Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

Table of contents

< >
[641.] 15. Omnis corporis denſi, cui{us} æqualis uel amplior eſt baſis, contrapoſita ſibi ſuperficie perẽ-diculariter corpori luminoſo oppoſiti, infixi corpori denſo umbra nulla eſt: eleuati uerò eſt corpo-ralis: uidetur autem ſuperficialis.
[642.] 16. Longior radi{us} ad ſphæramuel circulum columnæ uelpyramidis rotundarum perueniẽs, quaſi linea contingens eſt.
[643.] 17. Impoßibile eſt, ut lumen egrediens à corpore luminoſo, egrediatur tantùm à centro corpo-ris luminoſi. Ex quo patet, quòd neceſſe eſt à quolibet puncto ſuperficiei corporis luminoſi diffun-di radios luminoſos.
[644.] 18. Impoßibile eſt, ut à ſuperficie corporis luminoſi egrediantur radij ſolùm æquidiſtanter corpori illuminando incidentes.
[645.] 19. Omnis punct{us} corporis luminoſi eam partem corporis umbroſi illuminat, ad quã ab eodem pũcto rect{as} line{as} poßibile eſt produci. Ex quo patet, quòd un{us} punct{us} luminoſi corporis non illuminat omne umbroſum corp{us}.
[646.] 20. À puncto cui{us}libet corporis luminoſi lumen diffunditur ſecundum omnem rectam li-
[647.] 21. Corporis umbroſipars, cui à plurib{us} partib{us} corporis luminoſi lumen incidit, pl{us} illu-minatur, quàm pars, cui à pauciorib. Ex quo patet, unumquod umbroſum circa radium ſibi ṕerpendiculariter incidentem pl{us} ιlluminari.
[648.] 22. Omne corp{us} umbroſum puncto luminoſo propinqui{us}, illuminatur ab illo puncto forti{us} corpore pl{us} diſtante.
[649.] 23. Puncto remotiori à corpore luminoſo incidunt radij à plurib. pun ctis corporis luminoſi, quàm puncto propinquiori.
[650.] 24. Omne corp{us} luminoſum min{us} ſpatium, à quo non egreditur, forti{us} illuminat quàm ſpatium mai{us} illo.
[651.] 25. Omnis axis uel diameter corporis umbroſi non perpendiculariter reſpiciens ſuperficiem corporis ſphærici luminoſi: alicui diametro illi{us} corporis æquidιſtat.
[652.] 26. Diametro corporis luminoſi ſphæri-ci exiſtente æquali diametro corporis illu-minãdi: tantũ ei{us} mediet{as} illuminatur: & umbra fit æqualis rei in infinitum pro= tenſa. Ariſtarch{us} Sami{us} in libro de ma gnitudinib. & interuallis ſolis & lunæ.
[653.] 27. Diametro corporis luminoſi ſphærici existẽte maiore dia- metro corporis ſphærici illuminandi: pl{us} medietate corporis il- luminatur: & baſis umbræ eſt minor magno circulo corporis il- luminati, concurrens ad punctum unũ retro corp{us}. Ariſtar- ch9 Sami{us} in libro de magnitudinib. et interuallis ſolis et lunæ.
[654.] 28. Diametro corporis luminoſi ſphærici exiſtẽte minore diame tro corporis illuminãdi ſphærici: min{us} medietate illuminatur: & eſt umbra multò maior corpore illuminato in infinitũ ꝓtẽſa.
[655.] 29. Superficiem planam ſuper mediũ umbræ erectam, corp{us} umbroſum & corp{us} luminoſum, per æqualia diuide-re eſt neceſſe.
[656.] 30. Superficiem planam corp{us} luminoſum & corp{us} umbroſum per æqualia diuidentem, ſu per medium umbræ erigi eſt neceſſe. Ex quo patet, tot eſſe umbr{as} eiuſdẽ umbroſi corporis, quot ipſum opponitur corporib{us} luminoſis.
[657.] 31. Corporis umbroſi remotioris à corpore luminoſo umbra min{us} umbreſcit: propinquioris uerò magis.
[658.] 32. Omnis umbra multiplicata pl{us} umbreſcit.
[659.] 33. Duo corpora, quorum unum obumbrat reliquum ſecũdum ſui medium, in eadem ſuper-ficie erecta ſuper corp{us} luminoſum conſiſtere neceſſe eſt: & ſi in eadem ſuperficie, propinqua adinuicem conſiſtunt: unum reliquum ſecundum ſui medium obumbrabit.
