Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
331
331
332
332
333
333
334
334
335
335
336
336
337
337
338
338
339
339
340
340
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.014760">
                <pb pagenum="684" xlink:href="016/01/331.jpg"/>
              pars non eſt terra neutro modo. </s>
              <s id="s.014761">Licet enim
                <lb/>
              ſit in generato, eſt tanquam vas. </s>
              <s id="s.014762">Vas autem
                <lb/>
              naturæ modo, quòd vndique peruium eſt,
                <lb/>
              non artis. </s>
              <s id="s.014763">Indicio eſt, quòd in aqua ſine ter­
                <lb/>
              ra multa naſcuntur, in terra ſine aqua nihil
                <lb/>
              penitùs, & multò minùs, quàm in igne. </s>
              <s id="s.014764">Et
                <lb/>
              ſi genitum inferatur in eam, interit. </s>
              <s id="s.014765">Et hæc
                <lb/>
              eſt cauſa neceſſitatis mortis animalibus, &
                <lb/>
              ſtirpibus, cùm vas ipſum exinanitur. </s>
              <s id="s.014766">Terra
                <lb/>
              enim vtraque priuatione vitæ inepta omni­
                <lb/>
              nò eſt, cùm & coloris cœleſtis, & humidi
                <lb/>
              elementaris prorſus ſit expers, adeò vt hac
                <lb/>
              ratione non mereatur elementum dici. </s>
              <s id="s.014767">Quod­
                <lb/>
              libet igitur horum trium communi ratione
                <lb/>
              ſimplicitatis dicitur elementum: de aliis tri­
                <lb/>
              bus, & non eſſe elementum, & eſſe, & maxi­
                <lb/>
              mè eſſe dicitur. </s>
              <s id="s.014768">Veluti etiam terra genera­
                <lb/>
              tionis principio non eſt elementum: ma­
                <lb/>
              gnitudine vix eſt elementum, loco maximè
                <lb/>
              elementum. </s>
              <s id="s.014769">Hæc omnia ſub illis paucis ver­
                <lb/>
              bis non ſolùm continentur, ſed & declarata
                <lb/>
              ſunt in proximis verbis. </s>
              <s id="s.014770">Qui modus ac vis
                <lb/>
              cùm vbique ſeruetur, multis difficultatem
                <lb/>
              peperit cum admiratione, at ipſe cùm non
                <lb/>
              aſſequeretur ſenſum, vel proprio ipſius teſti­
                <lb/>
              monio cur auſus eſt contradicere? </s>
              <s id="s.014771">tantámque
                <lb/>
              operam ludere? </s>
              <s id="s.014772">Hæc igitur pro omnibus aliis
                <lb/>
              dicta ſint locis, in quibus ille contradictio­
                <lb/>
              nes annotauit. </s>
              <s id="s.014773">Nam & Ariſtotelis phraſis
                <lb/>
              eum docere potuit, quæ ſimili arte conſtru­
                <lb/>
              cta eſt, quàm ſi ex verbis ſolùm expendere
                <lb/>
              velis, nulla locus contradictione vacabit, nec
                <lb/>
              etiam in ſacra pagina. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014774">40 Simili lapſu cadit cùm proportio non
                <lb/>
              exceſſus debeat conſiderari, maioris autem
                <lb/>
              quantitatis portio eadem maior eſt. </s>
              <s id="s.014775">Suum
                <lb/>
              exemplum non eſt ad propoſitum. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014776">42 Diſcrimen inter opinionem Ariſto­
                <lb/>
              telis & noſtram, quod de fine agimus non
                <lb/>
              efficiente: atque hæc humilitas curſu aquæ
                <lb/>
              minuitur. </s>
              <s id="s.014777">Ita in natura factum eſt, vt quod
                <lb/>
              neceſſariò eſt, neceſſe poteſt, obice retunda­
                <lb/>
              tur. </s>
              <s id="s.014778">Velut dentes neceſſarium erat creſcere,
                <lb/>
              defeciſſent enim, nec longiores fieri, fuiſſent
