Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

Page concordance

< >
Scan Original
1
2
3
4
5
6
7 1
8 2
9 3
10 4
11 5
12 6
13 7
14 8
15 9
16 10
17 11
18 12
19 13
20 14
21 15
22 16
23 17
24 18
25 19
26 20
27 21
28 22
29 23
30 24
< >
page |< < (31) of 778 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="lat" type="free">
        <div xml:id="echoid-div64" type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1776" xml:space="preserve">
              <pb o="31" file="0037" n="37" rhead="OPTICAE LIBER II."/>
            tas comprehenſionis illarum, non comprehenduntur ſolo ſenſu, ſed ratione & diſtinctione.</s>
            <s xml:id="echoid-s1777" xml:space="preserve"> Et cum
              <lb/>
            ita ſit, non ergo omne, quod comprehenditur à uiſu, comprehenditur ſolo ſenſu:</s>
            <s xml:id="echoid-s1778" xml:space="preserve"> ſed multæ in-
              <lb/>
            tentiones uiſibiles comprehenduntur per rationem & diſtinctionem cum ſenſu formæ uiſæ.</s>
            <s xml:id="echoid-s1779" xml:space="preserve"> Viſus
              <lb/>
            autem non habet uirtutem diſtinguendi, ſed uirtus diſtinctiua diſtinguit iſtas res:</s>
            <s xml:id="echoid-s1780" xml:space="preserve"> attamen diſtin-
              <lb/>
            ctio uirtutis diſtinctiuæ in iſtis rebus uiſibilibus non eſt, niſi mediante uiſu.</s>
            <s xml:id="echoid-s1781" xml:space="preserve"> Et etiam uiſus compre-
              <lb/>
            hendit multas res uiſas per cognitionem, & cognoſcit hominem eſſe hominem, & equum equum,
              <lb/>
            & Socratem eſſe Socratem, quando uiderit illum prius:</s>
            <s xml:id="echoid-s1782" xml:space="preserve"> & cognoſcit animalia ſibi aſſueta, & arbo-
              <lb/>
            res, & plantas, & lapides, quando prius uiderit ipſa, & conſimilia.</s>
            <s xml:id="echoid-s1783" xml:space="preserve"> Et cognoſcit omnes intentiones
              <lb/>
            in rebus uιſibilibus ſibi aſſuetas.</s>
            <s xml:id="echoid-s1784" xml:space="preserve"> Et non cõprehendit uiſus quidditatẽ alicuius rei, niſi per cognitio
              <lb/>
            nem.</s>
            <s xml:id="echoid-s1785" xml:space="preserve"> Cognitio autẽ non eſt comprehenſio ſolo ſenſu, quoniã uiſus nõ cognoſcit omne, quod uidit
              <lb/>
            prius.</s>
            <s xml:id="echoid-s1786" xml:space="preserve"> Et cum uiſus comprehenderit aliquod indiuiduum, & poſtea ſeparabitur ab illo longo tem-
              <lb/>
            pore, & pòſt uiderit ipſum:</s>
            <s xml:id="echoid-s1787" xml:space="preserve"> & non fuerit memor ipſius:</s>
            <s xml:id="echoid-s1788" xml:space="preserve"> non cognoſcet ipſum:</s>
            <s xml:id="echoid-s1789" xml:space="preserve"> quoniam non cogno-
              <lb/>
            ſcit illud, quod cognouit, niſi quando fuerit memor.</s>
            <s xml:id="echoid-s1790" xml:space="preserve"> Si ergo cognitio eſſet comprehenſio ſolo ſenſu:</s>
            <s xml:id="echoid-s1791" xml:space="preserve">
              <lb/>
            oporteret, quãdo uideret uiſus aliquod indiuiduũ, quod prius uidit, quòd ſtatim cognoſceret ipſum
              <lb/>
            in ſecunda uiſione ſecundum omnes diſpoſitiones:</s>
            <s xml:id="echoid-s1792" xml:space="preserve"> ſed non eſt ita.</s>
            <s xml:id="echoid-s1793" xml:space="preserve"> Et cum cognitio nõ ſit niſi per re
              <lb/>
            memorationem:</s>
            <s xml:id="echoid-s1794" xml:space="preserve"> cognitio ergo non eſt comprehenſio ſolo ſenſu.</s>
