1illæ obſeruationes eſſe poſſunt, quæ ſenſibiles non ſunt, ſiue aures con
ſulas, quæ ſonum excipiunt, ſiue oculos, qui motum ipſum obſeruant.
Tertiò, ſi oculos conſulis; num ipſi potiùs vident motum vibrati pendu
li eſſe tardiorem, quàm demiſſi per lineam perpendicularem? nec alius
nodus hic ſoluendus eſt, nec aër ſenſibiliter pilæ plumbeæ reſiſtit, nec
minùs reſiſtit motui circulari quàm recto. Denique compertum eſt à me
in longiore pendulo motum in arcu eſſe tardiorem, quàm in perpendi
culo: nodus obſeruationis facilis eſt, nam adhibui AE planum durum
reſpondens accuratè perpendiculari, cui aliud planum E β ad angulos
rectos affixum erat reſpondens Tangenti; tùm demiſſo ex A globulo plum
beo ſimulque alio æquali pendulo ſcilicet circa A ex N per NE; ex quo
accidit citiùs auditum eſſe ictum globi cadentis perpendiculariter, quàm
vibrati per arcum NE: quis autem hoc non videat, ſiue ſenſum ipſum,
ſiue rationem conſulat? fuit meum pendulum 12. pedes longum.
ſulas, quæ ſonum excipiunt, ſiue oculos, qui motum ipſum obſeruant.
Tertiò, ſi oculos conſulis; num ipſi potiùs vident motum vibrati pendu
li eſſe tardiorem, quàm demiſſi per lineam perpendicularem? nec alius
nodus hic ſoluendus eſt, nec aër ſenſibiliter pilæ plumbeæ reſiſtit, nec
minùs reſiſtit motui circulari quàm recto. Denique compertum eſt à me
in longiore pendulo motum in arcu eſſe tardiorem, quàm in perpendi
culo: nodus obſeruationis facilis eſt, nam adhibui AE planum durum
reſpondens accuratè perpendiculari, cui aliud planum E β ad angulos
rectos affixum erat reſpondens Tangenti; tùm demiſſo ex A globulo plum
beo ſimulque alio æquali pendulo ſcilicet circa A ex N per NE; ex quo
accidit citiùs auditum eſſe ictum globi cadentis perpendiculariter, quàm
vibrati per arcum NE: quis autem hoc non videat, ſiue ſenſum ipſum,
ſiue rationem conſulat? fuit meum pendulum 12. pedes longum.
Quæreret aliquis primò quanta fuerit differentia temporum Secundò,
quanto tempore globus pendulus ex N in E peruenerit. Reſpondeo inu
tilem eſſe quæſtionem; nec enim minimas illas temporum differentias
ſenſu metiri poſſumus; ſi enim affirmarem cum nonnullis corpus graue
per medium liberum 12. ſpatij pedes conficere vno temporis ſecundo;
certè ſi quis contenderet vel deeſſe, vel ſupereſſe 1000. inſtantia; quonam
argumento, vel experimento contrarium euincere poſſem? quod certè
dictum eſſe velim, vt vel inde oſtendatur in caſſum laborare eos, qui
hanc ſcientiam his tantùm experimentis confirmant, quæ circa inſenſi
bilia verſantur. Equidem magnifacio in rebus phyſicis experimentum,
ſine quo nulla hypotheſis eſſe poteſt; at modo ſenſibile ſit, alioqui cer
tum eſſe non poteſt; ſi autem ſenſibile eſt, omnibus commune eſſe debet,
sum ſenſus applicent; igitur nunquam vir prudens ſeſe accinget ad in
dagandam rationem alicuius experimenti, quod certum eſſe non poteſt:
vnde ſi quis omnes obſeruationes, tùm à Plinio, tùm à Cardano, tùm à
Fracaſtorio, tùm à Porta, tùm ab aliis propoſitas ad principia phyſica re
ducere velit, per me ſtat, non contradico; numquam tamen illa mihi
mens erit, cui ſatis eſt rationes, & cauſas phyſicas illorum tantùm expe
rimentorum explicare, quæ mihi certa ſunt, ſuntque omnibus commu
nia, vel eſſe poſſunt.
quanto tempore globus pendulus ex N in E peruenerit. Reſpondeo inu
tilem eſſe quæſtionem; nec enim minimas illas temporum differentias
ſenſu metiri poſſumus; ſi enim affirmarem cum nonnullis corpus graue
per medium liberum 12. ſpatij pedes conficere vno temporis ſecundo;
certè ſi quis contenderet vel deeſſe, vel ſupereſſe 1000. inſtantia; quonam
argumento, vel experimento contrarium euincere poſſem? quod certè
dictum eſſe velim, vt vel inde oſtendatur in caſſum laborare eos, qui
hanc ſcientiam his tantùm experimentis confirmant, quæ circa inſenſi
bilia verſantur. Equidem magnifacio in rebus phyſicis experimentum,
ſine quo nulla hypotheſis eſſe poteſt; at modo ſenſibile ſit, alioqui cer
tum eſſe non poteſt; ſi autem ſenſibile eſt, omnibus commune eſſe debet,
sum ſenſus applicent; igitur nunquam vir prudens ſeſe accinget ad in
dagandam rationem alicuius experimenti, quod certum eſſe non poteſt:
vnde ſi quis omnes obſeruationes, tùm à Plinio, tùm à Cardano, tùm à
Fracaſtorio, tùm à Porta, tùm ab aliis propoſitas ad principia phyſica re
ducere velit, per me ſtat, non contradico; numquam tamen illa mihi
mens erit, cui ſatis eſt rationes, & cauſas phyſicas illorum tantùm expe
rimentorum explicare, quæ mihi certa ſunt, ſuntque omnibus commu
nia, vel eſſe poſſunt.
Theorema 4.
In motu funependuli ſingulis instantibus eſt noua determinatio motus.
Pro
batur, quia ſingulis inſtantibus eſt quaſi nouum planum; tot ſunt enim
plana in quadrante NE, quot Tangentes, & tot Tangentes quot pun
cta, tot denique puncta, quot inſtantia; atqui in ſingulis nouis planis
mutatur determinatio; igitur in ſingulis punctis; igitur in ſingulis in
ſtantibus.
batur, quia ſingulis inſtantibus eſt quaſi nouum planum; tot ſunt enim
plana in quadrante NE, quot Tangentes, & tot Tangentes quot pun
cta, tot denique puncta, quot inſtantia; atqui in ſingulis nouis planis
mutatur determinatio; igitur in ſingulis punctis; igitur in ſingulis in
ſtantibus.
Scholium.
Obſeruabis eſſe aliqua Lemmata præmittenda antequam proportio
nes motus per arcum NE demonſtrentur.
nes motus per arcum NE demonſtrentur.