Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.001423
">
<
pb
pagenum
="
388
"
xlink:href
="
016/01/037.jpg
"/>
generat, quid prohibet, ne in miſtis aërem
<
lb
/>
etiam eſſe ponamus? </
s
>
<
s
id
="
s.001424
">Nam vt frigida & ſic
<
lb
/>
ca materia ibi eſt, non pura terra, & frigi
<
lb
/>
da, & humida, non autem aqua: ſic cali
<
lb
/>
da & humida materia illa aër dici poterit,
<
lb
/>
& calida ac ſicca ignis: atque ſic res hæc ad
<
lb
/>
opinionem Ariſtotelicorum denuò redibit.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001425
">Sed differentia non parua eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.001426
">Primò, quia
<
lb
/>
aër ibi nullus eſt: fit enim aër à calido igneo
<
lb
/>
non naturali: quòd & ſi fiat, extruditur.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001427
">Palam eſt hoc, quòd homines, qui vali
<
lb
/>
dum habent calorem naturalem, expertes
<
lb
/>
flatus ſunt: ſunt qui verò bile abundant &
<
lb
/>
calidi ſunt naturâ, modicum tamen ha
<
lb
/>
bent naturalis caloris, flatu abundant.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001428
">Deinde quòd aliud ſit dicere, ab initio ge
<
lb
/>
nerationis quatuor elementa miſceri, aliud
<
lb
/>
quòd in miſtis poſtquam miſta ſunt, inue
<
lb
/>
niantur partes his elementis conſimiles. </
s
>
<
s
id
="
s.001429
">Ac
<
lb
/>
cedit, quòd pars illa, quæ igni ſimilis vide
<
lb
/>
tur, huic noſtro ſimilis eſt, quod elemen
<
lb
/>
tum nullum eſſe conſtat. </
s
>
<
s
id
="
s.001430
">Denique quod ma
<
lb
/>
ius eſt, terreæ & aqueæ partes cùm ſeparan
<
lb
/>
tur, non ſola qualitate, ſed etiam ſubſtan
<
lb
/>
tiis terram & aquam referunt: igneæ autem
<
lb
/>
& aëreæ non ſubſtantiis, ſed ſola qualitate.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001431
">Itaque, vt dictum antè fuit, terra, aqua, &
<
lb
/>
calorin humido cuncta generant, è quibus
<
lb
/>
tamen ſecundum ſimilitudinem qualitatum
<
lb
/>
quatuor ſubſtantiæ fieri videntur. </
s
>
<
s
id
="
s.001432
">Nam
<
expan
abbr
="
quã-vis
">quam
<
lb
/>
vis</
expan
>
( vt dixi ) aër naturâ ſit frigidiſſimus, in
<
lb
/>
miſtis tamen quatuor ſunt partes, ſubſtantia
<
lb
/>
& viribus differentes. </
s
>
<
s
id
="
s.001433
">Terra enim, quæ ca
<
lb
/>
lore euicta non eſt, frigida & ſicca manens,
<
lb
/>
naturam, cùm ac ſubſtantiam, & nomen
<
lb
/>
priùs ei inditum retinet, tametſi minimè ter
<
lb
/>
ra ſit. </
s
>
<
s
id
="
s.001434
">Pars autem eius: quæ à calore ſupe
<
lb
/>
ratur, ſicca manens, euadit calidior, voca
<
lb
/>
túrque ignis vel quia igni noſtro ſimilis ſe,
<
lb
/>
licet inferior viribus: vel quia de igne talem
<
lb
/>
veteres opinionem habuerint. </
s
>
<
s
id
="
s.001435
">Simili ratione
<
lb
/>
aqua, quam calor euincere nequiuit, aqua
<
lb
/>
vocatur, nec tamen aqua eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.001436
">Pars autem,
<
lb
/>
quam calor ſuperauit, dicitur aër, quia ca
<
lb
/>
lida eſt, & humida ſubſtantia: talem enim
<
lb
/>
aërem eſſe veteres exiſtimauerunt, quum
<
lb
/>
tamen ( vt dixi ) aër velut cætera omnia ele
