1ab vſu.
Tum reliqua plenæ ſtultitiæ ſuæ ar
gumenta ac leuitatis: ſi enim vidit, cur ita
ſcripſit: ſi non vidit, cur de ſenſu mentio
nem fecit? ſatis eſt quod acutè in margine
adiecit. Vides ergo cuinam ex rebus ſuis
etiam ſi vidiſſe ſe affirmet, tutò poſſis ad
hibere fidem? Hæc eſt peripateticorum in
conſulta temeritas, & audacia incredibi
lis, non Ariſtotelis, aut Theophraſti,
ſed eorum qui aliorum nominibus egre
giis iniuſtiſſimè ſibi ſapientiæ famam vin
dicant. Defende modò hominem à ſtulti
tia, à leuitate, à temeritate, à mendatio
manifeſto, ſi potes quiſquis es, & crimi
ne ab vno diſce omnes. Inde me arguit,
quòd Plinij ſtultitiam non reprehenderim,
ſimilis Bergomenſi cuidam, qui Andreæ
Griti Venetiarum ducis, vt vocant, inſi
gni maieſtate viri, improbat effigiem, quod
hernia gulæ illi deeſſet, quæ ſuis inquilinis
eſſet familiaris. Non ego horas in refellen
do alienas ſtultitias conſumere volo, nec in
concordandis imperitorum verbis temerè
effutitis: ſed ſi quid ad rem ſpectat, perti
nétve, hoc mei muneris eſſe puto. In ſe
cunda ſectione, non ſolùm inutiliter, ſed ine
ptè nugatur humana temperatura optima
eſt, ſed & compoſitio neceſſaria eſt, quæ
in Elephanto, quòd ad vitam attinet, me
lior eſt.
gumenta ac leuitatis: ſi enim vidit, cur ita
ſcripſit: ſi non vidit, cur de ſenſu mentio
nem fecit? ſatis eſt quod acutè in margine
adiecit. Vides ergo cuinam ex rebus ſuis
etiam ſi vidiſſe ſe affirmet, tutò poſſis ad
hibere fidem? Hæc eſt peripateticorum in
conſulta temeritas, & audacia incredibi
lis, non Ariſtotelis, aut Theophraſti,
ſed eorum qui aliorum nominibus egre
giis iniuſtiſſimè ſibi ſapientiæ famam vin
dicant. Defende modò hominem à ſtulti
tia, à leuitate, à temeritate, à mendatio
manifeſto, ſi potes quiſquis es, & crimi
ne ab vno diſce omnes. Inde me arguit,
quòd Plinij ſtultitiam non reprehenderim,
ſimilis Bergomenſi cuidam, qui Andreæ
Griti Venetiarum ducis, vt vocant, inſi
gni maieſtate viri, improbat effigiem, quod
hernia gulæ illi deeſſet, quæ ſuis inquilinis
eſſet familiaris. Non ego horas in refellen
do alienas ſtultitias conſumere volo, nec in
concordandis imperitorum verbis temerè
effutitis: ſed ſi quid ad rem ſpectat, perti
nétve, hoc mei muneris eſſe puto. In ſe
cunda ſectione, non ſolùm inutiliter, ſed ine
ptè nugatur humana temperatura optima
eſt, ſed & compoſitio neceſſaria eſt, quæ
in Elephanto, quòd ad vitam attinet, me
lior eſt.
207 Inde in hac & ſequentibus pluri
bus, vt etiam antea de plantis vagatur, cer
ta, incerta, nullo ordine, nulla ratione, nul
lo nexu miſcens, eſtque facilè videre ipſum
hac in parte ſibi videri regnare, ac vt Itali
vocant, gongolare. Eſt autem ita gaudio
ac lætitia oppleri, vt gurgulio non videatur
poſſe continere, & maius aliquid quàm ge
ſtire. Ideò maximè torquetur, quod Plinium
damnem, cùm eiuſdem argumenti libros
conſcripſerit: ſcilicet multæ tractationis,
paucæ ſcientiæ: in multa diuiſos, nullibi
diſtinctos plurima docentes, nihil declaran
tes: de omnium nominibus, de nullius ſcien
tia rei, hiſtoriam generalem, à qua tamen
fides omnis, & certus author abſit. Hæc
illum delectant, hoc genus ſcribendi ap
plaudit. Sed neſcio quomodo tot, tantáque
huc tranſtulerit, quæ ſi ſuſtulit à libris hi
ſtoriarum rerum naturalium, certè magnum
ibi vacuum relicturus eſt? ſi repetit, quid
abſurdius? Sed hæc ad ipſum ſpectant, cu
ius iudicio ( adeò ſibi placet ) nihil non
rectè ſe ſcribere poſſe putat, quòd animo
decreuerit. Cæterùm cùm ſibi tantum pla
ceat, id Ptolemæi ſcire debuit: Qui ſibi
placet, Dei ira dignus eſt. Hæc ille tantus
vir, cuius ingenio adeò illuſtri vix alium
quenquam comparare audeam, non hæc
dixiſſet, ſi ſibi ipſe placuiſſet. Nos, tan
tum abeſt vt nobis placeamus, pro his
quæ ſcripſimus, vt etiam iraſcamur, no
ſtráque plus damnemus, quàm laudemus:
non equidem ob ea, quæ ille inanire obii
cit, ſed quoniam quodcunque ſcimus, non
noſtrum eſt opus ſed Dei. Noſtra ſunt fur
ta, cædes, doli, veneficia, rapinæ, & ſi
quis error irrepſerit. Quin etiam Virgilius
nónne moriens iuſſit, opus illud eximium,
quod vniuerſa poſteritate adeò admiratur,
flammis tradi? adeò diſplicuit illi quod aliis
tam gratum fuit. Ita Deus illi vt mihi velim
mentem det, quam vis abundare illa ſe exi
ſtimet, opto.
