355318Comment in III. Cap. Sphæræ
Heliace matutino tempore prope Horizontem ex parte orientis, ante ortum
Solis; Tunc enim primo incipiunt apparere, cum ante ob uicinitatem Solis,
11In qua par
te cœli pla
netæ, & ſtel
læ oriãtur,
& occidant
Heliace. qui iam ab ipſis orientem verſus receſſit, occultæ latuerint. Eadem de cauſa
eædem ſtellæ occidant Heliace neceſſe eſt, veſpertino tempore prope Hori-
zontem ex parte occidentis, poſtquam Sol infra Horizontem deſcendit. Nam
cum antea ſemper apparuerint poſt occaſum Solis, tunc primum ob propin-
quitatem Solis, qui ad ipſas accedit, deliteſcere incipiunt. Idem prorſus di-
cendum eſt de Saturno, Ioue, ac Marte, quia tardiores habent motus pro-
prios, quàm Sol. Cõtrarium autem intelligendum eſt de Luna. Cum enim ve-
locius proprio motu incedat, quàm Sol, fit, vt non Sol ab ipſa recedat ſicut à
ſtellis fixis, ſed potius ipſa à Sole remoueatur verſus orientem. Vnde Helia-
ce orietur veſpere ex parte occidentis poſt Solis occaſum, vt contingere vide-
mus poſt Nouilunia, quia Luna poſt Nouilunium quodlibet ſ@atim à So-
le recedit in orientem. Occidet autẽ Heliace ex parte orientis matutino tem-
pore ante ortum Solis, vt cernimus ante Nouilunia, quia ſemper Soli appro-
pinquat verſus orientem. Hæc eſt cauſa, cur poſt Nouilunia paulatim Lunam
22Venus quã
do dicatur
Lucifer, &
quando He
ſperus. creſcere, & ante Nouilunia eandem decreſcere conſpiciamus. Deniq; Venus
atq; Mercurius, cum nunc Solẽ anteuertant, nunc ſubſequantur, aliquando
orientur Heliace iuxta orientem, & occident iuxta occidentem; aliquando ve
ro orientur Heliace iuxta occidentem, & occident iuxta orientẽ. Sed de his
omnibus plura dicenda ſunt in Theoricis Planetarũ. Inde effectũ eſt, vt Venus
modo dicatur Lucifer, quando videlicet mane ante Solem oritur, modo He-
ſperus, quando ſcilicet poſt Solis occaſum iuxta occidentem conſpicitur.
Solis; Tunc enim primo incipiunt apparere, cum ante ob uicinitatem Solis,
11In qua par
te cœli pla
netæ, & ſtel
læ oriãtur,
& occidant
Heliace. qui iam ab ipſis orientem verſus receſſit, occultæ latuerint. Eadem de cauſa
eædem ſtellæ occidant Heliace neceſſe eſt, veſpertino tempore prope Hori-
zontem ex parte occidentis, poſtquam Sol infra Horizontem deſcendit. Nam
cum antea ſemper apparuerint poſt occaſum Solis, tunc primum ob propin-
quitatem Solis, qui ad ipſas accedit, deliteſcere incipiunt. Idem prorſus di-
cendum eſt de Saturno, Ioue, ac Marte, quia tardiores habent motus pro-
prios, quàm Sol. Cõtrarium autem intelligendum eſt de Luna. Cum enim ve-
locius proprio motu incedat, quàm Sol, fit, vt non Sol ab ipſa recedat ſicut à
ſtellis fixis, ſed potius ipſa à Sole remoueatur verſus orientem. Vnde Helia-
ce orietur veſpere ex parte occidentis poſt Solis occaſum, vt contingere vide-
mus poſt Nouilunia, quia Luna poſt Nouilunium quodlibet ſ@atim à So-
le recedit in orientem. Occidet autẽ Heliace ex parte orientis matutino tem-
pore ante ortum Solis, vt cernimus ante Nouilunia, quia ſemper Soli appro-
pinquat verſus orientem. Hæc eſt cauſa, cur poſt Nouilunia paulatim Lunam
22Venus quã
do dicatur
Lucifer, &
quando He
ſperus. creſcere, & ante Nouilunia eandem decreſcere conſpiciamus. Deniq; Venus
atq; Mercurius, cum nunc Solẽ anteuertant, nunc ſubſequantur, aliquando
orientur Heliace iuxta orientem, & occident iuxta occidentem; aliquando ve
ro orientur Heliace iuxta occidentem, & occident iuxta orientẽ. Sed de his
omnibus plura dicenda ſunt in Theoricis Planetarũ. Inde effectũ eſt, vt Venus
modo dicatur Lucifer, quando videlicet mane ante Solem oritur, modo He-
ſperus, quando ſcilicet poſt Solis occaſum iuxta occidentem conſpicitur.
