Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

Table of contents

< >
[651.] 25. Omnis axis uel diameter corporis umbroſi non perpendiculariter reſpiciens ſuperficiem corporis ſphærici luminoſi: alicui diametro illi{us} corporis æquidιſtat.
[652.] 26. Diametro corporis luminoſi ſphæri-ci exiſtente æquali diametro corporis illu-minãdi: tantũ ei{us} mediet{as} illuminatur: & umbra fit æqualis rei in infinitum pro= tenſa. Ariſtarch{us} Sami{us} in libro de ma gnitudinib. & interuallis ſolis & lunæ.
[653.] 27. Diametro corporis luminoſi ſphærici existẽte maiore dia- metro corporis ſphærici illuminandi: pl{us} medietate corporis il- luminatur: & baſis umbræ eſt minor magno circulo corporis il- luminati, concurrens ad punctum unũ retro corp{us}. Ariſtar- ch9 Sami{us} in libro de magnitudinib. et interuallis ſolis et lunæ.
[654.] 28. Diametro corporis luminoſi ſphærici exiſtẽte minore diame tro corporis illuminãdi ſphærici: min{us} medietate illuminatur: & eſt umbra multò maior corpore illuminato in infinitũ ꝓtẽſa.
[655.] 29. Superficiem planam ſuper mediũ umbræ erectam, corp{us} umbroſum & corp{us} luminoſum, per æqualia diuide-re eſt neceſſe.
[656.] 30. Superficiem planam corp{us} luminoſum & corp{us} umbroſum per æqualia diuidentem, ſu per medium umbræ erigi eſt neceſſe. Ex quo patet, tot eſſe umbr{as} eiuſdẽ umbroſi corporis, quot ipſum opponitur corporib{us} luminoſis.
[657.] 31. Corporis umbroſi remotioris à corpore luminoſo umbra min{us} umbreſcit: propinquioris uerò magis.
[658.] 32. Omnis umbra multiplicata pl{us} umbreſcit.
[659.] 33. Duo corpora, quorum unum obumbrat reliquum ſecũdum ſui medium, in eadem ſuper-ficie erecta ſuper corp{us} luminoſum conſiſtere neceſſe eſt: & ſi in eadem ſuperficie, propinqua adinuicem conſiſtunt: unum reliquum ſecundum ſui medium obumbrabit.
[660.] 34. Aequidiſtantia linearum radialium uel ipſarum concurſ{us} non eſt totaliter per ſe ex natura radiorum, ſed ex proportione diametri corporis luminoſi ad diametros corporum um-broſorum. Ex quo patet, quòd lumen diffunditur uniformiter per aerem circumſtantem.
[661.] 35. Radij ab uno puncto luminoſi corporis procedentes, ſecũdum linearum longitudinem ad æquidiſtantiam ſenſibilem pl{us} accedunt.
[662.] 36. Lumine incidente per feneſtram ſuper cor-p{us} oppoſitum ſolidũ: erit luminis perimeter am-plior perimetro feneſtræ.
[663.] 37. Ad centrũ circularis for aminis radio à centro corporis lu-minoſi perpẽdiculariter incidẽte: lumen in ſuperficie denſi corporis æquidiſtante ſuperficiei for aminis eſt uerè circulare.
[664.] 38. Per centrũ circularis foraminis radio luminoſo obliquè incidẽte ſuperficiei denſi corporis ſubſtratæ ſuperficiei for aminis: lumẽ incidẽs erit figuræ ſectionis pyramidalis, cui{us} maior dia-meter erit in ſuperficie erecta ſuper ſuperficiem feneſtræ, & ſuper ſuperficiẽ corporis ſubſtrati.
[665.] 39. Omne lumen per foramina angularia incidens rotundatur.
[666.] 40. Radio luminoſo medio puncto foraminis quadrati perpendiculariter incidente: lumen ſuperficiei corporis æquidiſtantis ſuperficiei for aminis incidens, eſt quadr atum ad circulaxit a-tem aliquam accedens.
[667.] 41. Per medium quadr ati foraminis radio ob-liquè incidente ſuperficiei denſi corporis ſubſtratæ ſuperficiei for aminis: lumen incidens erit figura altera parte longior ſuis angulis æqualiter arcuatis.
[668.] 42. Per medium ſecũdi diaphani denſioris primo radi{us} perpendicularis duct{us} à cẽtro cor-poris luminoſi ſuper ſuperficiẽ obiecti corporis ſemper penetrat irrefract{us}. Alhazen 3 n 7.
[669.] 43. In medio ſecũdi diaphani, quod eſt denſi{us} primo diaphano, fit refr actio radiorum obli-quorum ab anteriori ſuperficie diaphani ſecundi ad perpendicularem, exeuntem à puncto re-fractionis ſuper ſuperficiem corporis ſecundi. Alhazen 4 n 7.
[670.] 44. Per medium ſecundi diaphani rarioris primo, radi{us} perpẽdiculariter incidens, à cen-tro corporis luminoſi ſuper ſuperficiem corporis obiecti penetrat irrefr act{us}. Alhazen 6 n 7.
[671.] 45. In medio ſecundi diaphani rarioris primo diaphano, fit refractio radiorum obliquè inci-dentium à poſteriore ſuperficie ſecundi diaphani, à perpendiculari exeunte à puncto refractio-nis ſuper ſuperficiem corporis ſecundi. Alhazen 7 n 7.
[672.] 46. Omnem radium incidentem & refractum in eadem plana ſuperficie conſiſtere eſt neceſſe. Alhazen 5 n 7.
[673.] 47. Radio perpendiculari omne corp{us} diaphanũ penetrante, radi{us} obliquè incidens in me-dio ſecũdi diaphani denſioris refringitur ad perpẽdicularẽ ductã à pũcto incidẽtiæ ſuper ſecundi diaphani ſuperficiẽ: & in medio ſecundi diaphani rarioris refringitur ab eadẽ. Alhazen 8 n 7.
[674.] 48. À ſuperficie plana corporis diaphani omnium radiorum illi ſuperficiei incidentiũ, non eſt poßibile fieri refractionem ad aliquod punctum unum.
[675.] 49. Nulla refractio tranſmutat ſitũ partiũ formæ refractæ, ſedſolũ auget uel minuit figurã.
[676.] 50. In omni ſimili ſuperficie eiuſdem diaphani, radij ſecundum æquales angulos incidentes, ſecundũ æquales angulos refringuntur: & ſi maiores ſunt anguli incidentiæ, maiores ſunt angu li refractionum, & ſi minores, minores.
[677.] 51. Datam altitudinem per umbram quanta ſit cognoſcere ſo-le apparente Euclides 18 theo. opticorum.
[678.] VITELLONIS FILII THVRINGORVM ET PO- LONORVM OPTICAE LIBER TERTIVS.
[679.] PETITIONES.
[680.] THEOREMATA. 1. Viſibili lucem actu non participante: ipſum impoßibile eſt uideri. Alhazen 39 n 1.
< >
page |< < (72) of 778 > >|
37472VITELLONIS OPTICAE miſſam diametrorum proportionem: concurrant ergo in puncto e ultra diametrum corporis d g: ij
ergo radij non contingunt terminos diametri circuli a b:
quia ſi ſic erunt, ut in pręmiſſa per 16 & 18
p 3 trigoni a b e duo anguli recti:
quod eſt impoſsibile: minus ergo meditate corporis a b illumina-
tur.
Et quoniam magnus circulus corpo-
420[Figure 420]e d g c b a421[Figure 421]g e f d b c a ris a b cadit intra umbram, & umbra ultra
illum protenſa ſemper dilatatur, cum per
14 t 1 huius radios g a & g b ad illam par-
tem cõcurrere ſit impoſsibile:
patet, quòd
umbra extẽdetur in infinitum.
Et hoc eſt
quod proponitur.
Et per hęc pręmiſſa pe-
nitus ſimiliter in columnis & pyramidib.

