Vitruvius
,
De architectura libri decem
,
1567
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Notes
Handwritten
Figures
Content
Thumbnails
Table of contents
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 172
[out of range]
>
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 172
[out of range]
>
page
|<
<
(321)
of 412
>
>|
<
echo
version
="
1.0RC
">
<
text
xml:lang
="
la
"
type
="
free
">
<
div
xml:id
="
echoid-div1
"
type
="
section
"
level
="
1
"
n
="
1
">
<
div
xml:id
="
echoid-div780
"
type
="
section
"
level
="
2
"
n
="
143
">
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s24475
"
xml:space
="
preserve
">
<
pb
o
="
321
"
file
="
514.01.353
"
n
="
353
"
rhead
="
NONVS
"/>
inueniuntur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24476
"
xml:space
="
preserve
">cæterum & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24477
"
xml:space
="
preserve
">uiatorium appellarem, quod alij compaſſum dicunt, in quo pixis, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24478
"
xml:space
="
preserve
">magnes, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24479
"
xml:space
="
preserve
">
<
lb
/>
borariæ lineæ ad enclima, atque etiam ad plura deſcriptæ uiatoribus mira commoditate deſeruiunt. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24480
"
xml:space
="
preserve
">Sunt & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24481
"
xml:space
="
preserve
">
<
lb
/>
alia horariorum genera, arena, aqua, igne, rotulis fabrefacta, de quibus alib. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24482
"
xml:space
="
preserve
">Arena & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24483
"
xml:space
="
preserve
">aqua per tenue
<
lb
/>
foramen ad menſuram deſcendunt, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24484
"
xml:space
="
preserve
">decremento horas oſtendunt. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24485
"
xml:space
="
preserve
">igne elychnium, aut cæra ad tantum ſpa-
<
lb
/>
tium factum conſumitur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24486
"
xml:space
="
preserve
">Rotularum, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24487
"
xml:space
="
preserve
">orbiculorum inuentum mirabili motionum diuerſitate denticulis ſe
<
lb
/>
mutuo compellentibus, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24488
"
xml:space
="
preserve
">in contrarium uerſantibus radium in tympano circumferunt, quo partitæ in orbe ho-
<
lb
/>
rarum lineæ certis ſpatijs indicantur.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24489
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24490
"
xml:space
="
preserve
">
<
emph
style
="
sc
">Item</
emph
>
ſunt ex aqua conquiſitæ ab eiſdem ſcriptoribus horologiorum rationes, primumq́ a Cte-
<
lb
/>
ſibio Alexandrino, qui etiam ſpiritus naturales, pneumaticasq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24491
"
xml:space
="
preserve
">res inuenit. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24492
"
xml:space
="
preserve
">Sed uti fuerant ca exqui-
<
lb
/>
ſita, dignum ſtudioſis eſt agnoſcere. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24493
"
xml:space
="
preserve
">Cteſibius enim fuerat Alexandriæ natus, patre tonſore: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24494
"
xml:space
="
preserve
">is inge-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.353-01
"
xlink:href
="
note-514.01.353-01a
"
xml:space
="
preserve
">10</
note
>
nio, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24495
"
xml:space
="
preserve
">induſtria magna præter reliquos excellens, dictus eſt artificioſis rebus ſe delectare. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24496
"
xml:space
="
preserve
">Nanque
<
lb
/>
cum uoluiſſet in taberna ſui patris ſpeculum ita pendere, ut cum educeretur, ſurſumq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24497
"
xml:space
="
preserve
">reduceretur, li-
<
lb
/>
nea latens pondus deduceret, ita collocauit machinationem. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24498
"
xml:space
="
preserve
">Canalem ligneum ſub tigno fixit, ibiq́
<
lb
/>
trochleas collocauit, per canalem lineam in angulum deduxit, ibiq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24499
"
xml:space
="
preserve
">tubulos ſtruxit, in eos pilam plum
<
lb
/>
beam per lineam demittendam curauit. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24500
"
xml:space
="
preserve
">ita pondus cum decurrendo in anguſtias tubulorum preme-
<
lb
/>
ret cœli crebritatem, uehementi decurſu per fauces frequentiam cœli compreſsione ſolidatam, ex-
<
lb
/>
trudens in aerem patentem, offenſione, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24501
"
xml:space
="
preserve
">tactu ſonitus expreſſerat claritatem.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24502
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s24503
"
xml:space
="
preserve