[660.] 34. Aequidiſtantia linearum radialium uel ipſarum concurſ{us} non eſt totaliter per ſe ex natura radiorum, ſed ex proportione diametri corporis luminoſi ad diametros corporum um-broſorum. Ex quo patet, quòd lumen diffunditur uniformiter per aerem circumſtantem.
[661.] 35. Radij ab uno puncto luminoſi corporis procedentes, ſecũdum linearum longitudinem ad æquidiſtantiam ſenſibilem pl{us} accedunt.
[662.] 36. Lumine incidente per feneſtram ſuper cor-p{us} oppoſitum ſolidũ: erit luminis perimeter am-plior perimetro feneſtræ.
[663.] 37. Ad centrũ circularis for aminis radio à centro corporis lu-minoſi perpẽdiculariter incidẽte: lumen in ſuperficie denſi corporis æquidiſtante ſuperficiei for aminis eſt uerè circulare.
[664.] 38. Per centrũ circularis foraminis radio luminoſo obliquè incidẽte ſuperficiei denſi corporis ſubſtratæ ſuperficiei for aminis: lumẽ incidẽs erit figuræ ſectionis pyramidalis, cui{us} maior dia-meter erit in ſuperficie erecta ſuper ſuperficiem feneſtræ, & ſuper ſuperficiẽ corporis ſubſtrati.
[665.] 39. Omne lumen per foramina angularia incidens rotundatur.
[666.] 40. Radio luminoſo medio puncto foraminis quadrati perpendiculariter incidente: lumen ſuperficiei corporis æquidiſtantis ſuperficiei for aminis incidens, eſt quadr atum ad circulaxit a-tem aliquam accedens.
[667.] 41. Per medium quadr ati foraminis radio ob-liquè incidente ſuperficiei denſi corporis ſubſtratæ ſuperficiei for aminis: lumen incidens erit figura altera parte longior ſuis angulis æqualiter arcuatis.
[668.] 42. Per medium ſecũdi diaphani denſioris primo radi{us} perpendicularis duct{us} à cẽtro cor-poris luminoſi ſuper ſuperficiẽ obiecti corporis ſemper penetrat irrefract{us}. Alhazen 3 n 7.
[669.] 43. In medio ſecũdi diaphani, quod eſt denſi{us} primo diaphano, fit refr actio radiorum obli-quorum ab anteriori ſuperficie diaphani ſecundi ad perpendicularem, exeuntem à puncto re-fractionis ſuper ſuperficiem corporis ſecundi. Alhazen 4 n 7.
[670.] 44. Per medium ſecundi diaphani rarioris primo, radi{us} perpẽdiculariter incidens, à cen-tro corporis luminoſi ſuper ſuperficiem corporis obiecti penetrat irrefr act{us}. Alhazen 6 n 7.
< >
page |< < (74) of 778 > >|
37674VITELLONIS OPTICAE quàm lineæ h q ad lineam h t: eſt enim proportio lineæ e u ad lineam e d, ſicut lineæ h k ad lineam
t per 4 p 6 & per 11 & 16 p 5:
ſed linea h q eſt pars li-
424[Figure 424]a e u d h q k f t g n l z m s b neæ h k:
ergo per 8 p 5 minor eſt proportio h q ad h t,
quàm h k ad h t.
Minor eſt ergo proportio lineę h q ad
h t, quàm e u ad e d.
Eodemq́; modo demonſtrãdum,
quod lineæ g n ad lineã g b minor eſt proportio, quã
lineæ h q ad lineã h t:
exceſſus itaq; baſis g b ſuper ba-
ſim h t eſt minor exceſſu baſis h t ſuper baſim d e:
&
quãtò baſes ſunt remotiores à puncto a corporis lu-
minoſi, tantò exceſſus remotiorum baſium ſuper ba-
ſes uiciniores plus minuẽtur.
Palàm ergo, quia in re-
motiori diſtantia radij quaſi ad æquidiſtantiam plus
procedunt:
& cũ quantitas exceſſus baſium ſit quan-
titatis non ſenſibilis:
tunc lineæ radiales erunt quaſi
æquidiſtãtes.
Quoniam enim linea b g ſenſibiliter nõ
excedit lineã h t:
tunc erunt h g & t b radij quaſi ęqui-
diſtantes ſecũdum ſenſum.
Et hoc eſt propoſitum. Et
fortè ad iſtud multũ cooperatur proprietas radiorũ,
quę ſemper, ut poteſt, approximat ſuæ perpẽdiculari:

propter quod radij omniũ punctorũ totius corporis
luminoſi ſemper concurrunt in quolibet puncto cor-
poris illuminãdi:
& ſic cõſtituunt pyramidẽ radialẽ.
36. Lumine incidente per feneſtram ſuper cor-
p{us} oppoſitum ſolidũ: erit luminis perimeter am-
plior perimetro feneſtræ.
Eſto corpus luminoſum, cuius centrum a: & circulus magnus d e g: & ſit diameter feneſtræ b c:
ſitq́;
linea t z in ſuperficie corporis ſolidi oppoſita lumini, cui incidit
425[Figure 425]z t b c f g e a dradius:
producantur quoq; lineæ radiales tangentes peripheriã fene-
ſtræ:
quæ ſint e b & g c: hæ itaq; lineæ ſecabunt ſe in aliqua parte me-
dij:
ſit pũctus cõmunis ſectionis f: & hæ lineæ productę incidãt ſuper-
ficiei corporis oppoſitæ lumini:
cadatq́; linea e b in punctũ z, & linea
g c in punctũ t.
Quia itaq; in trigono f t z, latus t z eſt maius latere b c:
quoniam trigonum f t z maius eſt trigono f c b.
Et quoniã per omnem
punctum peripheriæ feneſtræ ſic incidũt radij ſe ſecãtes:
ideo quòd à
quolibet pũcto corporis luminoſi in totam feneſtrã fit miſsio luminis
ք 20 huius:
palàm, quoniã perimeter luminis incidẽtis corpori ſolido
oppoſito feneſtræ, eſt maior perimetro feneſtræ.
Et hoc ꝓponebatur.
37. Ad centrũ circularis for aminis radio à centro corporis lu-
minoſi perpẽdiculariter incidẽte: lumen in ſuperficie denſi corporis
æquidiſtante ſuperficiei for aminis eſt uerè circulare.
Sit circulus foraminis a b g d, cuius cẽtrum e: cui ſit ęquidiſtans ſu-
perficies ſolidi corporis f h k l:
& erigatur à centro e linea e z, perpendiculariter ſuper ſuperficiem
a b g d circuli:
in quocunq; itaq; puncto lineæ e z ſit
426[Figure 426] a z d h e b m g k l centrum corporis luminoſi, dico, quòd lumen inci-
dẽs ſuperficiei f h k l, eſt uerè circulare.
Palàm enim
per 65 t 1 huius, quoniam omnes lineę z a, z b, z g, z d
ductæ à polo z ad circumferentiam, ſunt æquales, &
æquales angulos cõtinent cũ linea e z per 8 p 1.
Pro-
ducatur itaq;
linea z e ultra punctũ e ad ſuperficiem
æquidιſtãtem circulo foraminis, quæ eſt f h k l:
inci-
detq́;
perpendiculariter ſuper illam per 14 p 11: ſit ut
incidat in punctum m:
producaturq́; linea z b ad ſu-
perficiem f h k l in punctum k, & linea z a in punctũ
f, & linea z d in punctum h, & linea z g in punctum l:

eruntq́;
lineæ a f, b k, d h, g l per 25 t 1 huius æquales
propter æquidiſtantiam ſuperficierum & æqualita-
tom angulorum:
tota ergo linea z f erit æqualis toti
lineæ z h:
& z k æqualis lineæ z l. Ducantur quoq; li-
neæ f m, h m, k m, l m.
In trigono itaq; f m z baſis f m
erit æqualis baſi h m trigoni h m z per 4 p 1:
eodemq́; modo erit linea k m ęqualis lineæ h m, & linea
l m æqualis lineæ k m.
Palàm ergo per 9 p 3, quoniam ſuperficies f h k l eſt circularis: & ipſa eſt, ad
quam terminantur radij luminis incidentis per feneſtram a b g d:
quoniam de omnibus alijs lineis
eadem eſt demonſtratio.
Patet ergo propoſitum.

Text layer

  • Dictionary

Text normalization

  • Original
  • Regularized
  • Normalized

Search


  • Exact
  • All forms
  • Fulltext index
  • Morphological index