bus, vt etiam antea de plantis vagatur, cer
ta, incerta, nullo ordine, nulla ratione, nul
lo nexu miſcens, eſtque facilè videre ipſum
hac in parte ſibi videri regnare, ac vt Itali
vocant, gongolare. Eſt autem ita gaudio
ac lætitia oppleri, vt gurgulio non videatur
poſſe continere, & maius aliquid quàm ge
ſtire. Ideò maximè torquetur, quod Plinium
damnem, cùm eiuſdem argumenti libros
conſcripſerit: ſcilicet multæ tractationis,
paucæ ſcientiæ: in multa diuiſos, nullibi
diſtinctos plurima docentes, nihil declaran
tes: de omnium nominibus, de nullius ſcien
tia rei, hiſtoriam generalem, à qua tamen
fides omnis, & certus author abſit. Hæc
illum delectant, hoc genus ſcribendi ap
plaudit. Sed neſcio quomodo tot, tantáque
huc tranſtulerit, quæ ſi ſuſtulit à libris hi
ſtoriarum rerum naturalium, certè magnum
ibi vacuum relicturus eſt? ſi repetit, quid
abſurdius? Sed hæc ad ipſum ſpectant, cu
ius iudicio ( adeò ſibi placet ) nihil non
rectè ſe ſcribere poſſe putat, quòd animo
decreuerit. Cæterùm cùm ſibi tantum pla
ceat, id Ptolemæi ſcire debuit: Qui ſibi
placet, Dei ira dignus eſt. Hæc ille tantus
vir, cuius ingenio adeò illuſtri vix alium
quenquam comparare audeam, non hæc
dixiſſet, ſi ſibi ipſe placuiſſet. Nos, tan
tum abeſt vt nobis placeamus, pro his
quæ ſcripſimus, vt etiam iraſcamur, no
ſtráque plus damnemus, quàm laudemus:
non equidem ob ea, quæ ille inanire obii
cit, ſed quoniam quodcunque ſcimus, non
noſtrum eſt opus ſed Dei. Noſtra ſunt fur
ta, cædes, doli, veneficia, rapinæ, & ſi
quis error irrepſerit. Quin etiam Virgilius
nónne moriens iuſſit, opus illud eximium,
quod vniuerſa poſteritate adeò admiratur,
flammis tradi? adeò diſplicuit illi quod aliis
tam gratum fuit. Ita Deus illi vt mihi velim
mentem det, quam vis abundare illa ſe exi
ſtimet, opto.
208 Sufficit vidiſſe leones circumagentes
collum, vt intelligamus non eſſe vnum os:
ſed tamen laudo eam diligentiam, modò
quiſquam quicquam illi in poſterum credere
velit.
collum, vt intelligamus non eſſe vnum os:
ſed tamen laudo eam diligentiam, modò
quiſquam quicquam illi in poſterum credere
velit.
211 Irridet rurſus, quia non intelligit hu
midum ſtercus in animalibus, ac copioſum
impedire, ne animal bene oleat. Nam ſi ſter
cus eſt humidum & multum, totum animal
tale eſſe neceſſe eſt, quomodo ergo bene ole
bit? Propterea in Zibetho ſolùm pars bene
olet: imò illius excrementum in Moſcho
quoniam totum neceſſe eſt ſtercus habere
paucum & ſiccum, ideò multum inter ſe dif
ferunt modi hi odoratorum animalium. Sed
hic vir nihil nouit aliud facere, quàm con
fundere.
midum ſtercus in animalibus, ac copioſum
impedire, ne animal bene oleat. Nam ſi ſter
cus eſt humidum & multum, totum animal
tale eſſe neceſſe eſt, quomodo ergo bene ole
bit? Propterea in Zibetho ſolùm pars bene
olet: imò illius excrementum in Moſcho
quoniam totum neceſſe eſt ſtercus habere
paucum & ſiccum, ideò multum inter ſe dif
ferunt modi hi odoratorum animalium. Sed
hic vir nihil nouit aliud facere, quàm con
fundere.