Qvo vero tempore anni quæuis ſtella hac tempeſtate oriatur Coſmice,
33Quomodo
cognoſca-
tur, quãdo
ſtella quæ
uis oriatur
Coſmice,
Chronice,
vel Helia-
ce. Chronice, aut Heliace, vel etiã occidat, pulchre indicat globus cæleſtis, vel
Aſtrolabium quodcunque. Poſito etenim globo in propria eleuatione, ſtatua
tur ſtella quæuis in Horizonte ex parte Orientis, noteturq; gradus Eclipticæ
Horizontem tangens in oriente: Quando nãque Sol gradum illum Eclipticę
obtinebit, orietur dicta ſtella Coſmice: quando vero Sol gradum eclipticæ op
poſitum occupabit, orietur eadem ſtella chronice. Poſita item ſtella in Hori-
zonte ex parte occidentis, notetur gradus Eclipticæ Horizontem tangens in
occidente. Quando enim poſſidebit Sol gradum illum Eclipticæ; occidet eadẽ
ſtella Chronice: quando vero in gradu eclipticæ oppoſito Sol extiterit, occi-
det ſtella eadẽ coſmice. Ortus vero Heliacus, & occaſus plus minus dignoſce
tur, ſi cognitum fuerit, in quonã gradu Eclipticæ ſtella quælibet cõſtituatur.
33Quomodo
cognoſca-
tur, quãdo
ſtella quæ
uis oriatur
Coſmice,
Chronice,
vel Helia-
ce. Chronice, aut Heliace, vel etiã occidat, pulchre indicat globus cæleſtis, vel
Aſtrolabium quodcunque. Poſito etenim globo in propria eleuatione, ſtatua
tur ſtella quæuis in Horizonte ex parte Orientis, noteturq; gradus Eclipticæ
Horizontem tangens in oriente: Quando nãque Sol gradum illum Eclipticę
obtinebit, orietur dicta ſtella Coſmice: quando vero Sol gradum eclipticæ op
poſitum occupabit, orietur eadem ſtella chronice. Poſita item ſtella in Hori-
zonte ex parte occidentis, notetur gradus Eclipticæ Horizontem tangens in
occidente. Quando enim poſſidebit Sol gradum illum Eclipticæ; occidet eadẽ
ſtella Chronice: quando vero in gradu eclipticæ oppoſito Sol extiterit, occi-
det ſtella eadẽ coſmice. Ortus vero Heliacus, & occaſus plus minus dignoſce
tur, ſi cognitum fuerit, in quonã gradu Eclipticæ ſtella quælibet cõſtituatur.
Astonomi ortum ſtellarum, &
occaſum diuidunt in Verum, &
Ap-
44Ortus & oc
caſus verus
& apparẽs.
Item Matu
tinus, & Ve
ſpertinus
quid. parentem. Verus ortus, & occaſus eſt, quando uere ſtella ſupra Horizon-
tem aſcendit, vel infra eundem deſcendit. Atque hic duplex eſt, Matutinus
videlicet, quando, Sole oriente, ſtella aliqua oritur, uel occidit; quem
poetæ dicunt Coſmicum ortum, & occaſum; & Veſpertinus, quando, So-
le occumbente, ſtella aliqua oritur uel occidit, quia Poetis dicitur ortus,
& occaſus Chronieus. O@tus uero, & occaſus apparens eſt ille, quem poetæ uo
cant Heliacum; Atque hunc quoque diſtinguunt in matutinum, & ueſper-
@inum, prout ſtella liberata à radijs ſolaribus mane, uel ueſpere incipit appa-
rere, vt dictum eſt.
55Quomodo 44Ortus & oc
caſus verus
& apparẽs.
Item Matu
tinus, & Ve
ſpertinus
quid. parentem. Verus ortus, & occaſus eſt, quando uere ſtella ſupra Horizon-
tem aſcendit, vel infra eundem deſcendit. Atque hic duplex eſt, Matutinus
videlicet, quando, Sole oriente, ſtella aliqua oritur, uel occidit; quem
poetæ dicunt Coſmicum ortum, & occaſum; & Veſpertinus, quando, So-
le occumbente, ſtella aliqua oritur uel occidit, quia Poetis dicitur ortus,
& occaſus Chronieus. O@tus uero, & occaſus apparens eſt ille, quem poetæ uo
cant Heliacum; Atque hunc quoque diſtinguunt in matutinum, & ueſper-
@inum, prout ſtella liberata à radijs ſolaribus mane, uel ueſpere incipit appa-
rere, vt dictum eſt.
Pto@emæus
ortus & oc-
caſus ſtella-
rum vocet.
Ptolemaevs Dict.
8.
cap.
4.
vocat ortus ſtellarum, aſpectus earum
ad Solem, recitatque nouem Differẽtias, quarum quælibet adhuc multiplex
eſt; ita vt in uniuerſum ſint aſpectus uigintquatuor. Sed de hac re lege
ad Solem, recitatque nouem Differẽtias, quarum quælibet adhuc multiplex
eſt; ita vt in uniuerſum ſint aſpectus uigintquatuor. Sed de hac re lege