Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

Table of contents

< >
[641.] 15. Omnis corporis denſi, cui{us} æqualis uel amplior eſt baſis, contrapoſita ſibi ſuperficie perẽ-diculariter corpori luminoſo oppoſiti, infixi corpori denſo umbra nulla eſt: eleuati uerò eſt corpo-ralis: uidetur autem ſuperficialis.
[642.] 16. Longior radi{us} ad ſphæramuel circulum columnæ uelpyramidis rotundarum perueniẽs, quaſi linea contingens eſt.
[643.] 17. Impoßibile eſt, ut lumen egrediens à corpore luminoſo, egrediatur tantùm à centro corpo-ris luminoſi. Ex quo patet, quòd neceſſe eſt à quolibet puncto ſuperficiei corporis luminoſi diffun-di radios luminoſos.
[644.] 18. Impoßibile eſt, ut à ſuperficie corporis luminoſi egrediantur radij ſolùm æquidiſtanter corpori illuminando incidentes.
[645.] 19. Omnis punct{us} corporis luminoſi eam partem corporis umbroſi illuminat, ad quã ab eodem pũcto rect{as} line{as} poßibile eſt produci. Ex quo patet, quòd un{us} punct{us} luminoſi corporis non illuminat omne umbroſum corp{us}.
[646.] 20. À puncto cui{us}libet corporis luminoſi lumen diffunditur ſecundum omnem rectam li-
[647.] 21. Corporis umbroſipars, cui à plurib{us} partib{us} corporis luminoſi lumen incidit, pl{us} illu-minatur, quàm pars, cui à pauciorib. Ex quo patet, unumquod umbroſum circa radium ſibi ṕerpendiculariter incidentem pl{us} ιlluminari.
[648.] 22. Omne corp{us} umbroſum puncto luminoſo propinqui{us}, illuminatur ab illo puncto forti{us} corpore pl{us} diſtante.
[649.] 23. Puncto remotiori à corpore luminoſo incidunt radij à plurib. pun ctis corporis luminoſi, quàm puncto propinquiori.
[650.] 24. Omne corp{us} luminoſum min{us} ſpatium, à quo non egreditur, forti{us} illuminat quàm ſpatium mai{us} illo.
[651.] 25. Omnis axis uel diameter corporis umbroſi non perpendiculariter reſpiciens ſuperficiem corporis ſphærici luminoſi: alicui diametro illi{us} corporis æquidιſtat.
[652.] 26. Diametro corporis luminoſi ſphæri-ci exiſtente æquali diametro corporis illu-minãdi: tantũ ei{us} mediet{as} illuminatur: & umbra fit æqualis rei in infinitum pro= tenſa. Ariſtarch{us} Sami{us} in libro de ma gnitudinib. & interuallis ſolis & lunæ.
[653.] 27. Diametro corporis luminoſi ſphærici existẽte maiore dia- metro corporis ſphærici illuminandi: pl{us} medietate corporis il- luminatur: & baſis umbræ eſt minor magno circulo corporis il- luminati, concurrens ad punctum unũ retro corp{us}. Ariſtar- ch9 Sami{us} in libro de magnitudinib. et interuallis ſolis et lunæ.
[654.] 28. Diametro corporis luminoſi ſphærici exiſtẽte minore diame tro corporis illuminãdi ſphærici: min{us} medietate illuminatur: & eſt umbra multò maior corpore illuminato in infinitũ ꝓtẽſa.
[655.] 29. Superficiem planam ſuper mediũ umbræ erectam, corp{us} umbroſum & corp{us} luminoſum, per æqualia diuide-re eſt neceſſe.
[656.] 30. Superficiem planam corp{us} luminoſum & corp{us} umbroſum per æqualia diuidentem, ſu per medium umbræ erigi eſt neceſſe. Ex quo patet, tot eſſe umbr{as} eiuſdẽ umbroſi corporis, quot ipſum opponitur corporib{us} luminoſis.
