Caverni, Raffaello
,
Storia del metodo sperimentale in Italia
,
1891-1900
Text
Text Image
XML
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
List of thumbnails
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 410
411 - 420
421 - 430
431 - 440
441 - 450
451 - 460
461 - 470
471 - 480
481 - 490
491 - 500
501 - 510
511 - 520
521 - 530
531 - 540
541 - 550
551 - 560
561 - 570
571 - 580
581 - 590
591 - 600
601 - 610
611 - 620
621 - 630
631 - 640
641 - 650
651 - 660
661 - 670
671 - 680
681 - 690
691 - 700
701 - 710
711 - 720
721 - 730
731 - 740
741 - 750
751 - 760
761 - 770
771 - 780
781 - 790
791 - 800
801 - 810
811 - 820
821 - 830
831 - 840
841 - 850
851 - 860
861 - 870
871 - 880
881 - 890
891 - 900
901 - 910
911 - 920
921 - 930
931 - 940
941 - 950
951 - 960
961 - 970
971 - 980
981 - 990
991 - 1000
1001 - 1010
1011 - 1020
1021 - 1030
1031 - 1040
1041 - 1050
1051 - 1060
1061 - 1070
1071 - 1080
1081 - 1090
1091 - 1100
1101 - 1110
1111 - 1120
1121 - 1130
1131 - 1140
1141 - 1150
1151 - 1160
1161 - 1170
1171 - 1180
1181 - 1190
1191 - 1200
1201 - 1210
1211 - 1220
1221 - 1230
1231 - 1240
1241 - 1250
1251 - 1260
1261 - 1270
1271 - 1280
1281 - 1290
1291 - 1300
1301 - 1310
1311 - 1320
1321 - 1330
1331 - 1340
1341 - 1350
1351 - 1360
1361 - 1370
1371 - 1380
1381 - 1390
1391 - 1400
1401 - 1410
1411 - 1420
1421 - 1430
1431 - 1440
1441 - 1450
1451 - 1460
1461 - 1470
1471 - 1480
1481 - 1490
1491 - 1500
1501 - 1510
1511 - 1520
1521 - 1530
1531 - 1540
1541 - 1550
1551 - 1560
1561 - 1570
1571 - 1580
1581 - 1590
1591 - 1600
1601 - 1610
1611 - 1620
1621 - 1630
1631 - 1640
1641 - 1650
1651 - 1660
1661 - 1670
1671 - 1680
1681 - 1690
1691 - 1700
1701 - 1710
1711 - 1720
1721 - 1730
1731 - 1740
1741 - 1750
1751 - 1760
1761 - 1770
1771 - 1780
1781 - 1790
1791 - 1800
1801 - 1810
1811 - 1820
1821 - 1830
1831 - 1840
1841 - 1850
1851 - 1860
1861 - 1870
1871 - 1880
1881 - 1890
1891 - 1900
1901 - 1910
1911 - 1920
1921 - 1930
1931 - 1940
1941 - 1950
1951 - 1960
1961 - 1970
1971 - 1980
1981 - 1990
1991 - 2000
2001 - 2010
2011 - 2020
2021 - 2030
2031 - 2040
2041 - 2050
2051 - 2060
2061 - 2070
2071 - 2080
2081 - 2090
2091 - 2100
2101 - 2110
2111 - 2120
2121 - 2130
2131 - 2140
2141 - 2150
2151 - 2160
2161 - 2170
2171 - 2180
2181 - 2190
2191 - 2200
2201 - 2210
2211 - 2220
2221 - 2230
2231 - 2240
2241 - 2250
2251 - 2260
2261 - 2270
2271 - 2280
2281 - 2290
2291 - 2300
2301 - 2310
2311 - 2320
2321 - 2330
2331 - 2340
2341 - 2350
2351 - 2360
2361 - 2370
2371 - 2380
2381 - 2390
2391 - 2400
2401 - 2410
2411 - 2420
2421 - 2430
2431 - 2440
2441 - 2450
2451 - 2460
2461 - 2470
2471 - 2480
2481 - 2490
2491 - 2500
2501 - 2510
2511 - 2520
2521 - 2530
2531 - 2540
2541 - 2550
2551 - 2560
2561 - 2570
2571 - 2580
2581 - 2590
2591 - 2600
2601 - 2610
2611 - 2620
2621 - 2630
2631 - 2640
2641 - 2650
2651 - 2660
2661 - 2670
2671 - 2680
2681 - 2690
2691 - 2700
2701 - 2710
2711 - 2720
2721 - 2730
2731 - 2740
2741 - 2750
2751 - 2760
