Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
Page concordance
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 180
181 - 210
211 - 240
241 - 270
271 - 300
301 - 330
331 - 360
361 - 390
391 - 403
>
Scan
Original
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 180
181 - 210
211 - 240
241 - 270
271 - 300
301 - 330
331 - 360
361 - 390
391 - 403
>
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.001364
">
<
pb
pagenum
="
387
"
xlink:href
="
016/01/036.jpg
"/>
prunas abſque flamma impone: nec pene
<
lb
/>
trat oleum refugiens ignem, nec ardet char
<
lb
/>
ta, quia non poteſt ſiccari, oleo repugnan
<
lb
/>
te: ignis verò non ſine extrema ſiccitate,
<
lb
/>
nec flamma, nec motus attenuare poſſunt,
<
lb
/>
vt ignis accendatur, incaleſcit tamen ſen
<
lb
/>
ſim mutatis prunis atque ita feruet, quod
<
lb
/>
mirum videtur, adeò vt impoſiti piſces co
<
lb
/>
quantur. </
s
>
<
s
id
="
s.001365
">Sed cur filum ouo circundatum, non
<
lb
/>
ſolùm in prunis, ſed nec in flamma ardet?
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001366
">quia non fit ignis, niſi calor ad ſummum
<
lb
/>
deducatur, at ſemper prohibetur ab ouo ne
<
lb
/>
ad ſummum deducatur, quia ouum comburi
<
lb
/>
non poteſt: at quod non comburitur, aliquo
<
lb
/>
modo ſemper refrigerat, quod eſt maximè
<
lb
/>
calidum. </
s
>
<
s
id
="
s.001367
">Eadem ratione linteum chryſtallo
<
lb
/>
polito ſuperpoſitum non ardet ſub pruna,
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg137
"/>
<
lb
/>
etiamſi folle ſufflaueris. </
s
>
<
s
id
="
s.001368
">Sed ſi calor in
<
lb
/>
humido generat, cur non in aqua feruente
<
lb
/>
generatio? </
s
>
<
s
id
="
s.001369
">quia calor ille aut non eſt in ſub
<
lb
/>
ſtantia aquæ, vel eſt etiam in alio quod ſic
<
lb
/>
cum eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.001370
">Indicio eſt, quòd aqua feruens vt
<
lb
/>
ignis vrit. </
s
>
<
s
id
="
s.001371
">Quòd verò in illius ſubſtantia
<
lb
/>
non ſit, indicat, quòd igne amoto aqua
<
lb
/>
ſpontè refrigeratur. </
s
>
<
s
id
="
s.001372
">Sed calor ſi in humido
<
lb
/>
ſit, generat: vt cùm caro ſoli exponitur,
<
lb
/>
vermiculi generantur, & in fimo vermes, &
<
lb
/>
in Ægypto oua fimo contecta pullos edunt.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001373
">Fertur & olim Liuiam Auguſtam cùm ouum
<
lb
/>
fouiſſet in ſinu, alternantibus per vices an
<
lb
/>
cillis, eduxiſſe criſtatum gallum. </
s
>
<
s
id
="
s.001374
">Calor ve
<
lb
/>
rò putridus è genere eſt ignei, quia ſiccus:
<
lb
/>
ſed ſimilis eſt naturali, quia cum generatio
<
lb
/>
ne eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.001375
">Differt ab igneo, quia motum non ha
<
lb
/>
bet manifeſtum: igneus autem habet, ideò
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg138
"/>
<
lb
/>
ex altero in alterum tranſitus. </
s
>
<
s
id
="
s.001376
">Nam igneus
<
lb
/>
moderatus putrefacit, putridus auctus vrit,
<
lb
/>
ardet, & accendit. </
s
>
<
s
id
="
s.001377
">Ob hoc putridæ febres
<
expan
abbr
="
cũ
">cum</
expan
>
<
lb
/>
tanto ſunt æſtu. </
s
>
<
s
id
="
s.001378
">Cur igitur igneus calor in
<
lb
/>
naturalem non poſſit tranſmutari, cauſæ ſunt
<
lb
/>
manifeſtæ. </
s
>
<
s
id
="
s.001379
">Nam igneus ſiccus eſt, & humi
<
lb
/>
dior fieri nequit, qualis eſt naturalis. </
s
>
<
s
id
="
s.001380
">Igneus
<
lb
/>
etiam euocat, & ſeparat, naturalis intrò tra
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg139
"/>
<
lb
/>
hit, & miſcet. </
s
>
<
s
id
="
s.001381
">Omnis enim calor humidus
<
lb
/>
miſcet. </
s
>
<
s
id
="
s.001382
">At naturalis in putridum, & igneum
<
lb
/>
tranſire poteſt, quia humidum à calore ſic
<
lb
/>
catur. </
s
>
<
s
id
="
s.001383
">Ob hoc igitur ignis humida denigrare
<
lb
/>
ſolet, quia humidum exterius euocat, aërém
<
lb
/>
que expellit, ſicca dealbat: quia quod erat hu
<
lb