                <lb/>
              enim inutiles, ideò creſcentes atteruntur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014779">Ariſtoteles autem ponit cauſam efficien­
                <lb/>
              tem. </s>
              <s id="s.014780">Fluuij omnes naturaliter ad meridiem
                <lb/>
              feruntur: ſyncerè quidam, alij per anfractus
                <lb/>
              alij præoccupant maris ingreſſum, quod ad
                <lb/>
              meridiem per ſe poſitum eſt, licet neceſſe ſit
                <lb/>
              partes illius diuerſas cœli plagas reſpicere.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014781">Reflectuntur enim ſæpè, à montibus, & val­
                <lb/>
              libus circumaguntur. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014782">43 Montes altiſſimi nullam ad altitudi­
                <lb/>
              nem partis terræ vim habent. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014783">44 Alia eſt ratio totius, alia partis. </s>
              <s id="s.014784">Si Sol
                <lb/>
              totam terram ambiret, & mediocriter poſſet
                <lb/>
              eam calefacere, tota eſſet aridior torrida,
                <lb/>
              quia aliunde auxilium non reciperet? </s>
              <s id="s.014785">ſi mi­
                <lb/>
              nùs quàm mediocriter deterius ob frigus, &
                <lb/>
              aquas habitaretur, quàm Fimarchia ratione
                <lb/>
              eadem. </s>
              <s id="s.014786">At ille non aſſequitur pondus. </s>
              <s id="s.014787">Auxi­
                <lb/>
              lium enim minimum ad reſiſtendum, vt Ve­
                <lb/>
              neti dicunt, plus poteſt, quàm validiſſima
                <lb/>
              cauſa, quæ adiuuet. </s>
              <s id="s.014788">Ob hoc natura tempera­
                <lb/>
              uit corpus noſtrum, non vniuerſum effecit
                <lb/>
              temperatum. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014789">45 Aqua quomodo in imò terræ ſit, de­
                <lb/>
              claraui in libris de Rerum Varietate: hîc
                <lb/>
              nego, & tamen vtrunque verum eſt: immi­
                <lb/>
              ſta enim manet nec fluitat. </s>
              <s id="s.014790">Itaque vaticina­
                <lb/>
              tus eſt, quæ aliquando dicturus eſſem, dum
                <lb/>
              exiſtimat recitare, quæ dixerim. </s>
              <s id="s.014791">Quod au­
                <lb/>
              tem terra ſit omnium fundamentum, Philo­
                <lb/>
              ſophi eſt, ideò non laboro. </s>
              <s id="s.014792">Cùm & verum
                <lb/>
              ſit, & ipſe per fas, nefáſque profiteatur, ſe
                <lb/>
              Philoſophum tueri. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014793">46 Ego non intendo probare, quod fal­
                <lb/>
              ſum eſt, ſcilicet aquam non generari ſub ter­
                <lb/>
              ra? </s>
              <s id="s.014794">generatur enim, nec deficit aër, qui ſen­
                <lb/>
              ſim trahitur: ſed ſi generetur, non aſcendit.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014795">Quòd ſcripſerim ibi pro eo, oſtendit ruſtici­
                <lb/>
              tatem importunitatémque ſuam, cum tam
                <lb/>
              breui factus per tot negotia editus, ſecundò
                <lb/>
              auctus, tertiò ſit emendatus. </s>
              <s id="s.014796">Cauit, ne non
                <lb/>
              emendatus prius in publicam prodiret, vt
                <lb/>
              haberet, quod carperet. </s>
              <s id="s.014797">Sic quod non ſuccu­
                <lb/>
              ti ab aqua poſſit, aſſumit ad oppugnandum,
                <lb/>
              quod probare debet. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014798">FIGVR. V. </s>
              <s id="s.014799">De aqua aſcenſu rem non
                <lb/>
              explicat nec cauſam, nam & aliter aqua aſ­
                <lb/>
              cendit: non compreſſa, vt in primo libro,