In ſecunda ſectione, vult eſſe ſudoris
ſtrigmentum, cùm è folliculo detrahatur.
Diximus aliàs totam hiſtoriam. Sed quem
lapidem non mouet? & tamen quàm abſur
dè vir hic oſtendit cicures fieri etiam mures
pro monſtro, ſed difficillimè, vt vix nun
quam tutò tractare poſſis: omnia carniuora
cicurare licet ob cauſas generaliter dictas.
Ad nos ex Hiſpania aduectos conſtat: non
negaui aliunde non aduehi, velut & nunc
oua bombycum, quæ tamen originem pri
mam à calidiore cœlo, quàm ſit Hiſpani
cum ſumpſerunt, ita de hoc verimiſile eſt
ob rei excellentiam. Inde morum ſuorum in
tertia ſectione non oblitus, virus ſuum
euomit.
ſtrigmentum, cùm è folliculo detrahatur.
Diximus aliàs totam hiſtoriam. Sed quem
lapidem non mouet? & tamen quàm abſur
dè vir hic oſtendit cicures fieri etiam mures
pro monſtro, ſed difficillimè, vt vix nun
quam tutò tractare poſſis: omnia carniuora
cicurare licet ob cauſas generaliter dictas.
Ad nos ex Hiſpania aduectos conſtat: non
negaui aliunde non aduehi, velut & nunc
oua bombycum, quæ tamen originem pri
mam à calidiore cœlo, quàm ſit Hiſpani
cum ſumpſerunt, ita de hoc verimiſile eſt
ob rei excellentiam. Inde morum ſuorum in
tertia ſectione non oblitus, virus ſuum
euomit.
216 Hic malignitatem ſuam ita prodit,
vt hæſitans relegerim primam editionem,
ne fortè in illa deceptus eſſem. Sed neque ibi
erratum. Propoſitionem vniuerſalem doceo,
demonſtro indicóque qualiter intelligi de
beat: hic peruertit ſenſum; omittit demon
ſtrationem, & declarationem, inde accuſat,
tam fœdè ac turpiter, vt eius vice confundar
& erubeſcam. Quid iam amplius apud hunc
ſycophantam tutum eſſe poteſt? Quid dete
rius? addidit etiam cauſam, quæ me ad
errorem adegerit aſino dignam. Certè im
pudentiorem hominem illo nunquam vidiſ
ſe teſtor.
vt hæſitans relegerim primam editionem,
ne fortè in illa deceptus eſſem. Sed neque ibi
erratum. Propoſitionem vniuerſalem doceo,
demonſtro indicóque qualiter intelligi de
beat: hic peruertit ſenſum; omittit demon
ſtrationem, & declarationem, inde accuſat,
tam fœdè ac turpiter, vt eius vice confundar
& erubeſcam. Quid iam amplius apud hunc
ſycophantam tutum eſſe poteſt? Quid dete
rius? addidit etiam cauſam, quæ me ad
errorem adegerit aſino dignam. Certè im
pudentiorem hominem illo nunquam vidiſ
ſe teſtor.
218 Tota illa hiſtoria de ſturione, in tertio
exemplari emendata erat, quod ea ad libros
de Rerum varietate tranſlata eſſet, quos con
ſtat (vt dixi) ante ſuas exercitationes eſſe im
preſſos, ne quid me ab illo ſurripuiſſe poſſit
gloriari.
exemplari emendata erat, quod ea ad libros
de Rerum varietate tranſlata eſſet, quos con
ſtat (vt dixi) ante ſuas exercitationes eſſe im
preſſos, ne quid me ab illo ſurripuiſſe poſſit
gloriari.
219 Debuerat conſulere ſequentem edi
tionem liuidus hic, inueniſſet ( tametſi
etiam ſine illis verbis apertè intelligere
tur me de motu progreſſus loqui) hæc ver
ba: De motu progrediendi loquor, vnde
illæ tot declamationes hoc vno verbo ſubla
tæ ſunt.
tionem liuidus hic, inueniſſet ( tametſi
etiam ſine illis verbis apertè intelligere
tur me de motu progreſſus loqui) hæc ver
ba: De motu progrediendi loquor, vnde
illæ tot declamationes hoc vno verbo ſubla
tæ ſunt.
220 Dicit nullas eſſe cauſas numeri,
vel formæ ſtriarum. Primùm (vt dixi) ſupe
riùs, aut quædam certum habent numerum
abſque operatione. Deinde hic è tribus vnum
recipiat oportet, aut vt naturam in artificiosam
faciat aduerſus Galenum, Ariſtotelem, omnes,
vel formæ ſtriarum. Primùm (vt dixi) ſupe
riùs, aut quædam certum habent numerum
abſque operatione. Deinde hic è tribus vnum
recipiat oportet, aut vt naturam in artificiosam
faciat aduerſus Galenum, Ariſtotelem, omnes,