poteſt demonſtrari:
idem enim in illis eſt
demonſtrandi modus.
29. Superficiem planam ſuper mediũ
umbræ erectam, corp{us} umbroſum &
corp{us} luminoſum, per æqualia diuide-
re eſt neceſſe.
Sit corpus luminoſum a b, cuius cen-
trum c:
& corpus umbroſum ſit d e, cuius
centrum f:
ſitq́; punctus in medio umbrę,
qui ſit g:
& copuletur linea f g: cadet itaq;
linea f g in mediũ umbrę:
ſuperficies itaq;
erecta ſuper medium umbræ, neceſſariò erit erecta ſuք lineam g f:
tranſit ergo illa ſuperficies cen-
trum corporis umbroſi & centrum corporis luminoſi:
neceſſariò ergo diuidet illa corpora per ęqua
lia per ea, quæ oſtenſa ſunt in principio huius.
Patet ergo propoſitum.
30. Superficiem planam corp{us} luminoſum & corp{us} umbroſum per æqualia diuidentem, ſu
per medium umbræ erigi eſt neceſſe. Ex quo patet, tot eſſe umbr{as} eiuſdẽ umbroſi corporis, quot
ipſum opponitur corporib{us} luminoſis.
Sit corpus ſuper quod cadit lumen, quod cõtinetur à circulo a b, cuius centrũ eſt punctũ g: & ſit
unum corporũ luminoſorũ contentũ à circulo d e, cu-
422[Figure 422]b d c n a b e g k a b m q l n ius centrũ eſt u: ſitq́; aliud corpus luminoſum cõtẽtũ à
circulo z h, cuius cẽtrũ eſt c:
uidebitur itaq; umbra op-
poſita luminoſo corpori d e, contenta à lineis a k, b l, cu
ius medius punctus ſit m.
Cũ ergo aliqua ſuperficies di
uiſerit corpus luminoſum & corpus umbroſum per ę-
qualia:
illa neceſſariò trãſibit ք lineã u g m: ſecabit ergo
per ęqualia ipſam umbrã:
quιa perpẽdiculariter erecta
trãſit per ipſius corporis centrũ, quod eſt punctũ g.
Si-
militer quoq;
ſuքficies diuidẽs per ęqualia ambo cor-
pora z h, & a b tranſit per lineam c g ductã per centra il
lorũ corporum:
ſed eadem pertranſit centrũ umbrę cõ
tentę ſub lineis a n & b s ſecundum punctũ medium i-
pſius, qui ſit q.
Illa ergo ſuperficies diuidens corpora
z h & a b in duo media, diuidet etiã umbram per duo
ęqualia.
Et quoniã ſuperficies planæ ſecantes corpora
umbroſa & luminoſa hinc inde ք æqualia ſunt diuiſæ:

patet quòd ſecundũ ipſas numerantur etiam & umbrę:
patet ergo propoſitum. Vniuerſaliter enim
tot erunt umbrę eiuſdem umbroſi corporis, quotipſum opponitur corporibus luminoſis.
31. Corporis umbroſi remotioris à corpore luminoſo umbra min{us} umbreſcit: propinquioris
uerò magis.
Quoniam enim, ut patet per 22 huius, omne corpus umbroſum corpori luminoſo propinquius,
illuminatur fortius corpore plus diſtãte:
patet, quòd umbra corporis propinquioris plus priuat lu-
minis:
radij quoq; ipſam terminantes ſunt fortioris luminis: umbra ergo inter illos radios apparet
nigrior, & plus umbreſcit:
quoniã radij terminantes illas umbras, ſunt plus luminoſi, propter quod
etiam plus apparent umbræ in pręſentia illorũ:
Corporis uerò remotioris à corpore luminoſo um-
bra minus priuat luminis:
radij quoque continentes ipſam umbram ſunt debilioris luminis: umbra
ergo inter illos radios apparet debilior:
minus ergo umbreſcit. Patet ergo propoſitum.
32. Omnis umbra multiplicata pl{us} umbreſcit.
Eſto enim, ut ſit unũ corpus umbroſum obiectũ pluribus corporib. luminoſis: palã ergo per 30
huius, quoniam tot erunt umbræ eiuſdem corporis umbroſi, quot ipſum opponitur corporib.
lumi
noſis.
Si itaq; accidat, ut umbrę ſe interſecent: dico, quòd umbra multiplicata plus umbreſcit: quę-
libet enim umbrarum aufert aliquod lumen:
multiplicata ergo umbra plura auferet lumina, quæ

Text layer

  • Dictionary

Text normalization

  • Original

Search


  • Exact
  • All forms
  • Fulltext index
  • Morphological index