Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
Scan Original
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.001473">
                <pb pagenum="389" xlink:href="016/01/038.jpg"/>
              velut caloris frigus. </s>
              <s id="s.001474">Sed dices: Si anima ſo­
                <lb/>
              lum eſt calor cœleſtis, non erit ſubſtantia,
                <lb/>
              ſed accidens. </s>
              <s id="s.001475">Et ſi ſolum lumen, corruptibilis
                <lb/>
              eſt enim lumen, quia lux, & ſublata luce,
                <lb/>
              lumen & corrumpitur: quare nec genera­
                <lb/>
              bit. </s>
              <s id="s.001476">nec genita ſeruabit. </s>
              <s id="s.001477">Et ſi calor ille cor­
                <lb/>
              pus eſt, erit in corpore corpus, quod eſſe non
                <lb/>
              poſſe ſuperiùs demonſtratum eſt. </s>
              <s id="s.001478">Et ſi abſ­
                <lb/>
              que corpore atque ſubſtantia, erit in corpore
                <lb/>
              incorporea ſubſtantia. </s>
              <s id="s.001479">Talibus difficultati­
                <lb/>
              bus premi videntur, qui calorem hunc ani­
                <lb/>
              mam eſſe contendunt. </s>
              <s id="s.001480">Sed calor hic, de quo
                <lb/>
              agitur, corpus non eſt, neque impreſſio quæ­
                <lb/>
              dam: ob id neque accidens, nec corpus pe­
                <lb/>
              netrabile à corpore: ſed corporeus dicitur,
                <lb/>
              quia ſine corpore eſſe non poteſt. </s>
              <s id="s.001481">Manife­
                <lb/>
              ſtum eſt igitur, quod à principio propoſue­
                <lb/>
              ramus, quinque vbique eſſe principia, ma­
                <lb/>
              teriam, formam, motum, locum, & ani­
                <lb/>
              mam. </s>
              <s id="s.001482">Sed anima forma eſt quædam, non au­
                <lb/>
              tem quæ primò cum hyle iungitur. </s>
              <s id="s.001483">Forma
                <lb/>
              igitur eſt anima, ſed non eiuſdem generis:
                <lb/>
              quatuor enim eſſent principia. </s>
              <s id="s.001484">Forma etiam
                <lb/>
              altera fit, reliqua perficitur. </s>
              <s id="s.001485">Omnis igitur
                <lb/>
              anima eodem modo perennis eſt, nec vt Pla­
                <lb/>
              to ait, perfectorum animalium tantùm:
                <lb/>
              eſſet enim ac ſi diceremus, quòd hominum
                <lb/>
              cæcorum, aut mutorum aliæ ſint animæ,
                <lb/>
              quàm perfectorum hominum. </s>
              <s id="s.001486">Conſentiunt
                <lb/>
              autem hæc dictis in libro de Animi immor­
                <lb/>
              talitate, & demonſtrata ſunt in libris de
                <lb/>
              Æternitatis arcanis. </s>
              <s id="s.001487">Nunc verò eouſque
                <lb/>
              declaraſſe ſufficiat, quoniam calores iſti
                <lb/>
              eiuſdem ſunt generis; & animæ: differunt
                <lb/>
              autem vt contraria. </s>
              <s id="s.001488">Nec ſolùm quæ ſine
                <lb/>
              ſemine generantur, his quæ cum ſemine,
                <lb/>
              ſed & ſemine genita inuicem contraria ſunt,
                <lb/>
              vt bobus & hominibus viperæ, ſcorpij,
                <lb/>
              araneæ: nam dentibus, & aculeo, & forci­
                <lb/>
              pe ſi ſauciauerint hominem, corpus illius
                <lb/>
              putrefaciunt atque corrumpunt, nonnun­
                <lb/>
              quam etiam occidentes. </s>
              <s id="s.001489">Quum igitur terra,
                <lb/>
              & aqua parum concocta ſunt, prouenit ge­
                <lb/>
              neratio animalium viliorum, vt vermium.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.001490">Si autem miſtio vehemens fuerit, & calor
                <lb/>
              potens ſeu multus, temperatus tamen, ge­
                <lb/>
              nerabuntur ſtirpes, aut animalia perfectio­
                <lb/>
              ra, præſertim autem adiuuante alieno ſemi­
                <lb/>
              ne, aut ex aliorum cadaueribus ac corpori­
                <lb/>
              bus: hæc enim magis refracta, & minus ex­
                <lb/>
              cedunt qualitatibus impreſſis, aut proprio
                <lb/>
              frigore vim generantis caloris, ob id obtem­
                <lb/>
              perat materia melius illi, & fiunt, mures,
                <lb/>
              ſerpentes, lepores, fibri, lupi fluuiatiles, quos
                <lb/>
              nemo ſanæ mentis nouis piſcinis ſpontè ad­
                <lb/>
              dat, & tamen breui coaleſcunt. </s>
              <s id="s.001491">Ergo quum
                <lb/>
              vnus ſit calor, plures ſunt illius modi tùm
                <lb/>
              ſpecies. </s>