/>
midi, abſumit. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001384
">
<
margin.target
id
="
marg136
"/>
Quomodo in
<
lb
/>
charta piſces
<
lb
/>
velut in ſar
<
lb
/>
tagine friga
<
lb
/>
mus.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001385
">
<
margin.target
id
="
marg137
"/>
Ouo filum
<
lb
/>
circumdu
<
lb
/>
ctum in igne
<
lb
/>
non ardet.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001386
">
<
margin.target
id
="
marg138
"/>
Colorum in
<
lb
/>
uicem tranſ
<
lb
/>
mutationes.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001387
">
<
margin.target
id
="
marg139
"/>
Ignis cur
<
lb
/>
aliqua deal
<
lb
/>
bet, aliqua
<
lb
/>
denigret.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.001388
">Rurſus dubitabis, ſi ignis agit in aquam,
<
lb
/>
aërem generat, cur non igitur humidum pin
<
lb
/>
gue? </
s
>
<
s
id
="
s.001389
">Reſpondeo, pingue fit ob miſtionem,
<
lb
/>
ignis autem ſeparat. </
s
>
<
s
id
="
s.001390
">Separat autem propriæ
<
lb
/>
vtilitatis cauſa, quia aqueum propellit,
<
lb
/>
quod vri nequit, velut in lignis viridibus,
<
lb
/>
quæ cùm accenduntur, aquam exudant.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001391
">Depaſcitur autem pingue humidum, in
<
lb
/>
quod olim dum viueret, calor naturalis fun
<
lb
/>
datus erat. </
s
>
<
s
id
="
s.001392
">Ergo quod ardet, tenuiſſimum
<
lb
/>
& ſicciſſimum eſſe neceſſe eſt, vt palea,
<
lb
/>
aqua ardens, pyrius puluis. </
s
>
<
s
id
="
s.001393
">Sed in hoc ali
<
lb
/>
quid eſt terreum propter halinitrum, ideó
<
lb
/>
que ſtrepitum edit. </
s
>
<
s
id
="
s.001394
">Conati ſunt ob id qui
<
lb
/>
dam detracto halinitro puluerem compone
<
lb
/>
re, qui ſine ſtrepitu ſphærulam emitteret.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001395
">Quòd ſi lentè, & ſine magna vi fieri poteſt.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001396
">Atque hunc Braſauolus refert Ferrariæ Du
<
lb
/>
cem inueniſſe, ſed qui ſine impetu, ac ad
<
lb
/>
XII. fermè tantum paſſus extenderet ictum:
<
lb
/>
cum magna autem vi
<
emph
type
="
italics
"/>
(
<
emph.end
type
="
italics
"/>
vt dixi ) penitùs eſt
<
lb
/>
impoſſibile. </
s
>
<
s
id
="
s.001397
">Detracto enim halinitro, ad
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg140
"/>
<
lb
/>
huc adeò elaborari poterit puluis pyrius, vt
<
lb
/>
ſphærulam emittat, & ſine ſtrepitu. </
s
>
<
s
id
="
s.001398
">Sed in
<
lb
/>
vniuerſum, quantùm è ftrepitu, tantùm
<
lb
/>
ex impetu detraxeris. </
s
>
<
s
id
="
s.001399
">Ergo ſubiecta mate
<
lb
/>
ria ignem variare ſolet, atque illius vires:
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg141
"/>
<
lb
/>
adeò vt ignis è carbonibus vel lignis ſoli
<
lb
/>
dioribus, vt quercu, vel lapidibus, aut in
<
lb
/>
metallis fixus, viſum non leuiter offendat,
<
lb
/>
cùm ex ſaligneis ac ſtipulis innoxiùs penè
<
lb
/>
ſit. </
s
>
<
s
id
="
s.001400
">Vt enim ſolidior eſt materia, ita ignis
<
lb
/>
denſior eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.001401
">Omnis enim calor talis eſt,
<
lb
/>
quale alimentum. </
s
>
<
s
id
="
s.001402
">Vnde ſolidiora alimen
<
lb
/>
ta robuſtiorem calorem efficiunt. </
s
>
<
s
id
="
s.001403
">In
<
lb
/>
de ſplendor maior ac viuacior, qui ſpiritus
<
lb
/>
in oculo hebetat, & tenuiſſimum illud hu
<
lb
/>
midum, in quo videndi vis ſita eſt, ſiccat,
<
lb
/>
& conſumit. </
s
>
<
s
id
="
s.001404
">Eadem ratione, quod tamen
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg142
"/>
<
lb
/>
magis mirum eſt, metalla igne liquata è li
<
lb
/>
gnis mollibus tenaciora redduntur, & mol
<
lb
/>
liora: è validioribus autem dura, & fragi
<
lb
/>
lia, tantùm poteſt materiæ varietas. </
s
>
<
s
id
="
s.001405
">Suſcipit
<
lb
/>
& varietatem à natura propria & modo ap
<
lb
/>
plicandi. </
s
>
<
s
id
="
s.001406
">Imbecillis eſt cùm ſupponitur, vt
<