">In axiculo, quem noſtri rotulum uocant inuoluuntur funiculi duo, quorum capita ad eandem partem pen-
<
lb
/>
dent, alteri alligatum est ſpeculum, alteri nihil, liber enim relictus eſt, ad axiculi uerſationem: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24504
"
xml:space
="
preserve
">cum igitur is
<
lb
/>
deorſum trahitur, axi culus reuoluitur, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24505
"
xml:space
="
preserve
">alterum caput funiculi, in quo pendet ſpeculum demittitur, ſed li-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.353-02
"
xlink:href
="
note-514.01.353-02a
"
xml:space
="
preserve
">20</
note
>
bero funiculo relicto axiculus utriſque funiculis inuoluitur, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24506
"
xml:space
="
preserve
">ſpeculum reducitur: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24507
"
xml:space
="
preserve
">ut uero axiculus relicto
<
lb
/>
funiculo inuoluatur, inter duos funiculus medius eſt alius in contrariam partem inuolutus in axiculo, cui ſa-
<
lb
/>
coma, uel pondus eſt, alligatum, quod pondere grauiori quam ſpeculum premens, efficit, ut relicto libero capi-
<
lb
/>
te axiculus reducatur, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24508
"
xml:space
="
preserve
">ſpeculum aſcendat, quoniam eius axiculus ſe inuoluendo contrahitur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24509
"
xml:space
="
preserve
">Funiculus
<
lb
/>
autem, a quo pondus pendebat, per ligneum canalem latenter ductus ad tubulum in angulo tabernæ colloca-
<
lb
/>
tus est, ex quo per aeris compreſſionem ſonus emittitur.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24510
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24511
"
xml:space
="
preserve
">Ergo Cteſibius cum animaduertiſſet, ex tactu cœli, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24512
"
xml:space
="
preserve
">expreſsionibus, ſpiritus, uocesq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24513
"
xml:space
="
preserve
">naſci, his.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24514
"
xml:space
="
preserve
">principijs uſus, hydraulicas machinas primus inſtituit. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24515
"
xml:space
="
preserve
">Item aquarum expreſsiones automatus, por-
<
lb
/>
recti, rotundationisq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24516
"
xml:space
="
preserve
">machinas, multaq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24517
"
xml:space
="
preserve
">deliciarum genera, in his etiam horologiorum ex aqua
<
lb
/>
comparationes explicuit. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24518
"
xml:space
="
preserve
">primumq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24519
"
xml:space
="
preserve
">conſtituit cauum ex auro perfectum, aut ex gemma terebrata: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24520
"
xml:space
="
preserve
">
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.353-03
"
xlink:href
="
note-514.01.353-03a
"
xml:space
="
preserve
">30</
note
>
ea enim nec teruntur percuſſu aquæ, nec ſordes recipiunt, ut obturentur, nanque æqualiter per id
<
lb
/>
cauum influens aqua, ſubleuat ſcaphum inuerſum ( quod ab artiſicibus phellos, ſiue tympanũ dicitur )
<
lb
/>
in quo collocata regula, uerſatilia tympana denticulis æqualibus ſunt perfecta: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24521
"
xml:space
="
preserve
">qui denticuli alius
<
lb
/>
alium impellentes, uerſationes tympana faciunt, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24522
"
xml:space
="
preserve
">motiones. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24523
"
xml:space
="
preserve
">Item aliæ regulæ aliaq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24524
"
xml:space
="
preserve
">tympana ad
<
lb
/>
eundem modum dentata, quæ una motione coacta, uerſando ſaciunt effectus, uarietatesq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24525
"
xml:space
="
preserve
">motionũ,
<
lb
/>
in quibus mouentur ſigilla, uertuntur metæ, calculi, aut oua proijciuntur, buccinæ canunt, reliquaq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24526
"
xml:space
="
preserve
">pa
<
lb
/>
rerga. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24527
"
xml:space
="
preserve
">In his etiam aut in columna, aut paraſtatica horæ deſcribuntur, quas ſigillum egrediens ab imo
<
lb
/>
uirgulæ ſignificat in diem totum, quarum breuitates, aut creſcentias cuneorum adiectus, aut exem-
<
lb
/>
ptus, in ſingulis diebus, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24528
"
xml:space
="
preserve
">menſibus, perſicere cogit. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24529
"
xml:space
="
preserve
">Præcluſiones aquarum ad temperandum ita ſunt
<
lb
/>
conſtitutæ. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24530
"
xml:space
="
preserve
">Metæ fiunt duæ, una ſolida, altera caua, ex torno ita perſectæ, ut a lia in aliam inire, con-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.353-04
