1
dens, nec partem qualis in quali & idem alibi teſtatus eſt ſubſtantiæ partes eſſe ſubſtantias: aliter
efficitur, vt ſubſtantia fieret è non ſubſtantia. Neque argumentationes diluere mea quidem ſen
tentia difficile eſt; ſiquidem in prima ſubſit fallacia ab eo, quod eſt quodammodo ad id quod
eſt ſimpliciter. Nanque & ſi animus eſt inanimorum finis, quòd per varias mutationes, & fata
promoueri poſsint ad formam nobiliſsimam, & hoc potiſsimè natura reſpiciat; at non deſerit
illa, neque ſpoliat omni forma, neque ex omni gradu ſubſtantiæ deturbat. Et videt quiſque ho
minem eſſe cui tanquam fini reliqua natura parauerit: nihilominus ſingula per ſe conſtituit, vt
etiam extra hominem ſubſiſtere queant. Animus igitur eſt finis, ſed remotus, alius eſt finis pro
prius, qui item in ordine ſubſtantiæ collocatur, quo neque cetera carent quę non viuunt. Neque
eorum finis eſt animus ſimpliciter: ſed tum finis eſt, cùm ſic ipſa diſpoſuit alma parens natura,
vt talis forma proximè poſsit induci, veluti finis marmoris non eſt ſtatua, niſi, cùm iam marmor
expoliri cœpit; nihilominus per proprium finem propriamque formam exiſtit. Confirmatio
quoque fallax eſt præſeferens errorem in conſequente. Nanque & ſi partes à toto ſeiunctæ ſunt
ambiguè animalia ſeu partes, at non ſunt ambiguè ſubſtantiæ. Accipitur item mixta inanima
carere fine. Tùm etiam ponitur accidens carere fine. Et ſanè accidens fine careat, non neceſſe
eſt; vt os pellucidum eſt, ne offendamus. Falſumque. eſt mixta carere fine. Nam ſi partes ani
malium futurę ſint; iam animus pręſto eſt. ſi minus; at tum per propriam formam exiſtunt.
Neque fines iſti ab Ariſtotele prętermiſsi ſunt, vt primo de part. anim. a Id planè verum eſt eo
rum formas latere magis quo ad elementa propius accedunt. Quanquam, ſi formam ſyllo
giſmi ſpectemus, impotens eſt, quippe quæ ſic complicetur. Omne accidens caret fine. Mixta
inanima carent fine. Sunt igitur accidentia. Ex eo quod formę latent, extat temperies, per quam
formæ deſcribantur; fit, vt putredinis illorum ratio duntaxat habeatur, nulla interitus. euidens
enim temperies eſt, forma autem ſubobſcura. Nil ergo medium habent accidens & ſubſtantia:
ordinem planè habent; ſed medio vacant. Nanque ſubſtantia prior eſt accidente omnibus mo
dis, b ſi ſimpliciter accipiatur. quando neque re neque ratione ſeparatur accidens à ſubſtantia, ſi
ſenſum conſulimus, quem noſtræ methodi normam eſſe volumus. ſemper igitur rationem ſub
ſtantiæ flagitat, plurimumque. tempore conſequitur, quòd accidens illi ſuperueniat, quod iam eſt
in actu. Sed ſi proprium ſit perpetuoque. inhærens, ſubſtantiæ notio dicitur antecedere, quando
quidem ſine illo ſubſtantia concipi poteſt. niſi tempus fortè non vt vulgò conuenit; ſed vt non
nunquam apud veteres metaphoricè pro nobilitate præſtantiaque. ſumatur. idem enim valet ma
ximè honorandum, & vetuſtiſsimum c. Propterea quoque Galenus d ob venerationem ſolitus
eſt vocare Hippocratem παλαιὸν, ideſt veterem. Neque præcurrentes affectiones obſtant, quæ
rei generandæ anteire videantur: nanque illa ſubſtantia nituntur, quæ interit, dum altera gene
ratur. Itaque ſubſtantia accidenti ſimpliciter antecedit, vt phyſicè ſumi queat, ſubſtantiam ex
non ſubſtantia fieri non poſſe; e quòd ſubſtantię nihil antecedat. Quare & hoc in principijs re
ponetur, cùm ab Ariſtotele ſine ratione ſumatur, quaſi cum proximo effato idem valeat. Cum
ſubſtantia prior ſit omnibus modis accidente, patet etiam, accidens à ſubſtantia ſeparari non poſ
ſe, neque reipſa, neque cogitatione. atque adeo, vt nonmodo quod ſit, quod eſt actu eſſe, ſiue
