Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

Table of contents

< >
[641.] 15. Omnis corporis denſi, cui{us} æqualis uel amplior eſt baſis, contrapoſita ſibi ſuperficie perẽ-diculariter corpori luminoſo oppoſiti, infixi corpori denſo umbra nulla eſt: eleuati uerò eſt corpo-ralis: uidetur autem ſuperficialis.
[642.] 16. Longior radi{us} ad ſphæramuel circulum columnæ uelpyramidis rotundarum perueniẽs, quaſi linea contingens eſt.
[643.] 17. Impoßibile eſt, ut lumen egrediens à corpore luminoſo, egrediatur tantùm à centro corpo-ris luminoſi. Ex quo patet, quòd neceſſe eſt à quolibet puncto ſuperficiei corporis luminoſi diffun-di radios luminoſos.
[644.] 18. Impoßibile eſt, ut à ſuperficie corporis luminoſi egrediantur radij ſolùm æquidiſtanter corpori illuminando incidentes.
[645.] 19. Omnis punct{us} corporis luminoſi eam partem corporis umbroſi illuminat, ad quã ab eodem pũcto rect{as} line{as} poßibile eſt produci. Ex quo patet, quòd un{us} punct{us} luminoſi corporis non illuminat omne umbroſum corp{us}.
[646.] 20. À puncto cui{us}libet corporis luminoſi lumen diffunditur ſecundum omnem rectam li-
[647.] 21. Corporis umbroſipars, cui à plurib{us} partib{us} corporis luminoſi lumen incidit, pl{us} illu-minatur, quàm pars, cui à pauciorib. Ex quo patet, unumquod umbroſum circa radium ſibi ṕerpendiculariter incidentem pl{us} ιlluminari.
[648.] 22. Omne corp{us} umbroſum puncto luminoſo propinqui{us}, illuminatur ab illo puncto forti{us} corpore pl{us} diſtante.
[649.] 23. Puncto remotiori à corpore luminoſo incidunt radij à plurib. pun ctis corporis luminoſi, quàm puncto propinquiori.
[650.] 24. Omne corp{us} luminoſum min{us} ſpatium, à quo non egreditur, forti{us} illuminat quàm ſpatium mai{us} illo.
[651.] 25. Omnis axis uel diameter corporis umbroſi non perpendiculariter reſpiciens ſuperficiem corporis ſphærici luminoſi: alicui diametro illi{us} corporis æquidιſtat.
[652.] 26. Diametro corporis luminoſi ſphæri-ci exiſtente æquali diametro corporis illu-minãdi: tantũ ei{us} mediet{as} illuminatur: & umbra fit æqualis rei in infinitum pro= tenſa. Ariſtarch{us} Sami{us} in libro de ma gnitudinib. & interuallis ſolis & lunæ.
[653.] 27. Diametro corporis luminoſi ſphærici existẽte maiore dia- metro corporis ſphærici illuminandi: pl{us} medietate corporis il- luminatur: & baſis umbræ eſt minor magno circulo corporis il- luminati, concurrens ad punctum unũ retro corp{us}. Ariſtar- ch9 Sami{us} in libro de magnitudinib. et interuallis ſolis et lunæ.
[654.] 28. Diametro corporis luminoſi ſphærici exiſtẽte minore diame tro corporis illuminãdi ſphærici: min{us} medietate illuminatur: & eſt umbra multò maior corpore illuminato in infinitũ ꝓtẽſa.
[655.] 29. Superficiem planam ſuper mediũ umbræ erectam, corp{us} umbroſum & corp{us} luminoſum, per æqualia diuide-re eſt neceſſe.
[656.] 30. Superficiem planam corp{us} luminoſum & corp{us} umbroſum per æqualia diuidentem, ſu per medium umbræ erigi eſt neceſſe. Ex quo patet, tot eſſe umbr{as} eiuſdẽ umbroſi corporis, quot ipſum opponitur corporib{us} luminoſis.
[657.] 31. Corporis umbroſi remotioris à corpore luminoſo umbra min{us} umbreſcit: propinquioris uerò magis.
[658.] 32. Omnis umbra multiplicata pl{us} umbreſcit.
[659.] 33. Duo corpora, quorum unum obumbrat reliquum ſecũdum ſui medium, in eadem ſuper-ficie erecta ſuper corp{us} luminoſum conſiſtere neceſſe eſt: & ſi in eadem ſuperficie, propinqua adinuicem conſiſtunt: unum reliquum ſecundum ſui medium obumbrabit.
[660.] 34. Aequidiſtantia linearum radialium uel ipſarum concurſ{us} non eſt totaliter per ſe ex natura radiorum, ſed ex proportione diametri corporis luminoſi ad diametros corporum um-broſorum. Ex quo patet, quòd lumen diffunditur uniformiter per aerem circumſtantem.
[661.] 35. Radij ab uno puncto luminoſi corporis procedentes, ſecũdum linearum longitudinem ad æquidiſtantiam ſenſibilem pl{us} accedunt.
[662.] 36. Lumine incidente per feneſtram ſuper cor-p{us} oppoſitum ſolidũ: erit luminis perimeter am-plior perimetro feneſtræ.
[663.] 37. Ad centrũ circularis for aminis radio à centro corporis lu-minoſi perpẽdiculariter incidẽte: lumen in ſuperficie denſi corporis æquidiſtante ſuperficiei for aminis eſt uerè circulare.
[664.] 38. Per centrũ circularis foraminis radio luminoſo obliquè incidẽte ſuperficiei denſi corporis ſubſtratæ ſuperficiei for aminis: lumẽ incidẽs erit figuræ ſectionis pyramidalis, cui{us} maior dia-meter erit in ſuperficie erecta ſuper ſuperficiem feneſtræ, & ſuper ſuperficiẽ corporis ſubſtrati.