"
xlink:href
="
note-514.01.353-04a
"
xml:space
="
preserve
">40</
note
>
uenireq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24531
"
xml:space
="
preserve
">poſsit, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24532
"
xml:space
="
preserve
">eadem regula laxatio earum, aut coartatio efficiat aut uehementem, aut lenem in
<
lb
/>
ea uaſa aquæ influentem curſum. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24533
"
xml:space
="
preserve
">Ita his rationibus, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24534
"
xml:space
="
preserve
">machinatione ex aqua componuntur, horolo-
<
lb
/>
giorum ad hybernum uſum collocationes. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24535
"
xml:space
="
preserve
">ſin autem cuneorum adiectionibus, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24536
"
xml:space
="
preserve
">detractionibus cor
<
lb
/>
reptiones dierum, aut creſcentiæ non probabuntur, quod cunei ſæpiſsime uitia faciunt, ſic erit expli-
<
lb
/>
candum. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24537
"
xml:space
="
preserve
">In columella horæ ex analemmatis tranſuerſæ deſcribantur, menſtruæq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24538
"
xml:space
="
preserve
">lineæ in colu-
<
lb
/>
mella ſignentur, eaq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24539
"
xml:space
="
preserve
">columella uerſatilis perſiciatur, uti ad ſigillum uirgulamq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24540
"
xml:space
="
preserve
">( cuius uirgulæ egre-
<
lb
/>
diens ſigillum oſtendit horas) columna uerſando continenter ſuis quibusq; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24541
"
xml:space
="
preserve
">menſibus breuitates, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24542
"
xml:space
="
preserve
">
<
lb
/>
creſcentias faciat horarum.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24543
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s24544
"
xml:space
="
preserve
">Multa fuere Cteſibij inuenta pulcherrima, quæ utinam tempus non abstuliſſet. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24545
"
xml:space
="
preserve
">Nonnulla ex Herone eli-
<
lb
/>
cere poſſumus. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24546
"
xml:space
="
preserve
">quod uero ad Vitr. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24547
"
xml:space
="
preserve
">pertinet hunc in modum explicamus, teſtantes experiementum a nobis fa-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.353-05
"
xlink:href
="
note-514.01.353-05a
"
xml:space
="
preserve
">50</
note
>
ctum, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24548
"
xml:space
="
preserve
">rem optime ceſſiſſe, Analemma Vitruuianum erit modulus, ex eo ſumetur lacotomus h g. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24549
"
xml:space
="
preserve
">pro
<
lb
/>
diametro columellæ, cuius circinatio erit, ut manachus circulus r e g. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24550
"
xml:space
="
preserve
">ex centro x. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24551
"
xml:space
="
preserve
">columella tam lon-
<
lb
/>
ga erit, quantus eſt radius æquinoctialis f x. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24552
"
xml:space
="
preserve
">diuidantur extremæ capitum circinationes in partes duodecim
<
lb
/>
æquales, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24553
"
xml:space
="
preserve
">a ſingulis ſectionum ſignis unius capitis demittantur per longum columellæ, ad ſimilia puncta al-
<
lb
/>
terius capitis lineæ, quæ columellæ longitudinem in duodenas partes diuident. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24554
"
xml:space
="
preserve
">his ita perfectis, lineæ, quæ ab
<
lb
/>
extremis lacotomi, hoc eſt diametri partibus cadent, tropicis dedicabuntur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24555
"
xml:space
="
preserve
">reliquæ per ordinem menstruis
<
lb
/>
ſignis alijs. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24556
"
xml:space
="
preserve
">quod ſi decanos ſignorum deſcribere uelis, uel quinarias partes, uel etiam ſingulas, ut ſingulis die-
<
lb
/>
bus inſeruiant, ducito lineas ab extremo altero ad alterum, quot uolueris, fiet autem ut ſi alia diametro per
<
lb
/>
lacotomum rectis angulis ducta, circinationes capitum in tetrantes diuiſeris, lineæ demiſſæ ab eius capitibus
<
lb
/>
æquinoctijs tribuentur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24557
"
xml:space
="
preserve
">hoc eſt ſignis Arietis, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24558
"
xml:space
="
preserve
">Libræ. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s24559
"
xml:space
="
preserve
">quemadmodum in cylindris deſcribendis, ab analem-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.353-06
"
xlink:href
="
note-514.01.353-06a
"
xml:space
="
preserve
">60</
note
>
</
s
>
</
p
>
</
div
>
</
div
>
</
text
>
</
echo
>