[657.] 31. Corporis umbroſi remotioris à corpore luminoſo umbra min{us} umbreſcit: propinquioris uerò magis.
[658.] 32. Omnis umbra multiplicata pl{us} umbreſcit.
[659.] 33. Duo corpora, quorum unum obumbrat reliquum ſecũdum ſui medium, in eadem ſuper-ficie erecta ſuper corp{us} luminoſum conſiſtere neceſſe eſt: & ſi in eadem ſuperficie, propinqua adinuicem conſiſtunt: unum reliquum ſecundum ſui medium obumbrabit.
[660.] 34. Aequidiſtantia linearum radialium uel ipſarum concurſ{us} non eſt totaliter per ſe ex natura radiorum, ſed ex proportione diametri corporis luminoſi ad diametros corporum um-broſorum. Ex quo patet, quòd lumen diffunditur uniformiter per aerem circumſtantem.
[661.] 35. Radij ab uno puncto luminoſi corporis procedentes, ſecũdum linearum longitudinem ad æquidiſtantiam ſenſibilem pl{us} accedunt.
[662.] 36. Lumine incidente per feneſtram ſuper cor-p{us} oppoſitum ſolidũ: erit luminis perimeter am-plior perimetro feneſtræ.
[663.] 37. Ad centrũ circularis for aminis radio à centro corporis lu-minoſi perpẽdiculariter incidẽte: lumen in ſuperficie denſi corporis æquidiſtante ſuperficiei for aminis eſt uerè circulare.
[664.] 38. Per centrũ circularis foraminis radio luminoſo obliquè incidẽte ſuperficiei denſi corporis ſubſtratæ ſuperficiei for aminis: lumẽ incidẽs erit figuræ ſectionis pyramidalis, cui{us} maior dia-meter erit in ſuperficie erecta ſuper ſuperficiem feneſtræ, & ſuper ſuperficiẽ corporis ſubſtrati.
[665.] 39. Omne lumen per foramina angularia incidens rotundatur.
[666.] 40. Radio luminoſo medio puncto foraminis quadrati perpendiculariter incidente: lumen ſuperficiei corporis æquidiſtantis ſuperficiei for aminis incidens, eſt quadr atum ad circulaxit a-tem aliquam accedens.
[667.] 41. Per medium quadr ati foraminis radio ob-liquè incidente ſuperficiei denſi corporis ſubſtratæ ſuperficiei for aminis: lumen incidens erit figura altera parte longior ſuis angulis æqualiter arcuatis.
[668.] 42. Per medium ſecũdi diaphani denſioris primo radi{us} perpendicularis duct{us} à cẽtro cor-poris luminoſi ſuper ſuperficiẽ obiecti corporis ſemper penetrat irrefract{us}. Alhazen 3 n 7.
[669.] 43. In medio ſecũdi diaphani, quod eſt denſi{us} primo diaphano, fit refr actio radiorum obli-quorum ab anteriori ſuperficie diaphani ſecundi ad perpendicularem, exeuntem à puncto re-fractionis ſuper ſuperficiem corporis ſecundi. Alhazen 4 n 7.
[670.] 44. Per medium ſecundi diaphani rarioris primo, radi{us} perpẽdiculariter incidens, à cen-tro corporis luminoſi ſuper ſuperficiem corporis obiecti penetrat irrefr act{us}. Alhazen 6 n 7.
< >
page |< < (77) of 778 > >|
37977LIBER SECVNDVS. dio lucis oppoſitæ, per 11 huius, diuidens eum per æqualia. Deinde retrahatur acus, donec acumen
eius ſit in medio foraminis, & erit umbra extremitatιs acus in medio lucis, quæ eſt in ſuքficie aquę,
& eius, quæ eſt intra aquam:
& uniuerſaliter ſecundum quam proportionem acus peripheriam fo-