2761 - 2770
2771 - 2780
2781 - 2790
2791 - 2800
2801 - 2810
2811 - 2820
2821 - 2830
2831 - 2840
2841 - 2850
2851 - 2860
2861 - 2870
2871 - 2880
2881 - 2890
2891 - 2900
2901 - 2910
2911 - 2920
2921 - 2930
2931 - 2940
2941 - 2950
2951 - 2960
2961 - 2970
2971 - 2980
2981 - 2990
2991 - 3000
3001 - 3010
3011 - 3020
3021 - 3030
3031 - 3040
3041 - 3050
3051 - 3060
3061 - 3070
3071 - 3080
3081 - 3090
3091 - 3100
3101 - 3110
3111 - 3120
3121 - 3130
3131 - 3140
3141 - 3150
3151 - 3160
3161 - 3170
3171 - 3180
3181 - 3190
3191 - 3200
3201 - 3210
3211 - 3220
3221 - 3230
3231 - 3240
3241 - 3250
3251 - 3260
3261 - 3270
3271 - 3280
3281 - 3290
3291 - 3300
3301 - 3310
3311 - 3320
3321 - 3330
3331 - 3340
3341 - 3350
3351 - 3360
3361 - 3370
3371 - 3380
3381 - 3390
3391 - 3400
3401 - 3410
3411 - 3420
3421 - 3430
3431 - 3440
3441 - 3450
3451 - 3460
3461 - 3470
3471 - 3480
3481 - 3490
3491 - 3500
3501 - 3504
>
3491
3492
3493
3494
3495
3496
3497
3498
3499
3500
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 410
411 - 420
421 - 430
431 - 440
441 - 450
451 - 460
461 - 470
471 - 480
481 - 490
491 - 500
501 - 510
511 - 520
521 - 530
531 - 540
541 - 550
551 - 560
561 - 570
571 - 580
581 - 590
591 - 600
601 - 610
611 - 620
621 - 630
631 - 640
641 - 650
651 - 660
661 - 670
671 - 680
681 - 690
691 - 700
701 - 710
711 - 720
721 - 730
731 - 740
741 - 750
751 - 760
761 - 770
771 - 780
781 - 790
791 - 800
801 - 810
811 - 820
821 - 830
831 - 840
841 - 850
851 - 860
861 - 870
871 - 880
881 - 890
891 - 900
901 - 910
911 - 920
921 - 930
931 - 940
941 - 950
951 - 960
961 - 970
971 - 980
981 - 990
991 - 1000
1001 - 1010
1011 - 1020
1021 - 1030
1031 - 1040
1041 - 1050
1051 - 1060
1061 - 1070
1071 - 1080
1081 - 1090
1091 - 1100
1101 - 1110
1111 - 1120
1121 - 1130
1131 - 1140
1141 - 1150
1151 - 1160
1161 - 1170
1171 - 1180
1181 - 1190
1191 - 1200
1201 - 1210
1211 - 1220
1221 - 1230
1231 - 1240
1241 - 1250
1251 - 1260
1261 - 1270
1271 - 1280
1281 - 1290
1291 - 1300
1301 - 1310
1311 - 1320
1321 - 1330
1331 - 1340
1341 - 1350
1351 - 1360
1361 - 1370
1371 - 1380
1381 - 1390
1391 - 1400
1401 - 1410
1411 - 1420
1421 - 1430
1431 - 1440
1441 - 1450
1451 - 1460
1461 - 1470
1471 - 1480
1481 - 1490
1491 - 1500
1501 - 1510
1511 - 1520
1521 - 1530
1531 - 1540
1541 - 1550
1551 - 1560
1561 - 1570
1571 - 1580
1581 - 1590
1591 - 1600
1601 - 1610
1611 - 1620
1621 - 1630
1631 - 1640
1641 - 1650
1651 - 1660
1661 - 1670
1671 - 1680
1681 - 1690
1691 - 1700
1701 - 1710
1711 - 1720
1721 - 1730
1731 - 1740
1741 - 1750
1751 - 1760
1761 - 1770
1771 - 1780
1781 - 1790
1791 - 1800
1801 - 1810
1811 - 1820
1821 - 1830
1831 - 1840
1841 - 1850
1851 - 1860
1861 - 1870
1871 - 1880
1881 - 1890
1891 - 1900
1901 - 1910
1911 - 1920
1921 - 1930
1931 - 1940
1941 - 1950
1951 - 1960
1961 - 1970
1971 - 1980
1981 - 1990
1991 - 2000
2001 - 2010
2011 - 2020
2021 - 2030
2031 - 2040
2041 - 2050
2051 - 2060
2061 - 2070
2071 - 2080
2081 - 2090
2091 - 2100
2101 - 2110
