Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.014901">
                <pb pagenum="687" xlink:href="016/01/334.jpg"/>
              calefiunt. </s>
              <s id="s.014902">Dico aliud eſt de motu ſecundum
                <lb/>
              impulſum, vt dum fluit aqua: non enim ra­
                <lb/>
              reſcit, ideò refrigeratur: at dum excipit
                <expan abbr="lumẽ">lumen</expan>
              ,
                <lb/>
              mouetur à partibus non conſequens partes,
                <lb/>
              ideo rareſcit, & incaleſcit. </s>
              <s id="s.014903">Clarum eſt igitur
                <lb/>
              hunc virum ſemper labi, eodem lapſus gene­
                <lb/>
              re ſcilicet homonymia. </s>
              <s id="s.014904">In octaua cùm ego
                <lb/>
              loquor de raritate ſubſtantiæ, ipſe loquitur
                <lb/>
              de raritate compoſitionis, vbi pumicem, &
                <lb/>
              fungum adducit, quaſi velit homines dedo­
                <lb/>
              cere quæ ſciunt, docere quæ neſciunt. </s>
              <s id="s.014905">De
                <lb/>
              aëre, de quo eſſet aliqua difficultas, tran­
                <lb/>
              ſit ſicco pede. </s>
              <s id="s.014906">Sed aër quò rarior, eò minùs
                <lb/>
              frigidus. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014907">75 In quinta diuiſione conſtanter dico,
                <lb/>
              ſydera eodem modo eſſe calidiſſima, quo ſunt
                <lb/>
              ſplendidiſſima, Venus, lupiter, & Luna abun­
                <lb/>
              dantia caloris: vt etiam luminis: Canicula
                <lb/>
              abundantia, & magnitudine. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014908">75 Amiratur de his verbis: Cœlum quia
                <lb/>
              nunquam ceſſat, & potentem vbique habet
                <lb/>
              animam, ideò non fatigari poteſt. </s>
              <s id="s.014909">Imò dicit
                <lb/>
              potiùs, quia non fatigatur, non ceſſat. </s>
              <s id="s.014910">Nón­
                <lb/>
              ne videt quòd in mortalibus fuga indigen­
                <lb/>
              tiæ eſt cauſa facultatis, in immortalibus con­
                <lb/>
              trà eſt: eſſent enim imperfecta talia, quæ à
                <lb/>
              prima cauſa prodeunt, vbi nulla ſuſpitio in­
                <lb/>
              digentiæ, </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014911">77 In ſecunda diuiſione aberrat toto cœlo:
                <lb/>
              nam non rota ſola, ſed & omnia, quæ
                <expan abbr="mouẽ-tur">mouen­
                  <lb/>
                tur</expan>
              , iam incitata facilius, & velocius mouen­
                <lb/>
              tur, quia aër primi motus, vt in ſecundo libro
                <lb/>
              docuimus adiuuat: alia ob ſitus mutationem,
                <lb/>
              vt in curribus infixis terræ. </s>
              <s id="s.014912">Ibidem vides ſor­
                <lb/>
              didam contumeliam abſque vlla cauſa. </s>
              <s id="s.014913">De
                <lb/>
              mundo an ſit ſempiternus, debuit primùm
                <lb/>
              quærere, quid per mundum intelligam, & li­
                <lb/>
              brorum illorum editionem expectare. </s>
              <s id="s.014914">Decre­
                <lb/>
              ueram non accuſare illum, at que ita feci, re­
                <lb/>
              pugno enim, non oppugno, ſed hic cogor ob
                <lb/>
              Dei cultum: illum enim eundem naturæ, &
                <lb/>
              peſſimæ dicit, ac ſi quis vmbram ſoli eandem
                <lb/>
              affirmet. </s>
              <s id="s.014915">Ita in quibuſlibet inconſultus ſem­
                <lb/>
              per fuit. </s>