raminis ut chorda abſciderit, ſecundum eandem proportionem umbra acus peripheriam lucis in
ſuperficie aquæ & ſub aqua exiſtentis abſcindet:
acu uerò penitus remota, lumẽ reuertetur. Palàm
ergo ex his, quòd punctus, qui eſt in medio lucis intra aquam exiſtẽtis, exit àpuncto medio lucis in
ſuperficie aquæ exiſtentis:
& quòd punctus medius huius lucis exit à luce, quæ eſt in centro fora-
minis ſuperioris.
Lux ergo, quæ peruenit ad cẽtrum lucis in ſuperficie aquæ exiſtentis, extenditur
ſecundum rectitudinem lineæ rectæ per duo puncta m & y, quę ſunt centra amborum foraminum,
tranſeuntis:
& hęc linea eſt in ſuperficie medij circuli trium circulorũ: & eſt pars diametri illius cir-
culi, quæ eſt m p, cũ ſit æquidiſtans diametro circuli in baſi inſtrumenti exiſtẽtis, quæ eſt f e g.
Pun-
ctus ergo, qui eſt in medio lucis, quæ eſt in ſuperficie aquæ, eſt in ſuperficie huius medij circuli:
ſed
& punctus in medio lucis intra aquam exiſtentis, eſt in circumferentia medij circuli:
hæc ergo duo
puncta erũt in ſuperficie medij circuli:
ergo & tota illa linea erit in ſuperficie medij circuli per 1 p 11.
Quòd ſi lux, quę eſt in ſuperficie aquæ, non fuerit manifeſta:
mittatur regula minor in aquam, & ſu-
perficies eius, in qua ſignata eſt linea, diuidens ſuperficiem eius latitudinis per æqualia, applicetur
ſuperficiei aquæ, ut fiat una ſuperficies cum illa, & alia eius ſuperficies applicetur ſuperficiei baſis
inſtrumẽti.
Palàm ergo ex præmiſsis in 1 huius, quia linea, quæ eſt in ſuperficie regulæ, eſt in ſuper-
ficie medij circul per m & y centra duorum foraminum tranſeuntis: apparebitq́; lux, quæ eſt in ſu-
perficie aquæ, ſuper ſuperficiem regulæ, & mediũ illius lucis ſuper lineam, quæ eſt in medio regu-
læ.
Et ſi acus fuerit poſita ſuper medium foraminis ſuperioris, obumbrabitur linea, quæ eſt in me-
dio regulæ:
& ſi acumen acus ponatur ſuper cẽtrum foraminis, cadet umbra acuminis acus in me-
dio lucis, quæ eſt ſuper regulam, & ablata acu redibit lumen.
Sic ergo apparebit lumẽ cadens ſuper
ſuperficiem aquæ, apparitione manifeſta:
& patebit, quòd lux incidens cẽtro foraminis ſuperioris,
ipſa eſt ſuper lineam tranſeuntem per centra duorum foraminum.
Et quoniã ſuperficies aquę tran-
ſit centrum inſtrumenti, & ſuperficies regulæ eſt una cum ſuperficie aquæ:
ſuperficies itaq; regulæ
tranſibit centrum inſtrumenti.
Erit ergo remotio centri lucis à centro inſtrumenti, æqualis medie-
tati latitudinis regulæ, quæ eſt æqualis perpendiculari, cadenti à centro foraminis ſuper ſuperficiẽ
baſis inſtrumenti:
erit ergo centrum lucis, quæ eſt in ſuperficie regulæ uel aquæ, cẽtrum medij cir-
culi.
Reuoluatur ergo regula, donec angulus ipſius acutus tranſeat per centrũ inſtrumenti, & pars
inferior lineæ diuidentis angulũ eius per æqualia, ſit in centro luminis, quod eſt intra aquam:
acui-
tas ergo ſuperior regulæ tranſibit centrum circuli medij:
punctus ergo lineæ ſuperficiei ſuperioris
regulæ, qui eſt in ſuperficie aquæ, eſt centrũ medij circuli, & lucis, quæ eſt in ſuperficie aquæ:
& erit
