Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
301
301
302
302
303
303
304
304
305
305
306
306
307
307
308
308
309
309
310
310
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <pb pagenum="334"/>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg2150"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg2151"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg2152"/>
              a T. 5 2.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg2153"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg2154"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg2155"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg2156"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg2157"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg2158"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="head">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Reſpondemus ad nonnullas rationeis aduerſariorum quibus probatur efficiens motum inanimi
                <emph.end type="italics"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg2159"/>
                <lb/>
                <emph type="italics"/>
              internum eſſe. </s>
              <s>Cap. </s>
              <s>XLVIIII
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg2159"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>POSTQVAM à nobis ea conſtituta ſunt, experiamur nunc, an'ne aliquid ſuccurrat quod
                <lb/>
              eorum rationeis euertat. </s>
              <s>Erat
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              hæc nonnullorum ratio. </s>
              <s>Primùm maior eſt concordia in­
                <lb/>
              ter cęlum & mentem, quàm inter materiatas formas &
                <expan abbr="ſuã">ſuam</expan>
              materiam: ibi
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ſine dimenſionibus
                <lb/>
              concordia miniſtratur, in noſtratibus
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              per dimenſiones. </s>
              <s>Sed cęlum diuiditur in partem per ſe
                <lb/>
                <expan abbr="mouentẽ">mouentem</expan>
              , &
                <expan abbr="partẽ">partem</expan>
              per ſe motam actu; multò igitur magis inanima in eiuſmodi parteis
                <expan abbr="diuidẽtur">diuidentur</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>Deinde, id per ſe operatur quod habet in ſeipſo ſuæ functionis initia; elementa verò ſunt
                <expan abbr="hũi">huiuſmodi</expan>
              :
                <lb/>
              nam poſtquàm genita ſunt, è materia
                <expan abbr="formaq́">formaque</expan>
              . </s>
              <s>conſtant, quarum alterius
                <expan abbr="officiũ">officium</expan>
              eſt pati, alterius
                <lb/>
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              efficere. </s>
              <s>Ad hæc dicimus; concordiam eſſe triplicem mentis, & eius quod cadit in
                <expan abbr="mentẽ">mentem</expan>
              ,
                <lb/>
              mentis & corporis, formæ & materiæ, maior
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
              concordia illa prior cum extenſiuè, vt dicitur,
                <lb/>
              tum intenſiuè. </s>
              <s>maior eſt
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              indiuiduorum concordia, quàm diuiduorum: quandò ex indiuiduis
                <lb/>
              ſemper fit indiuiduum. </s>
              <s>& verò extenſiuè: nam concordia mentis cum cęlo non ſeuocatur à ſitu
                <lb/>
              quodammodò: in dextris
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              cęli Deus ipſe collocatur. </s>
              <s>nihil tale recipit concordia mentium. </s>
              <s>ſed
                <lb/>
              hac dimiſſa, ſi
                <expan abbr="naturã">naturam</expan>
              corporis cęleſtis & mentis ipſius
                <expan abbr="contẽplemur">contemplemur</expan>
              , profectò ſubſtantias
                <expan abbr="vtraſq.">vtraſque</expan>
                <lb/>