2111 - 2120
2121 - 2130
2131 - 2140
2141 - 2150
2151 - 2160
2161 - 2170
2171 - 2180
2181 - 2190
2191 - 2200
2201 - 2210
2211 - 2220
2221 - 2230
2231 - 2240
2241 - 2250
2251 - 2260
2261 - 2270
2271 - 2280
2281 - 2290
2291 - 2300
2301 - 2310
2311 - 2320
2321 - 2330
2331 - 2340
2341 - 2350
2351 - 2360
2361 - 2370
2371 - 2380
2381 - 2390
2391 - 2400
2401 - 2410
2411 - 2420
2421 - 2430
2431 - 2440
2441 - 2450
2451 - 2460
2461 - 2470
2471 - 2480
2481 - 2490
2491 - 2500
2501 - 2510
2511 - 2520
2521 - 2530
2531 - 2540
2541 - 2550
2551 - 2560
2561 - 2570
2571 - 2580
2581 - 2590
2591 - 2600
2601 - 2610
2611 - 2620
2621 - 2630
2631 - 2640
2641 - 2650
2651 - 2660
2661 - 2670
2671 - 2680
2681 - 2690
2691 - 2700
2701 - 2710
2711 - 2720
2721 - 2730
2731 - 2740
2741 - 2750
2751 - 2760
2761 - 2770
2771 - 2780
2781 - 2790
2791 - 2800
2801 - 2810
2811 - 2820
2821 - 2830
2831 - 2840
2841 - 2850
2851 - 2860
2861 - 2870
2871 - 2880
2881 - 2890
2891 - 2900
2901 - 2910
2911 - 2920
2921 - 2930
2931 - 2940
2941 - 2950
2951 - 2960
2961 - 2970
2971 - 2980
2981 - 2990
2991 - 3000
3001 - 3010
3011 - 3020
3021 - 3030
3031 - 3040
3041 - 3050
3051 - 3060
3061 - 3070
3071 - 3080
3081 - 3090
3091 - 3100
3101 - 3110
3111 - 3120
3121 - 3130
3131 - 3140
3141 - 3150
3151 - 3160
3161 - 3170
3171 - 3180
3181 - 3190
3191 - 3200
3201 - 3210
3211 - 3220
3221 - 3230
3231 - 3240
3241 - 3250
3251 - 3260
3261 - 3270
3271 - 3280
3281 - 3290
3291 - 3300
3301 - 3310
3311 - 3320
3321 - 3330
3331 - 3340
3341 - 3350
3351 - 3360
3361 - 3370
3371 - 3380
3381 - 3390
3391 - 3400
3401 - 3410
3411 - 3420
3421 - 3430
3431 - 3440
3441 - 3450
3451 - 3460
3461 - 3470
3471 - 3480
3481 - 3490
3491 - 3500
3501 - 3504
>
page
|<
<
of 3504
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
>
<
pb
xlink:href
="
020/01/3498.jpg
"
pagenum
="
459
"/>
<
emph
type
="
italics
"/>
tionibus naturalibus
<
emph.end
type
="
italics
"/>
alla CCXVII proposizione, dove, per dichiarar come le
<
lb
/>
velocità e le moli attinte dipendono solamente dalla grandezza del foro, e
<
lb
/>
dall'altezza del liquido, qualunque sia del resto l'ampiezza del vaso, si serve
<
lb
/>
di questo esempio: “ Si fuerit fistula aliqua vitrea ad horizontem perpen
<
lb
/>
dicularis, et puteus aeque altus, in cuius fundo aperiatur foramen, prorsus
<
lb
/>
aequale infimo fistulae foramini; tunc aqua ab orificio putei profluit eadem
<
lb
/>
fere velocitate, et aequali mole ac ex illa fistula vitrea aeque plena egredi
<
lb
/>
tur, proterea quod in aqua putei concipi debet fistula perpendiculariter
<
lb
/>
horizonti erecta ab infimo foramine usque ad summitatem aquae, et solum
<
lb
/>
modo praedicta aqua in fistula imaginaria contenta fluit, reliqua vero colla
<
lb
/>
teralis innititur sustentaturque a fundo impenetrabili et firmo ipsius putei,
<
lb
/>
a quo aquae fluxus perpendicularis impeditur, et ideo perinde aqua excur
<
lb
/>
rit perpendiculariter, ac si in fistula vitrea contineretur ” (pag. </