              <s id="s.014916">Idem verò pulcherrimè probat Ari­
                <lb/>
              ſtotelis ſui authoritate Deus & natura,
                <lb/>
              ergo Deus eſt natura. </s>
              <s id="s.014917">Aſſenſus eſt Pom­
                <lb/>
              peius Ciceroni, ergo Pompeius eſt Ci­
                <lb/>
              cero. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014918">79 Pudet me ſtuporis: ego primum non
                <lb/>
              affirmo minorem eſſe diuerſitatem cometæ,
                <lb/>
              quàm lunæ. </s>
              <s id="s.014919">Si conſtaret, non eſſet dubium
                <lb/>
              ſuperiorem eam fore lunæ: ſydus illud, Dij
                <lb/>
              boni quid ad diuerſitatem aſpectus, quæ ratio­
                <lb/>
              ne Mathematica pura conſtat. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014920">80 Quod de Iride ſcripſimus, ſeruat phæ­
                <lb/>
              nomena, atque in hoc poſtquam non aliud
                <lb/>
              melius ſuccurrebat, maluimus explicare Ari­
                <lb/>
              ſtotelem, quàm damnare: haud neſcij, quòd
                <lb/>
              res ipſa pateretur graues difficultates natura­
                <lb/>
              les: nam quod ad Mathematica attinet, ſatis­
                <lb/>
              factum eſt. </s>
              <s id="s.014921">Quæ enim obiicit ipſe, abſurda ſunt,
                <lb/>
              & non intelligentis. </s>
              <s id="s.014922">Quod enim dicat vidiſ­
                <lb/>
              ſe iridem incumbentem arbori, exiſtimo non
                <lb/>
              ſanum fuiſſe: ſed qui verax eſt, apparuit hoc
                <lb/>
              illi non propè ſed procul, & ob aſpectus er­
                <lb/>
              rorem. </s>
              <s id="s.014923">Cæterùm approximare iridi ratione
                <lb/>
              dicta omninò eſt impoſſibile. </s>
              <s id="s.014924">Neque ex
                <lb/>
              tranſuerſo ſic inſpicere, vt quaſi vnum la­
                <lb/>
              tus per aliud, ſeu è regione videatur: ſic enim
                <lb/>
              ſol, & oculus, & iris, & centrum, & iridis la­
                <lb/>
              tera eſſent in vna recta. </s>
              <s id="s.014925">De interiore circulo,
                <lb/>
              vbi debet legi exteriore manifeſtè, cùm or­
                <lb/>
              dines viciſſim mutatos profitear, & Ariſtote­
                <lb/>
              les, ex quo deſumpſi dicat, non pudet crimi­
                <lb/>
              nari? </s>
              <s id="s.014926">ſed vicit, Pæana canat. </s>
              <s id="s.014927">Cæterùm quòd
                <lb/>
              ego croceum, Ariſtoteles puniceum vocat,
                <lb/>
              vterque benè: nam ego plures colorum ſpe­
                <lb/>
              cies, quàm ille poſuit, etiam ſi librum de co­
                <lb/>
              loribus (quem ſuum non eſſe plerique exiſti­
                <lb/>
              mant) illi tribuas. </s>
              <s id="s.014928">Conſtat etiam de re ipſa,
                <lb/>
              nam iris ſola, vt exiſtimo, & cœlum colores
                <lb/>
              retinent impermutabiles: his rurſus oporte­
                <lb/>
              ret adiicere paginam, ne in verbis caperes,
                <lb/>
              ſed faceſſat cùm ſuis calumniis, ne pereat
                <lb/>
                <expan abbr="gẽma">gemma</expan>
              chariſſima. </s>
              <s id="s.014929">De iridis inſeſſu nónne in
                <lb/>
              ſecunda editione vidit, in quam aluimus
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
                <lb/>
              Ariſtotelem præterire, cùm non probare­
                <lb/>
              mus, quàm redarguere: nam neque ipſe affir­
                <lb/>
              mat. </s>