              actu eſſe perſpiciemus; cęlum quidem inter corpora,
                <expan abbr="mẽtem">mentem</expan>
              verò in ordine ſeparatorum. </s>
              <s>Quod
                <lb/>
              ſi è duobus in actu non fit
                <expan abbr="vnũ">vnum</expan>
              per ſe, multò minus è duobus actibus. </s>
              <s>Nam propter quod vnum­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg2160"/>
                <lb/>
                <expan abbr="quodq.">quodque</expan>
              tale eſt, & illud eſt magis tale. </s>
              <s>Inde ab Ariſtotele extra cęlum poſitæ ſunt mentes, quia
                <lb/>
              non informent orbes, ſed, vt dici ſolet, aſsiſtant. </s>
              <s>At materia
                <expan abbr="formaq́">formaque</expan>
              . </s>
              <s>naturalis, cùm ſe habeant ve­
                <lb/>
              luti poteſtas & actus, ex iis vnum per ſe fit,
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
              adeò, vt hæc coniunctio, ſic intima ſit, vt cauſſam
                <lb/>
              non habeat. </s>
              <s>
                <expan abbr="Ideoq́">Ideoque</expan>
              . </s>
              <s>forma cum tota materia extenditur,
                <expan abbr="eamq́">eamque</expan>
              . </s>
              <s>perficit ex toto. </s>
              <s>ſed cum in mate­
                <lb/>
              ria ſit poteſtas ad quantum, hæc verò eſt dimenſio, vt aliàs dicetur: fit vt forma quæ per ſe cęte­
                <lb/>
              roquin eſſet indiuidua, diuidua reddatur: mens verò, cùm ſeparata ſit à materia, fit
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              vnum
                <lb/>
              indiuiduè, ſed per
                <expan abbr="aſſociationẽ">aſſociationem</expan>
              ,
                <expan abbr="vtroq.">vtroque</expan>
              principio
                <expan abbr="naturã">naturam</expan>
              propriam
                <expan abbr="cõſeruante">conſeruante</expan>
              potius quàm ſubie­
                <lb/>
              cto,
                <expan abbr="req́">reque</expan>
              . </s>
              <s>ipſa fiant vnum, & fiunt vnum, vt in mobili per ſe, queamdmodum poſteà narrabimus,
                <lb/>
              non vt ſubſtantia per ſe, ſicuti materia & forma fiunt in compoſito. </s>
              <s>Omnino verò ratio par non
                <lb/>
              eſt in efficiendo motu. </s>
              <s>Quandoquidem, vt finis mens ipſa diuina mouet: an'ne verò moueat ita
                <lb/>
              ſolùm, alia eſt diſputatio, nec in præſentia
                <expan abbr="quicq̃">quicque</expan>
              refert. </s>
              <s>Quamobrem mouet vt ſeparata neceſſa­
                <lb/>
              riò; forma verò, ſiue moueat vt efficiens, vt dicunt, ſiue ratione propria formæ, quemadmodum
                <lb/>
              nos; mouet profectò
                <expan abbr="tanq̃">tanquam</expan>
              internum principium. </s>
              <s>Ex his ergo poſſumus animaduertere duos
                <lb/>
              concordiæ modos in corporeis. </s>
              <s>alterum quidem per
                <expan abbr="informationẽ">informationem</expan>
              ,
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
              alterum per
                <expan abbr="aſſociationẽ">aſſociationem</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg2161"/>
                <lb/>
              At quoniam hæc concordia non efficit vnum ſubiecto cęlum cum mente motrice; fit, vt in ea
                <expan abbr="">ratio</expan>
                <lb/>
              mouentis
                <expan abbr="motiq́">motique</expan>
              . </s>
              <s>conſeruetur. </s>
              <s>informatio verò cùm efficiat vnum ſubiecto, non tolerat eiuſmo­
                <lb/>
              di diſtinctionem. </s>
              <s>Id proptereà corruit vniuerſa neceſsitas loci illius
                <expan abbr="cõmunis">communis</expan>
              à comparatione.