illa linea ſemidiameter circuli medij.
Immittatur ergo acus longa in aquam ita, ut acumen ipſius ſit
in puncto anguli regulæ, ſecabitq́;
umbra acus lucem, quæ eſt intra aquam, eritq́; umbra acuminis
acus ad finem regulæ, quæ eſt in medio lucis.
Et ſi fixo acumine acus, moueatur acus: umbra acus
mutabit ſitum ad diuerſas partes lucis:
umbra tamen acuminis non mutata à medio lucis: ablata
uerò totaliter acu, redibit lux totalis.
Idem quoq; accidit, in quocunq; puncto lineæ, quæ eſt in ſu-
perficie regulæ, poſitum fuerit acumen acus.
Ex quo patet, quòd lux exiſtens in aliquo puncto lu-
cis intra aquã, procedit à puncto ſibi ſimili in luce, quæ eſt in ſuperficie aquæ, & quòd à medio pun-
cto lucis, quæ ſuper aquam ad medium punctum lucis intra aquam protenditur radius ſecundũ li-
neam rectam, quæ eſt medium regulæ.
Ex quo patet, quòd tranſitus lucis per corpus aquæ eſt ſe-
cundum lineas rectas per 1 p 11.
Et hoc eſt, quod circa propoſitam propoſitionem experimentaliter
intendimus declarare.
43. In medio ſecũdi diaphani, quod eſt denſi{us} primo diaphano, fit refr actio radiorum obli-
quorum ab anteriori ſuperficie diaphani ſecundi ad perpendicularem, exeuntem à puncto re-
fractionis ſuper ſuperficiem corporis ſecundi. Alhazen 4 n 7.
Experimentaliter etiã & hoc propoſitũ theorema poteſt declarari. Oppoſito enim foramine ſu-
perioris inſtrumenti obliquè ipſi corpori ſolari, ita, ut radius obliquè incidat ad oram inſtrumenti
oppoſitã foramini, & perſcrutato per modũ, quo in præmiſſa, centro lucis, quę eſt intra aquã:
ſigne-
tur illud per puncturam ferri duri in ſuperficie ipſa inſtrumẽti, & inuenietur illud centrũ non in li
nea g k perpendiculariter erecta ſuper g terminũ diametri oppoſita lineæ f h, in qua eſt foramẽ oræ
inſtrumenti, ſed declinabit ab illa linea ad partem, in qua eſt ſol:
eritq́; inter hoc centrũ lucis & pũ-
ctum p, (quod eſt communis differentia lineæ g k, perpendicularis ſuper terminũ diametri inſtru-
menti, & circũferentiæ circuli medij tranſeũtis per m & y cẽtra foraminũ) diſtantia ſenſibilis.
Mit-
tatur itaq;
regula in aquam, & applicetur ſuperficiei laminæ, ita, quòd terminus latior regulæ ſit ſu-
pra centrũ laminæ:
& moueatur regula, quouſq; acuitas eius ſit perpendicularis ſuper ſuperficiem
aquæ, quo ad ſenſum:
erit itaq; centrum lucis, quod eſt intra aquam, inter acumẽ regulæ, & lineam
g k perpendicularem ſuper f g diametrũ baſis inſtrumenti.
Patet ergo ex hoc, quòd hęc refractio eſt
ad partẽ perpendicularis, exeuntis à loco refractionis perpẽdiculariter ſuper ſuperficiẽ aquæ.
Hoc
ita inuento ſignetur in circũferentia circuli medij trium ſignatorum circulorũ ſuper punctũ extre-
mum perpendicularis, exeuntis à centro eiuſdem circuli perpendiculariter ſuper ſuperficiẽ aquæ,
ſignum fixũ per ferri duri puncturam.
Et quia patuit per præmiſſam, quòd inſtrumento directè ſoli

Text layer

  • Dictionary

Text normalization

  • Original
  • Regularized
  • Normalized

Search


  • Exact
  • All forms
  • Fulltext index
  • Morphological index