exiſtere, & quod Gręcorum vulgus ὐπάρχειν appellat, verumetiam quòd ſit, ideſt eſſentiam
obtineat, quæ per definitionem explicatur, acceptum ſubſtantię referat. Eſt enim acci
dens in ſubiecto, ideſt ita in alio, vt eſſe nequeat ſine illo in quo eſt, non tamen vt pars, & eſt
aliud quid exiſtens, non ſcilicet per ſe, ſed per aliud, non quantitas, ſed ſubſtantia quanta, & in
ſubſtantiam denique reſoluitur. Nec cogitari poteſt accidens ſine ſubſtantia; ſiquidem eſſe in
ſubiecto ſit eius natura à qua accidentis ratio diuelli nequit f. Inconueniens enim eſt (inquit Ari
ſtoteles) ipſum ſeparare, ſi oportet inconueniens dicere id, quod fieri nequit. nullum enim aliorum
ſeparari poteſt pręter ſubſtantiam: nanque omnia de ſubiecto dicuntur ipſa ſubſtantia. Nec id menti
ſuccedere poteſt; cùm ſit inconueniens illa mens quæ quærit ea quæ fieri nequeunt, & id aggre
ditur quod effici non poteſt. Valet ad id quoque firmandum, quòd multò magis ſunt formæ na
turales quàm accidentia, neque tamen formæ naturales à materia motuque. ſeparantur, multo mi
nus igitur accidentia præſertim quæ ſenſilia ſunt: neque mens (vt mea fert ſententia) rerum na
turas immutare poteſt. Sed accipiat hic Ariſtoteles ſegregationem, quam natura præſtat de ea
quæ mentis opera cogitando fit, nihil agat. Atqui neque accidens citra ſubſtantiam cogitare licet.
Teſtem apello Themiſtium qui monet, ne cogitatione quidem accidens à ſubſtantia ſeparari
poſſe, re autem multo minus. Subſtantia planè à ceterorum generum vniuerſitate poteſt ſepa
rari non ſanè quod accidentibus omnino ſenſilis ſubſtantia nudetur: ſed, quia ſubſtantia vna ea
demque. ad numerum permanens, modo hoc modo illud accipiat. Deinde quæ mens ſeuocare po
teſt rem à ſua quidditate? ſimile enim foret ac ſi hominem aliud eſſe cogitarem, quàm animal
ratione vtens. Cùm ergo ſubſtantia compleat quidditatem accidentis planum quod accidens à
ſubſtantia non poteſt abſolui, ſubſtantiam verò ſimpliciter accipio non ignarus ab hac vel illa
dens, nec partem qualis in quali & idem alibi teſtatus eſt ſubſtantiæ partes eſſe ſubſtantias: aliter
efficitur, vt ſubſtantia fieret è non ſubſtantia. Neque argumentationes diluere mea quidem ſen
tentia difficile eſt; ſiquidem in prima ſubſit fallacia ab eo, quod eſt quodammodo ad id quod
eſt ſimpliciter. Nanque & ſi animus eſt inanimorum finis, quòd per varias mutationes, & fata
promoueri poſsint ad formam nobiliſsimam, & hoc potiſsimè natura reſpiciat; at non deſerit
illa, neque ſpoliat omni forma, neque ex omni gradu ſubſtantiæ deturbat. Et videt quiſque ho
minem eſſe cui tanquam fini reliqua natura parauerit: nihilominus ſingula per ſe conſtituit, vt
etiam extra hominem ſubſiſtere queant. Animus igitur eſt finis, ſed remotus, alius eſt finis pro
prius, qui item in ordine ſubſtantiæ collocatur, quo neque cetera carent quę non viuunt. Neque
eorum finis eſt animus ſimpliciter: ſed tum finis eſt, cùm ſic ipſa diſpoſuit alma parens natura,
vt talis forma proximè poſsit induci, veluti finis marmoris non eſt ſtatua, niſi, cùm iam marmor
expoliri cœpit; nihilominus per proprium finem propriamque formam exiſtit. Confirmatio
quoque fallax eſt præſeferens errorem in conſequente. Nanque & ſi partes à toto ſeiunctæ ſunt
ambiguè animalia ſeu partes, at non ſunt ambiguè ſubſtantiæ. Accipitur item mixta inanima
carere fine. Tùm etiam ponitur accidens carere fine. Et ſanè accidens fine careat, non neceſſe
eſt; vt os pellucidum eſt, ne offendamus. Falſumque. eſt mixta carere fine. Nam ſi partes ani
malium futurę ſint; iam animus pręſto eſt. ſi minus; at tum per propriam formam exiſtunt.