                <lb/>
              </s>
              <s>Deinde operari per ſe, aut
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
              per ſe moueri triplex eſt apud
                <expan abbr="Ariſtotelẽ">Ariſtotelem</expan>
              : aut, quod non per aliud,
                <lb/>
              quod ſcilicet,
                <expan abbr="neq.">neque</expan>
              per partem,
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
                <expan abbr="neq.">neque</expan>
              per aliquod mouetur, quod inſit in ipſo: hoc
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              modo, nil
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg2162"/>
                <lb/>
              prohibet ſaxum præter naturam per ſe proiici ſurſum, aut, quod à ſeipſo mouetur, hoc eſt, quod,
                <lb/>
              cùm diuidatur in partem per ſe
                <expan abbr="mouentẽ">mouentem</expan>
              & in partem per ſe motam, ex ſeipſo, ſuum ipſius mo­
                <lb/>
              tum præſtat, tale verò eſt viuens, & omnium maximè primum viuens, quod eſt cęlum. </s>
              <s>Poſtremò
                <lb/>
              per ſe moueri dicitur, quod habet in ſeipſo principia ſui motus non ſanè, quia pars vna moueat
                <lb/>
                <expan abbr="alterã">alteram</expan>
              , ſed quia per ſua principia moueatur; hoc eſt eiuſmodi principia
                <expan abbr="cõtineat">contineat</expan>
              , per quæ ab alio
                <lb/>
              efficiente motum excipiat, eò vergens quo mouetur, &
                <expan abbr="efficiẽtis">efficientis</expan>
              vim adaugens; contra quàm ea
                <lb/>
              quæ violentia mouentur quæ robur mouentium minuunt, aliò ſuapte natura properantia
                <expan abbr="">quae</expan>
              quo
                <lb/>
              mouentur: & ob id mouens ipſum aſsiduè defatigant; hic eſt motus
                <expan abbr="inanimorũ">inanimorum</expan>
              proprius. </s>
              <s>Cum
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg2163"/>
                <lb/>
              hæc ita ſint, dicimus,
                <expan abbr="quãdo">quando</expan>
              aſſumitur. </s>
              <s>Id quod habet ſuæ functionis initia, per ſe operari, duplex
                <lb/>
              eſſe, vel
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              quòd in ſe principia cum agendi, tum patiendi contineat, vel quae in ſeipſo
                <expan abbr="facultatẽ">facultatem</expan>
              ha­
                <lb/>
              beat excipiendi motum. </s>
              <s>Ac ſi priore modo ſumatur ea propoſitio, falſa eſt aſſumptio genera­
                <lb/>
              tim, & duntaxat ad viuentia pertinet. </s>
              <s>Si verò poſteriore, propoſitio & aſſumptio conceduntur.
                <lb/>
              </s>
              <s>Sed tamen inde non concluditur, elementa vim effectricem motus obtinere. </s>
              <s>Cùm propoſitum
                <lb/>
              confirmatur ex eo quae elementa conſtant è materia & forma, quarum vnius officium eſt pati, alte­
                <lb/>
              rius
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              agere, ſatis
                <expan abbr="ſuperq́">ſuperque</expan>
              . </s>
              <s>ad obiectionem
                <expan abbr="hãc">hanc</expan>
              anteà reſponſum eſt, cùm docuimus
                <expan abbr="argumentũ">argumentum</expan>
                <lb/>
              peccare ſecundùm fallaciam à ſecundùm quid ad ſimpliciter. </s>
              <s>habet
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              forma talem vim in eo
                <expan abbr="qd">quod</expan>
                <lb/>
              ſubiecto diſtinguatur, at hîc concluditur ipſam habere vim
                <expan abbr="efficiẽdi">efficiendi</expan>
              ſimpliciter, & in alio ſubie­
                <lb/>
              cto, & in eo, in quo eſt. </s>
              <s>Cùm etiam adiicitur. </s>
              <s>Quod per ſe mouetur, conſtat è duabus partibus, al­
                <lb/>
              tera quæ per ſe mouet, atque altera quæ per ſe mouetur: talia verò ſunt elementa. </s>
              <s>Reſponde­
                <lb/>
              mus
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              , notando propoſitionis illius argumenti ſenſum. </s>
              <s>Illud
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              quod eſt eiuſmodi, per ſe mo­
                <lb/>
              uetur ſecundo modo, hoc
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              eſt, quod mouetur à ſe ipſo, quo fit, vt cùm elementa non habeant
                <lb/>
              eas parteis, vt ſuperius diximus, à ſeipſis non
                <expan abbr="moueãtur">moueantur</expan>
              , ſed per ſe
                <expan abbr="moueãtur">moueantur</expan>
              ſolùm tertio modo. </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>