[665.] 39. Omne lumen per foramina angularia incidens rotundatur.
[666.] 40. Radio luminoſo medio puncto foraminis quadrati perpendiculariter incidente: lumen ſuperficiei corporis æquidiſtantis ſuperficiei for aminis incidens, eſt quadr atum ad circulaxit a-tem aliquam accedens.
[667.] 41. Per medium quadr ati foraminis radio ob-liquè incidente ſuperficiei denſi corporis ſubſtratæ ſuperficiei for aminis: lumen incidens erit figura altera parte longior ſuis angulis æqualiter arcuatis.
[668.] 42. Per medium ſecũdi diaphani denſioris primo radi{us} perpendicularis duct{us} à cẽtro cor-poris luminoſi ſuper ſuperficiẽ obiecti corporis ſemper penetrat irrefract{us}. Alhazen 3 n 7.
[669.] 43. In medio ſecũdi diaphani, quod eſt denſi{us} primo diaphano, fit refr actio radiorum obli-quorum ab anteriori ſuperficie diaphani ſecundi ad perpendicularem, exeuntem à puncto re-fractionis ſuper ſuperficiem corporis ſecundi. Alhazen 4 n 7.
[670.] 44. Per medium ſecundi diaphani rarioris primo, radi{us} perpẽdiculariter incidens, à cen-tro corporis luminoſi ſuper ſuperficiem corporis obiecti penetrat irrefr act{us}. Alhazen 6 n 7.
< >
page |< < (68) of 778 > >|
37068VITELLONIS OPTICAE non cadit radius, non illuminatur: ergo pars contenta ſub terminis u d c e z eſt umbroſa, o bſcurans
lineas d e & u z ęquidiſtantes:
ſunt itaq; per 29 p 1 trigoni u g z & d g e æquiãguli: quia angulus d g e
eſt communis ambobus trigonis.
Eſt ergo per 4 p 6 proportio lineæ g e ad lineã g z, ſicut lineæ d e
ad lineam u z:
ſed linea z g eſt maior quàm linea e g: ergo linea u z eſt maior quàm linea d e. Vmbra
ergo corporum omnium (cuiuſcunq;
ſint proportionis ipſarum diametri ad diametros corporis lu
minoſi) ſemper eſt maior corpore umbroſo, & ſemper augmentantur ſecundum modum, quo elon
gantur ultra corpus umbroſum, cuius contrarium notum eſt ſenſui, Vnde fuit ſuppoſitum in princi
pio aliquam umbram in ſui termino acui, & ad punctum terminari.
Palàm ergo eſt propoſitum. Et
cum lumen egrediatur à corpore luminoſo, & non ſolùm à centro, ut oſtendimus, manifeſtum eſt
corollarium:
quoniam à quolibet puncto ſuperficiei corporis luminoſi neceſſe habet egredi ad cor
pora illuminanda:
corpus enim luminoſum ſecũdum quodlibet ſui punctum unigeneum eſt: unde
qua ratione dabitur ab uno puncto ſuæ ſuperficiei lumen diffundi, eadem ratione dabitur de quoli
bet aliorum punctorum.
Patet ergo propoſitum.
18. Impoßibile eſt, ut à ſuperficie corporis luminoſi egrediantur radij
ſolùm æquidiſtanter corpori illuminando incidentes.
Si enim hoc dicatur eſſe neceſſarium, tunc ſequeretur euidens impoſ-
411[Figure 411]a b z z g d u h eſibile.
Sit enim corpus luminoſum, cuius diameter a b: & corpus illumina
tum d g:
& producantur à corpore luminoſo duo radij longiores, qui per
16 huius erunt duę lineę contingentes fines corporis g d:
quę ſint a g u &
b d e, & ſint æquidiſtantes ex hypotheſi:
pars quoq; illuminata, ſuper quã
cadit lumen, ſit g z d, & pars ſuper quã cadit umbra, ſit g h d.
Vmbra ergo
continetur à duabus lineis e d & u g, quę ſunt æquidiſtantes.
Si ergo uni-
cuiq;
corpori illuminando correſpondeat æqualis ſibi pars corporis illu-
minantis (tunc enim ſolum ſecundum lineas æquidiſtantes radij incidẽt
per 33 p 1) patet ergo, quòd omnis umbra in omni ſui parte æqualis erit
ſuæ rei umbroſæ:
igitur non augebitur umbra, neq; minuetur, ſed proten
detur ſemper in infinitum:
quod eſt contra ſuppoſitionem: habet enim a-
liqua umbrarum terminum acutum:
eſt ergo hoc impoſsibile: oppoſitum
eſt ergo neceſſarium.
Et hoc eſt propoſitum.
19. Omnis punct{us} corporis luminoſi eam partem corporis umbroſi
illuminat, ad quã ab eodem pũcto rect{as} line{as} poßibile eſt produci. Ex
quo patet, quòd un{us} punct{us} luminoſi corporis non illuminat omne umbroſum corp{us}.
Sunt enim corpora luminoſa unigenea in ſuis partibus: non ergo diuerſificatur effectus ſuarum
partium, neq;
eſt poſsibile, ut ab una parte illuminent, & non ab alia: non tamen ab uno puncto cor
poris luminoſi ad quodlibet punctum umbroſi corporis poſſunt rectæ lineæ produci:
& ob hoc u-
nus punctus non illuminat omnia, ſed illuminantur corpora umbroſa à diuerſis punctis corporis
luminoſi.
Sit enim corpus luminoſum circulus a b:
quem contingat linea d g ſuper punctum a per 17 p 3:

412[Figure 412]g z a h d t e u bſitq́;
corpus illuminatum concauum arcus e u, & ſecet
ipſum linea d g ſuper duo pũcta z & h.
Dico, quòd poſ
ſibile eſt omnem arcum z h illuminari à puncto a cor-
poris luminoſi:
quoniam, ut patet, poſsibile eſt, ut ab
omni puncto arcus z h ducatur linea recta ad punctũ
a:
ſed ab arcu z e, & ab arcu h u aliquas lineas duci ad
punctum a eſt impoſsibile per 16 p 3:
quoniam inter li
neam g d contin gentem circulum, & inter ipſum circu
lum a b aliquam lineam rectam intercipi eſt impoſsibi
le.
Si ergo aliqua linea ab aliquo punctorum illorũ ar-
cuũ ducatur ad punctũ a, illa neceſſariò ſecabit circu-
lum, ſicut linea u a ſecat circulum a b in puncto t, pri-
uſquã perueniat ad pũctũ a.
Et ſimiliter eſt de omnib.
lineis à quocunq;
puncto arcuum u h & z e ad punctũ
a productis:
oẽs enim ſecant circulũ a b in alio puncto
ab ipſo puncto a, priuſquã perueniãt ad punctũ a.
Radius itaq; exiẽs à puncto a, nõ illuminat ambos
arcus u h & z e, ſed ſolũ arcũ h z:
ſed illos arcus ab alijs punctis luminoſi corporis circuli a b, à quib.
ad eoſdem arcus rectę poſſunt produci lineę, nihil prohibet illuminari.
Et ſimiliter eſt de alijs qui-
buſcunq;
corporib illuminatis: quoniã ſi corpora cõcaua (de quibus plus uidetur, quòd poſsint ab
uno puncto illuminari) nõ illuminantur ab uno puncto corporis luminoſi:
ergo multo minus cor-
pora recta plures planas ſuperficies habentia, uel corpora ſphærica, uel alia conuexa, poſſũnt ab u-
no puncto luminoſi corporis illuminari.
Patet ergo propoſitum & eius corollarium.
20. À puncto cui{us}libet corporis luminoſi lumen diffunditur ſecundum omnem rectam li-

Text layer

  • Dictionary

Text normalization

  • Original
  • Regularized
  • Normalized

Search


  • Exact
  • All forms
  • Fulltext index
  • Morphological index