s
>
<
s
>457). </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
>Il Nardi e il Borelli toccarono il soggetto per incidenza, ma il Baliani
<
lb
/>
ne compose un trattato a parte, intitolato
<
emph
type
="
italics
"/>
De motu gravium liquidorum,
<
emph.end
type
="
italics
"/>
<
lb
/>
che distinse in tre libri. </
s
>
<
s
>Per dare un'idea del particolar modo della tratta
<
lb
/>
zione, vogliamo citare dal libro primo il teorema secondo, e i due problemi
<
lb
/>
che gli succedono. </
s
>
<
s
>Quel teorema è proposto così: “ In pluribus canalibus,
<
lb
/>
ductis ad idem planum orizontale, aquae quantitates sunt ut canales ” (Ge
<
lb
/>
nuae 1646, pag. </
s
>
<
s
>117). E si dimostra dietro il postulato che le quantità d'acqua
<
lb
/>
son proporzionali ai tempi degli efflussi, applicandovi il teorema di Mecca
<
lb
/>
nica che dice i tempi stare come le lunghezze dei piani, ossia, nel caso pre
<
lb
/>
sente, come le lunghezze degli stessi canali. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
>Il primo poi dei detti problemi è tale: “ In canali declinante reperire
<
lb
/>
portionem continentem aquam aequalem eius, quae est in perpendiculari ”
<
lb
/>
<
figure
id
="
id.020.01.3498.1.jpg
"
xlink:href
="
020/01/3498/1.jpg
"
number
="
1129
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
caption
">
<
s
>Figura 230.
<
lb
/>
(ibid., pag. </
s
>
<
s
>118). E supposto essere sopra l'orizontale CB
<
lb
/>
(fig. </
s
>
<
s
>230) il canale inclinato AC, e il perpendicolo AD, si
<
lb
/>
risolve il quesito conducendo da B, sopra l'AC, la perpen
<
lb
/>
dicolare DB, che precide in D tal porzione AD del canale,
<
lb
/>
qual'è quella richiesta. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
>L'altro problema, che si diceva, è così esposto: “ In
<
lb
/>
quibusdam canalibus, quomodolibet inclinatis, reperire por
<
lb
/>
tiones continentes aquam aequalem cuiusvis dicti canalis ” (ibid., pag. </
s
>
<
s
>119).
<
lb
/>
<
figure
id
="
id.020.01.3498.2.jpg
"
xlink:href
="
020/01/3498/2.jpg
"
number
="
1130
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
caption
">
<
s
>Figura 231.
<
lb
/>
Siano AB, AC, AD (fig. </
s
>
<
s
>231) i proposti canali: se in
<
lb
/>
torno al perpendicolo AE si descriva un mezzo cer
<
lb
/>
chio, le porzioni AB′, AC′, AD′, tagliate da lui, son
<
lb
/>
quelle cercate. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
>Si vede bene come, così procedendo, tutte le pro
<
lb
/>
posizioni del terzo dialogo delle due Nuove Scienze si
<
lb
/>
possano trasformare in un trattato d'Idrodinamica, senza
<
lb
/>
far altro che cambiare i piani inclinati e le cadenti per
<
lb
/>
pendicolari in canali pieni d'acque correnti. </
s
>
<
s
>Nè diversa
<
lb
/>
indole da questo ha il libro secondo. </
s
>
<
s
>Nel terzo poi, pro
<
lb
/>
ponendosi l'Autore di trattare del flusso dai vasi, a </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>