Neque fines iſti ab Ariſtotele prętermiſsi ſunt, vt primo de part. anim. a Id planè verum eſt eo
rum formas latere magis quo ad elementa propius accedunt. Quanquam, ſi formam ſyllo
giſmi ſpectemus, impotens eſt, quippe quæ ſic complicetur. Omne accidens caret fine. Mixta
inanima carent fine. Sunt igitur accidentia. Ex eo quod formę latent, extat temperies, per quam
formæ deſcribantur; fit, vt putredinis illorum ratio duntaxat habeatur, nulla interitus. euidens
enim temperies eſt, forma autem ſubobſcura. Nil ergo medium habent accidens & ſubſtantia:
ordinem planè habent; ſed medio vacant. Nanque ſubſtantia prior eſt accidente omnibus mo
dis, b ſi ſimpliciter accipiatur. quando neque re neque ratione ſeparatur accidens à ſubſtantia, ſi
ſenſum conſulimus, quem noſtræ methodi normam eſſe volumus. ſemper igitur rationem ſub
ſtantiæ flagitat, plurimumque. tempore conſequitur, quòd accidens illi ſuperueniat, quod iam eſt
in actu. Sed ſi proprium ſit perpetuoque. inhærens, ſubſtantiæ notio dicitur antecedere, quando
quidem ſine illo ſubſtantia concipi poteſt. niſi tempus fortè non vt vulgò conuenit; ſed vt non
nunquam apud veteres metaphoricè pro nobilitate præſtantiaque. ſumatur. idem enim valet ma
ximè honorandum, & vetuſtiſsimum c. Propterea quoque Galenus d ob venerationem ſolitus
eſt vocare Hippocratem παλαιὸν, ideſt veterem. Neque præcurrentes affectiones obſtant, quæ
rei generandæ anteire videantur: nanque illa ſubſtantia nituntur, quæ interit, dum altera gene
ratur. Itaque ſubſtantia accidenti ſimpliciter antecedit, vt phyſicè ſumi queat, ſubſtantiam ex
non ſubſtantia fieri non poſſe; e quòd ſubſtantię nihil antecedat. Quare & hoc in principijs re
ponetur, cùm ab Ariſtotele ſine ratione ſumatur, quaſi cum proximo effato idem valeat. Cum
ſubſtantia prior ſit omnibus modis accidente, patet etiam, accidens à ſubſtantia ſeparari non poſ
ſe, neque reipſa, neque cogitatione. atque adeo, vt nonmodo quod ſit, quod eſt actu eſſe, ſiue
exiſtere, & quod Gręcorum vulgus ὐπάρχειν appellat, verumetiam quòd ſit, ideſt eſſentiam
obtineat, quæ per definitionem explicatur, acceptum ſubſtantię referat. Eſt enim acci
dens in ſubiecto, ideſt ita in alio, vt eſſe nequeat ſine illo in quo eſt, non tamen vt pars, & eſt
aliud quid exiſtens, non ſcilicet per ſe, ſed per aliud, non quantitas, ſed ſubſtantia quanta, & in
ſubſtantiam denique reſoluitur. Nec cogitari poteſt accidens ſine ſubſtantia; ſiquidem eſſe in
ſubiecto ſit eius natura à qua accidentis ratio diuelli nequit f. Inconueniens enim eſt (inquit Ari
ſtoteles) ipſum ſeparare, ſi oportet inconueniens dicere id, quod fieri nequit. nullum enim aliorum
ſeparari poteſt pręter ſubſtantiam: nanque omnia de ſubiecto dicuntur ipſa ſubſtantia. Nec id menti
ſuccedere poteſt; cùm ſit inconueniens illa mens quæ quærit ea quæ fieri nequeunt, & id aggre
ditur quod effici non poteſt. Valet ad id quoque firmandum, quòd multò magis ſunt formæ na
turales quàm accidentia, neque tamen formæ naturales à materia motuque. ſeparantur, multo mi
nus igitur accidentia præſertim quæ ſenſilia ſunt: neque mens (vt mea fert ſententia) rerum na
turas immutare poteſt. Sed accipiat hic Ariſtoteles ſegregationem, quam natura præſtat de ea
quæ mentis opera cogitando fit, nihil agat. Atqui neque accidens citra ſubſtantiam cogitare licet.
Teſtem apello Themiſtium qui monet, ne cogitatione quidem accidens à ſubſtantia ſeparari
poſſe, re autem multo minus. Subſtantia planè à ceterorum generum vniuerſitate poteſt ſepa
rari non ſanè quod accidentibus omnino ſenſilis ſubſtantia nudetur: ſed, quia ſubſtantia vna ea
demque. ad numerum permanens, modo hoc modo illud accipiat. Deinde quæ mens ſeuocare po
teſt rem à ſua quidditate? ſimile enim foret ac ſi hominem aliud eſſe cogitarem, quàm animal
ratione vtens. Cùm ergo ſubſtantia compleat quidditatem accidentis planum quod accidens à
ſubſtantia non poteſt abſolui, ſubſtantiam verò ſimpliciter accipio non ignarus ab hac vel illa