            <s xml:id="echoid-s1795" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div65" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head88" xml:space="preserve" style="it">11. Viſio per anticipatam notionem fit quodammodo per ſyllogiſmum. 63 p 3.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1796" xml:space="preserve">COmprehenſio autem per cognitionem eſt comprehenſio per aliquem modorum ratiocina-
              <lb/>
            tionis, quoniam cognitio eſt comprehenſio conſimilitudinis duarum formarum, ſcilicet for
              <lb/>
            mæ quam comprehendit uiſus apud cognitionem, & formę illius rei uiſæ uel ſibi ſimilis, quã
              <lb/>
            comprehendebat in prima uice:</s>
            <s xml:id="echoid-s1797" xml:space="preserve"> & propter hoc nõ erit cognitio niſi per rememorationẽ.</s>
            <s xml:id="echoid-s1798" xml:space="preserve"> Quoniam
              <lb/>
            ſi prima forma non fuerit præſens memorię, non comprehendet ui
              <gap/>
            us ſimιlitudinem duarum for-
              <lb/>
            marum, & ſic non cognoſcit rem uiſam.</s>
            <s xml:id="echoid-s1799" xml:space="preserve"> Cognitio autem eſt formæ alicuius rei indiuiduæ, & formæ
              <lb/>
            ſpeciei.</s>
            <s xml:id="echoid-s1800" xml:space="preserve"> Cognitio ergo indiuidui eſt ex aſsimilatione formæ indiuidui, quam comprehendit uiſus a-
              <lb/>
            pud cognitionem indiuidui, alij formæ, quam prius comprehendebat.</s>
            <s xml:id="echoid-s1801" xml:space="preserve"> Et cognitio ſpeciei eſt ex aſsi
              <lb/>
            milatione formæ rei uiſæ ad alias formas ſimiles indiuiduis ſuæ ſpeciei, quæ prius cõprehendebat.</s>
            <s xml:id="echoid-s1802" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Et comprehenſio ſimilitudinis eſt comprehenſio per rationem, quoniam non eſt, niſi ex compara-
              <lb/>
            tione unius formę ad alteram.</s>
            <s xml:id="echoid-s1803" xml:space="preserve"> Cognitio ergo non eſt, niſi modus rationis.</s>
            <s xml:id="echoid-s1804" xml:space="preserve"> Sed iſta ratio diſtinguitur
              <lb/>
            ab omnibus rationibus:</s>
            <s xml:id="echoid-s1805" xml:space="preserve"> quoniam cognitio non erit per inductionem omnium intentionum, quæ
              <lb/>
            ſunt in forma, ſed per ſigna.</s>
            <s xml:id="echoid-s1806" xml:space="preserve"> Cum ergo uiſus comprehendit aliquam intentionum, quæ ſunt in for-
              <lb/>
            ma, & fuerit memor primæ formæ, ſtatim cognoſcet formam, & non eſt ita omne, quod comprehen
              <lb/>
            dit per rationem:</s>
            <s xml:id="echoid-s1807" xml:space="preserve"> quonιam plura eorum, quę comprehenduntur per rationem, non comprehendun
              <lb/>
            tur, niſi poſt inductionem omnium intentionum, quæ ſunt in eis.</s>
            <s xml:id="echoid-s1808" xml:space="preserve"> Quoniã ſcriptor quando momen
              <lb/>
            to aſpexerit formam a b c, ſtatim comprehendet, quod eſt a b c.</s>
            <s xml:id="echoid-s1809" xml:space="preserve"> ex apprehenſione ergo eius, quòd a
              <lb/>
            eſt præcedens, & c eſt ultimum, comprehendet, quod eſt a b c.</s>
            <s xml:id="echoid-s1810" xml:space="preserve"> Et ſimiliter ſi uiderit (
              <emph style="sc">DOMINVS</emph>
            )
              <lb/>
            ſcriptum, ſtatim comprehendet ipſum per cognitionem & conſuetudinem:</s>
            <s xml:id="echoid-s1811" xml:space="preserve"> & ſimiliter omnes diſ-
              <lb/>
            poſitiones ſibi aſſuetas, quando ſcriptor uiderit ipſas, ſtatim comprehendet ſine indigentia diſtin-
              <lb/>
            ctionis unius ab altera:</s>
            <s xml:id="echoid-s1812" xml:space="preserve"> & non eſt ita, ſi ſcriptor inſpexerit dictionem extraneam ſcriptam, quam