                <lb/>
              quamobrem nec generaliter. </s>
              <s id="s.014800">Sed videamus
                <lb/>
              an rectè doceat cauſam aſcenſus aquæ in
                <lb/>
              montibus? </s>
              <s id="s.014801">Et patet, quod non, nam etiam
                <lb/>
              ſi mille libras aquæ ſuperimponas, ne vncia
                <lb/>
              quidem altius digito, quàm ad libellam im­
                <lb/>
              pulſa aſcendet. </s>
              <s id="s.014802">Sic ille, qui prodegit quæ­
                <lb/>
              cunque habuit Mediolani, deceptus hoc fal­
                <lb/>
              ſo ſuppoſito. </s>
              <s id="s.014803">Nam ad hoc admiſſo, quis non
                <lb/>
              videt dari motum perpetuum, quem ille
                <lb/>
              ſperabat. </s>
              <s id="s.014804">Hoc oſtendit, virum hunc ſophi­
                <lb/>
              ſticis peripateticorum rationibus aliorum
                <lb/>
              more inſiſtentem, nugari contra eos, qui ex­
                <lb/>
              perimentis, & machinis res didicerunt. </s>
              <s id="s.014805">At
                <lb/>
              aëre iſta fieri poſſunt, vt in Heronis machi­
                <lb/>
              na declaraui. </s>
              <s id="s.014806">Ita iſta Ariſtotelici cum ad ex­
                <lb/>
              perimenta ſe conferunt, ſeu cum medicis,
                <lb/>
              ſeu cum architectis aut mathematicis, aut
                <lb/>
              veris Philoſophis, qui certis principiis inſi­
                <lb/>
              ſtunt, aut artificibus vani ſemper deprehen­
                <lb/>
              duntur. </s>
              <s id="s.014807">Ecce vides hominem, & iudica: huc
                <lb/>
              vſque dum per machinas molitus eſt decla­
                <lb/>
              rationes, & in vtriſque manifeſtè falſus
                <lb/>
              deprehenditur, quam fidem aliis adhi­
                <lb/>
              bebis? </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014808">48 Aſtaboram, & Aſtanum, Mela, Pli­
                <lb/>
              nius & Solinus cum Nilo eoſdem eſſe vo­
                <lb/>
              lunt. </s>
              <s id="s.014809">Vnde patet, quam calumniosè agat,
                <lb/>
              cum etiam parum interſit, nam fluuij oriun­
                <lb/>
              tur, & occidunt, vt nihil ſit perpetuum:
                <lb/>
              ideò in talibus ſoleo ſequi vulgarem opi­
                <lb/>
              nionem. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014810">49 Dicit quod ego dico, littus boreale
                <lb/>
              neceſſariò eſt, id eſt, quòd boream reſpicit,
                <lb/>
              quandoquidem ipſemet fatetur ortum eſſe
                <lb/>
              vltra tropicum hyemalem. </s>
              <s id="s.014811">Vbi idem putat
                <lb/>
              eſſe tropicum, & circulum hyemalem, vt
                <lb/>
              diſertè loquatur. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014812">50 Mare non mittit fontes niſi ſalſos,
                <lb/>
              percolatur tamen aqua propè etiam tribus
                <lb/>
              cubitis, quæ dulcis eſt. </s>
              <s id="s.014813">Nec negauit ex mari
                <lb/>
              oriri flumina, ſed omnia: necnon emergere
                <lb/>
              è terra, ſed non poſſe vltra æquilibrium aſ­
                <lb/>
              cendere. </s>
              <s id="s.014814">Ita verò fateor, difficile eſt cum lu­
                <lb/>
              ctæ imperito luctari. </s>
              <s id="s.014815">Accipit vnam rem pro
                <lb/>
              alia fermè ſemper. </s>
              <s id="s.014816">Quæ redarguit, ne ſom­
                <lb/>
              niaui quidem: quæ dixi, non attingit. </s>
              <s id="s.014817">Durum
                <lb/>
              videtur, & id iure ſolum aquas miſtione
                <lb/>
              dulceſcere, & aquas puteorum Mediola-</s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>