              <s id="s.014930">Porrò in tertia ſectione adeò admiratur
                <lb/>
              rem tam perſpicuam? </s>
              <s id="s.014931">cùm in tractatione co­
                <lb/>
              lorum doceam ferrugineum, alióſque colores
                <lb/>
              ſine luce vocari, aliorum puta viridis atque
                <lb/>
              niuei, quòd parum lucis retineant compara­
                <lb/>
              tione: cum iam ſuperiùs declarauerim omnes
                <lb/>
              colores à luce conſtitui, illius eſſe particeps.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014932">Ita credo huic nugatori, quod mihi deeſt illi
                <lb/>
              ſuperabundat, ſcilicet tempus, nam tam ru­
                <lb/>
              dem eum eſſe perſuaderi nequeo. </s>
              <s id="s.014933">Duarum
                <lb/>
              verò figurarum, quas ponit in nona & deci­
                <lb/>
              ma ſectione, quæ in decima eſt falſa, & con­
                <lb/>
              ficit ſeipſum. </s>
              <s id="s.014934">Elatius enim ſit centrum iridis
                <lb/>
              à finitore, ſi ſol ſit in eo, ergo plus medie­
                <lb/>
              tate iridis videt: Modò agnoſcis perfectè
                <lb/>
              hominem, qui decipitur in Mathematicis,
                <lb/>
              vbi Ariſtoteles negat fieri poſſe paralogiſſi­
                <lb/>
              mum: quæ verò in nona, non concludit. </s>
              <s id="s.014935">Et
                <lb/>
              quod vix ex declarationibus Monteregij, in
                <lb/>
              librum Tabularum primi mobilis magno
                <lb/>
              negotio erui poteſt, ipſe parùm in Mathe­
                <lb/>
              maticis exercitatus, putat quatuor verbis
                <lb/>
              declarare, vt erubeſcam non mediocriter il­
                <lb/>
              lius cauſa. </s>
              <s id="s.014936">Ego tamen ſtudiorum amore hîc
                <lb/>
              eam volo ſubiicere. </s>
              <s id="s.014937">Ex 21. problemate Mon­
                <lb/>
              teregij reſiduum maximæ declinationis par.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014938">66. min. 30. cum altitudine poli in noſtra
                <lb/>
              regione par. </s>
              <s id="s.014939">44. min. 20. arcum ſubtenſum
                <lb/>
              habent par. </s>
              <s id="s.014940">30. min. 51. ergo ex vſu pro­
                <lb/>
              blematis, quia ab angulo meridiani, & ec­
                <lb/>
              clipticæ detrahi debet, vt relinquatur angu­
                <lb/>
              lus ecclipticæ, & finitoris, hic angulus eſt
                <lb/>
              finitoris, & meridiani per punctum illum
                <lb/>
              tranſeuntis. </s>
              <s id="s.014941">Habeo igitur angulum rectum,
                <lb/>
              & angulum par. </s>
              <s id="s.014942">39. min. 51. & maximam
                <lb/>
              latitudinem: ponemus igitur ex dictis à
                <lb/>
                <figure id="id.016.01.334.1.jpg" xlink:href="016/01/334/1.jpg" number="164"/>
                <lb/>
              Monteregio, in quarta de triangulis AB,
                <lb/>
              partem æquinoctialis, & B C, meridiani,
                <lb/>
              vt vocant circuli, vt ſit par. </s>
              <s id="s.014943">23. min. 20. &
                <lb/>
              angulus A, rectus, & AC, finitoris partem:
                <lb/>
              angulum autem C, par. </s>
              <s id="s.014944">39. min. 51. duce­
                <lb/>
              mus igitur ſinum lateris BC, per ſinum com­
                <lb/>
              plementi anguli C, & productum diuide­
                <lb/>
              mus per 60. & exibit ſinus complementi </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>