              <lb/>
            antè non uidit, quoniam ſcriptor non comprehendet iſtam dictionem, niſi poſtquam diſtinxerit e-
              <lb/>
            ius literas, & pòſt comprehendet dictionem.</s>
            <s xml:id="echoid-s1813" xml:space="preserve"> Omnis ergo forma, quam prius non uidit uiſus, neq;</s>
            <s xml:id="echoid-s1814" xml:space="preserve">
              <lb/>
            ſimilem illi, quando comprehendetur à uiſu, non comprehendet uiſus, quòd eſt illa forma, niſi poſt-
              <lb/>
            quam diſtinxerit omnes illas intentiones illius formæ, aut plures illarum.</s>
            <s xml:id="echoid-s1815" xml:space="preserve"> Forma autem conſue-
              <lb/>
            ta comprehendetur à uiſu ſtatim comprehenſione quarundam intentionum, quæ ſunt in illa for-
              <lb/>
            ma.</s>
            <s xml:id="echoid-s1816" xml:space="preserve"> Illud ergo quod comprehenditur per cognitionem, comprehendetur per ſignum:</s>
            <s xml:id="echoid-s1817" xml:space="preserve"> & non o-
              <lb/>
            mne quod comprehenditur per rationem, comprehenditur per ſignum.</s>
            <s xml:id="echoid-s1818" xml:space="preserve"> Et plures intentiones uiſi-
              <lb/>
            bilium non comprehenduntur niſi per cognitionem.</s>
            <s xml:id="echoid-s1819" xml:space="preserve"> Et non comprehendetur quidditas alicuius
              <lb/>
            rei uiſæ, neque alicuius rei ſenſibilis alio ſenſu, niſi per cognitionem.</s>
            <s xml:id="echoid-s1820" xml:space="preserve"> Et uirtus cognitionis eſt con-
              <lb/>
            iuncta uirtuti ſenſus:</s>
            <s xml:id="echoid-s1821" xml:space="preserve"> & non completur comprehenſio uiſibilium, niſi per cognitionem.</s>
            <s xml:id="echoid-s1822" xml:space="preserve"> Cogni-
              <lb/>
            tio autem non eſt ſolo ſenſu.</s>
            <s xml:id="echoid-s1823" xml:space="preserve"> Intentiones ergo quæ comprehenduntur à ſenſu uiſu quædam com-
              <lb/>
            prehenduntur ſolo ſenſu, quædam per cognitionem, quædam per rationem & diſtinctionem.</s>
            <s xml:id="echoid-s1824" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div66" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head89" xml:space="preserve" style="it">12. Viſio per ſyllogiſmum, fit plerun breui tempore. 69 p 3.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1825" xml:space="preserve">ET plures intentiones uiſibilium, quæ comprehenduntur per rationem & diſtinctionem,
              <lb/>
            comprehenduntur in tempore ualde paruo, & non apparet, quòd comprehenſio earum ſit
              <lb/>
            per rationem & diſtinctionem, propter uelocitatem rationis, per quam comprehenduntur
              <lb/>
            iſtæ intentiones.</s>
            <s xml:id="echoid-s1826" xml:space="preserve"> Quoniam figura, & magnitudo, & diaphanitas corporis, & ſimilia, ex intentioni-
              <lb/>
            bus, quæ ſunt in rebus uiſibilibus, comprehenduntur in maiori parte comprehenſione ualde ue-
              <lb/>
            loci, & nõ comprehenditur tunc, quòd comprehenſio earum ſit per rationẽ.</s>
            <s xml:id="echoid-s1827" xml:space="preserve"> Et cum comprehenſio
              <lb/>
            iſtarum intentionum eſt per rationem, non eſt, niſi per manifeſtationem poſitionum illarum, & per
              <lb/>
            conſuetudinem uirtutis diſtinctiuæ ad iſtas intentiones.</s>
            <s xml:id="echoid-s1828" xml:space="preserve"> A pud peruentum ergo illius formæ com-
              <lb/>
            prehendit omnes intentiones, quæ ſunt in ea, & ſic diſtinguentur ab eo apud comprehenſio
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>
Impressum