<
lb
/>
menta ſit frigidiſſimus. </
s
>
<
s
id
="
s.001437
">Atque hæc de miſto
<
lb
/>
rum partibus quæſtio clara eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.001438
">Alia huic
<
lb
/>
difficilior ſuccedit quæſtio. </
s
>
<
s
id
="
s.001439
">Nam ſi calor
<
lb
/>
putridus eſt in ſicco, quomodo generat? </
s
>
<
s
id
="
s.001440
">Po
<
lb
/>
ſuimus enim ipſum igneæ naturæ, & tamen
<
lb
/>
animalia generare palàm eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.001441
">Si autem in
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg146
"/>
<
lb
/>
humido, quomodo corrumpit? </
s
>
<
s
id
="
s.001442
">Verùm ob id
<
lb
/>
generat, quia à naturali ſubſtantia non dif
<
lb
/>
fert. </
s
>
<
s
id
="
s.001443
">Etenim quum in humido ſitus ſit, natu
<
lb
/>
ralis dicitur his, quibus conuenit: his au
<
lb
/>
tem quibus eſt diſſimilis ac noxius, non na
<
lb
/>
turalis ac putridus appellatur. </
s
>
<
s
id
="
s.001444
">Cùm enim ca
<
lb
/>
ro corrumpitur, calor qui intus eſt carni
<
lb
/>
quidem putridus, vermi autem generando
<
lb
/>
naturalis eſſe videtur. </
s
>
<
s
id
="
s.001445
">Ob hoc igitur ca
<
lb
/>
lor omnis putridus aliquid generat, & ali
<
lb
/>
quid etiam corrumpit. </
s
>
<
s
id
="
s.001446
">Quia enim elemen
<
lb
/>
ta omnia ( vt dixi ) frigidiſſima ſunt, ſuper
<
lb
/>
ueniente calore neceſſariò agitantur atque
<
lb
/>
miſcentur, & aliquid generant, pro caloris
<
lb
/>
ac materiæ natura: humidum primò, inde fun
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg147
"/>
<
lb
/>
gos, pòſt herbarum genera quædam, tum
<
lb
/>
vermes atque ſerpentes. </
s
>
<
s
id
="
s.001447
">Vnde animæ ſub
<
lb
/>
ſtantia ipſa manifeſta eſt, quia calore quo
<
lb
/>
dam cœleſti conſtat. </
s
>
<
s
id
="
s.001448
">Neque ergo putredo
<
lb
/>
vlla fit, quæ non ſit generatio. </
s
>
<
s
id
="
s.001449
">Et calor idem
<
lb
/>
ſemper hoc generat, illud corrumpit. </
s
>
<
s
id
="
s.001450
">Et
<
lb
/>
quum ex pomo homo nutritur, humanus
<
lb
/>
ille calor pomo quidem putridus eſt, homi
<
lb
/>
ni autem naturalis. </
s
>
<
s
id
="
s.001451
">Dicitur tamen magis
<
lb
/>
naturalis is, qui eſt in ſemine, quia tranſ
<
lb
/>
mutatio fit ad nobilius. </
s
>
<
s
id
="
s.001452
">Putridus autem vo
<
lb
/>
catur, quum generantur animalia, quæ vi
<
lb
/>
liora ſunt his, ex quibus generantur. </
s
>
<
s
id
="
s.001453
">Vt
<
lb
/>
igitur in ſemine actio omnis, niſi impedia
<
lb
/>
tur, ad generationem eſt, ita etiam in pu
<
lb
/>
trefactione: nam & illa opus naturæ fruſtra
<
lb
/>
ri contingit. </
s
>
<
s
id
="
s.001454
">Omnis ergo calor ſimilis na
<
lb
/>
turalis dicitur, & conſeruat: diſſimilis au
<
lb
/>
tem putridus appellatur, & corrumpit. </
s
>
<
s
id
="
s.001455
">In
<
lb
/>
hypydem iis enim ouis calor gallinæ cor
<
lb
/>
rumpit, & aliud generat, non pullum: quia
<
lb
/>
calor ille non eſt ei naturalis. </
s
>
<
s
id
="
s.001456
">In ouis au
<
lb
/>
tem, quæ ſemine galli fœcunda facta ſunt,
<
lb
/>
naturalis fit, & pullos generat. </
s
>
<
s
id
="
s.001457
">Vnus igi
<
lb
/>