lb
/>
cùm carnes coquimus, applicatur ſub, vt ve
<
lb
/>
hementiùs agat: nam (vt diximus) ignis na
<
lb
/>
turâ ſursùm tendit. </
s
>
<
s
id
="
s.001407
">Proximus huic eſt: quem
<
lb
/>
vocant reflexum: fit cùm ſuprà & infrà ap
<
lb
/>
plicatur, vel à latere, oppoſito latere vim ig
<
lb
/>
nis reddente: hoc mollia metalla eruuntur
<
lb
/>
ex lapidibus, quibus iuncta ſunt, & argen
<
lb
/>
tum ab ære ſeparatur. </
s
>
<
s
id
="
s.001408
">Tertium genus eſt ig
<
lb
/>
nis ambientis, cùm vndique res, quam vre
<
lb
/>
re tentamus, aut colliquare, ab igne ſine
<
lb
/>
follibus circumambitur. </
s
>
<
s
id
="
s.001409
">Extremus modus
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg143
"/>
<
lb
/>
eſt, quo nullus violentior, cùm difficilli
<
lb
/>
mas materias duriſſimis lapidibus miſtas col
<
lb
/>
liquare volumus. </
s
>
<
s
id
="
s.001410
">Fit autem hoc modo: Va
<
lb
/>
ſa longitudinis cubitorum quatuor, aut ſal
<
lb
/>
tem trium, latitudinis dodrantis, craſſitu
<
lb
/>
dinis digitorum trium, in imo flexa, ac ad
<
lb
/>
cubiti figuram fermè formata, ſine fundo,
<
lb
/>
ex ſilice nigro maculis albis inſperſo fiunt:
<
lb
/>
in medio longitudinis foramen, atque in eo
<
lb
/>
canalis ad vnguem collocatus, per quem
<
lb
/>
ſpiritus follium intùs feratur: in imo fora
<
lb
/>
men, per quod liquata materia deſcendat.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001411
">Ima pars vaſis obſtruitur, eo ( vt dixi) reli
<
lb
/>
cto oſculo, argilla & carbonibus tritis ſimul
<
lb
/>
tuſis, & in formam cæmenti ac tenaciorem
<
lb
/>
redactis. </
s
>
<
s
id
="
s.001412
">Hæc ſic diſpoſita, à ſimilitudine
<
lb
/>
Manicæ metallicæ dicuntur. </
s
>
<
s
id
="
s.001413
">Implentur in
<
lb
/>
tùs materia, quam liquare propoſitum eſt,
<
lb
/>
atque carbonibus alternatim concluſus hic
<
lb
/>
ignis ſummam habet vim, cunctáque ne
<
lb
/>
ceſſe eſt, ſi non colliquantur, vri. </
s
>
<
s
id
="
s.001414
">Non vul
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg144
"/>
<
lb
/>
garis vtilitas eſt ſpiritus, qui per
<
expan
abbr
="
canalẽ
">canalem</
expan
>
ex
<
lb
/>
follibus intùs immittitur: hic primò, quòd
<
lb
/>
palàm eſt, ignem accendit, & flammam ſuſ
<
lb
/>
citat, ipſúmque ignem cogit vehementiùs
<
lb
/>
penetrare. </
s
>
<
s
id
="
s.001415
">Secundò, cùm frigidus ſit, conce
<
lb
/>
ptum a metallo calorem cogit, ac intrò pel
<
lb
/>
lit, atque ſic materiam in qua eſt, diſſoluit.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001416
">Tertiò ſi quid liquatum eſt, ne vratur, pro
<
lb
/>
hibet, calorémque mitigat. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001417
">
<
margin.target
id
="
marg140
"/>
Puluis pyrius
<
lb
/>
abſque ſtre
<
lb
/>
pitu ſphæru
<
lb
/>
lam eiiciens
<
lb
/>
è machinis.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001418
">
<
margin.target
id
="
marg141
"/>
Ignis offen
<
lb
/>
dens viſum.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001419
">
<
margin.target
id
="
marg142
"/>
Ignis qui
<
lb
/>
mollia red
<
lb
/>
dit metalla,
<
lb
/>
vel dura.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001420
">Varia
<
expan
abbr
="
igniũ
">ignium</
expan
>
<
lb
/>
vis ex appli
<
lb
/>
catione.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001421
">
<
margin.target
id
="
marg143
"/>
Manicæ me
<
lb
/>
tallicæ.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001422
">
<
margin.target
id
="
marg144
"/>
Vtilitas fol
<
lb
/>
lium in li
<
lb
/>
quandis me
<
lb
/>
tallis.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.001423
">Supereſt his viſis, vt dubitationes ali
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg145
"/>
<
lb
/>
quas diſſoluamus, quarum prima eſt, ſi ca
<
lb
/>
lidum in humido concoquit, atque aërem
<
lb
/>
etiam, ſeu calidam & humidam materiam </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>