationis, principium, & loci neceſſitas. Pu
ritate, ſeu ſimplicitate, ex equo fermè omnia
hæc tria ſunt: terra, aqua, aër. Loco terra
maximè eſt elementum, quòd centum mun
di ſit: magnitudine aër: aqua neutro fermè,
nam locus cùm ſit inter aërem, & terram, &
incertus, quaſi non explet elementi condi
tionem: multò minùs magnitudine, cùm
vix ſit ex trecentis millibus partibus vna ip
ſius aëris: quis ergo audeat eam cum aëre
contingere, vt molem habere & ipſa dica
tur, cuius ſit tam minima portio? At gene
rationis principio maximè eſt elementum,
nam aër generationis principium eſſe poteſt,