tur, idémque calor & naturalis eſt, & pu
<
lb
/>
trefaciens. </
s
>
<
s
id
="
s.001458
">Ergo ſi calor omnis, qui corrum
<
lb
/>
pit quod iam eſt, putridus dicitur, etiam
<
lb
/>
qui in ſemine eſt, putridus meritò dici poteſt:
<
lb
/>
corrumpit enim ſemen plantæ vt plantam,
<
lb
/>
& aſini vt aſinum, & hominis vt hominem
<
lb
/>
generet. </
s
>
<
s
id
="
s.001459
">Quamobrem omnis calor generans,
<
lb
/>
putridus erit. </
s
>
<
s
id
="
s.001460
">Sed naturalis dicitur, cùm ſi
<
lb
/>
mile generat his, à quibus deciditur, & no
<
lb
/>
bilius ipſa materia. </
s
>
<
s
id
="
s.001461
">Sed omnis putridus ge
<
lb
/>
nerat aliquid, & ideò naturalis eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.001462
">Calor
<
lb
/>
igitur naturalis, & putridus ſolùm compa
<
lb
/>
ratione differunt, re autem idem ſunt.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001463
">Namque omnis calor cœleſtis generat, &
<
lb
/>
corrumpit, eſtque anima, vel animæ inſtru
<
lb
/>
mentum, aut cauſa: inſtrumentum autem non
<
lb
/>
eſt, quia anima prior eſt: neque cauſa, manet
<
lb
/>
enim: ſed anima. </
s
>
<
s
id
="
s.001464
">Propter quod non malè di
<
lb
/>
xit Anaxagoras, omnia eſſe miſta, atque ani
<
lb
/>
mâ prædita. </
s
>
<
s
id
="
s.001465
">Nam quæcunque miſta ſunt, ge
<
lb
/>
nerantur, & corrumpuntur: quod autem ge
<
lb
/>
nerat, & corrumpit, calor eſt naturalis: calor
<
lb
/>
autem naturalis, aut anima, aut non ſine ani
<
lb
/>
ma. </
s
>
<
s
id
="
s.001466
">Miſta igitur omnia calida, & calidum
<
lb
/>
omne viuit, aut ad vitam properat. </
s
>
<
s
id
="
s.001467
">Calor
<
lb
/>
enim ille cœleſtis nunquam ceſſat, donec
<
lb
/>
aliquid generauerit, & quod generat, iuxta
<
lb
/>
ſui potentiam, & magnitudinem generat.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001468
">Vnde in Ægypto cùm magnus ſit, anima
<
lb
/>
lia etiam perfecta generat, vt lepores, & ca
<
lb
/>
preolos, abſque ſemine vllo Seminum au
<
lb
/>
tem calores à coloribus putredinum diffe
<
lb
/>
runt, quia materiam magis paratam habent.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001469
">Ideò in ſeminis propagatione minùs fit fœ
<
lb
/>
toris, quia minùs inutilis partis continetur.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001470
">Attamen dùm ex ſemine animalia generan
<
lb
/>
tur, putredo magna fit, quam menſes indi
<
lb
/>
cant, qui à partu fluunt fœtidi atque corru
<
lb
/>
pti. </
s
>
<
s
id
="
s.001471
">Verùm calor, qui non generat, humido
<
lb
/>
caret proprio, ſed vel nimis mouetur, vel fa
<
lb
/>
tiſcit, quia pingue humidum non eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.001472
">Princi
<
lb
/>
pia enim generationis calor cœleſtis, & ele
<
lb
/>
mentorum humidum: ob hoc neque in gla
<
lb
/>
cie, quoniam nullus calor, neque in arena
<
lb
/>
quicquam generatur, quia humido omni ca
<
lb
/>
ret. </
s
>
<
s
id
="
s.001473
">Altera enim harum qualitatum agens,
<
lb
/>
altera patiens eſt: nam nulla alia qualitas (vt
<
lb
/>
dixi) inuenitur, ſed humidi priuatio ſiccitas, </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>