              <s id="s.001492">Sic quædam nobis conueniunt, alia
                <lb/>
              autem aduerſantur. </s>
              <s id="s.001493">Hoc autem contingit,
                <lb/>
              quia eorum calor, etſi in humido ſit ſitus,
                <lb/>
              non tamen humido hominis conuenit: nam
                <lb/>
              ab aliquo obruitur, ab aliquo diſſipatur: ita
                <lb/>
              verſa vice cogit humidum calor naturalis
                <lb/>
              exiguus, alius exurit. </s>
              <s id="s.001494">Vt igitur omnis ig­
                <lb/>
              neus calor exurit, non ita quicunque exurit
                <lb/>
              humidum aliquod, igneus eſt, ſed illi tantùm
                <lb/>
              igneus.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg148"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001495">
                <margin.target id="marg145"/>
              Elementa
                <lb/>
              quomodo in
                <lb/>
              miſta.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001496">
                <margin.target id="marg146"/>
              Calor putri­
                <lb/>
              dus quomodo
                <lb/>
              animalia
                <lb/>
              generet.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001497">
                <margin.target id="marg147"/>
              Anima quid
                <lb/>
              ſit.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001498">
                <margin.target id="marg148"/>
              Putredo pin­
                <lb/>
              guium</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.001499">Non putreſcunt igitur ſicca: putreſcunt
                <lb/>
              quæ humido aqueo prædita ſunt celerrimè
                <lb/>
              ac maximè: medio modo quæ pinguia ſunt,
                <lb/>
              vt laridum, oleum, nuces, amygdalæ, farci­
                <lb/>
              mina. </s>
              <s id="s.001500">Malè olent, quæ ſic putreſcunt, atta­
                <lb/>
              men eduntur, præſertim à minùs delicati
                <lb/>
              palati hominibus. </s>
              <s id="s.001501">Sic etiam ſaliti piſces,
                <lb/>
              vt nihil magis. </s>
              <s id="s.001502">Dubitatur autem, quia
                <lb/>
              magis putreſcere deberent aqueis, quæ ca­
                <lb/>
              loris ſunt expertia: calor autem putrefacit
                <lb/>
              omnia, vt diximus. </s>
              <s id="s.001503">Sed cauſa quare non
                <lb/>
              putreſcunt talia, nec celeriter, nec perfe­
                <lb/>
              ctè, vt caro & ſtans aqua, eſt, quia cùm
                <lb/>
              putredo à calore contrario naturali fiat,
                <lb/>
              quæ plurimum caloris innati retinent, vt
                <lb/>
              pinguia, ſeriùs putreſcunt, dum verò ran­
                <lb/>
              cida fiunt, amara euadunt. </s>
              <s id="s.001504">Nam calor putre­
                <lb/>
              faciens cùm pingue putreſcat, in amarorem
                <lb/>
              tranſit, vel ex dulci, vel ex pingui ſapore. </s>
              <s id="s.001505">In­
                <arrow.to.target n="marg149"/>
                <lb/>
              ſipida ergo non putreſcunt ſic, ſed ſalſa, pin­
                <lb/>
              guia, amara, acuta: calidorum enim hæc
                <lb/>
              paſſio eſt, vt diximus. </s>
              <s id="s.001506">Frigidi autem ſapores
                <lb/>
              ſunt, auſterus, acidus, acerbus, aſtringens,
                <lb/>
              atque inſipidus: reliqui autem calidi, vt pin­
                <lb/>
              guis, dulcis, ſalſus, amarus, acutus qui om­
                <lb/>
              nium eſt calidiſſimus. </s>
              <s id="s.001507">Ob hoc igitur oleum
                <lb/>
              glandis vnguentariæ, quam Myrobalanum
                <lb/>
              rectè vocant (non hæc eſt myrobalanus, nec
                <lb/>
              ei conuenit hoc nomen, cùm odore, ac ſa­
                <lb/>
              pore penè vacet ) quaſi temperatum non
                <lb/>
              marceſcit. </s>
              <s id="s.001508">Optimè igitur odores illi ab vn­
                <lb/>
              guentariis excipiuntur. </s>
              <s id="s.001509">Quia ergo quod ran­
                <lb/>
              cidum euadit, amareſcit, & ſiccatur, idque
                <lb/>
              vetuſtate contingit: quæ oleo merguntur,
                <lb/>
              non ranceſcunt, ſicque ſeruantur farcimina,
                <lb/>
              minúſque in libero aëre, quia non caleſcunt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.001510">Oleum autem ipſum cùm multùm fuerit,
                <lb/>
              non corrumpitur: quia ambiens aër eſt cau­
                <lb/>
              ſa corruptionis, multùm autem reſiſtit. </s>
              <s id="s.001511">Sic
                <lb/>
              vinum multum, aqua, oleum, atque omnia
                <lb/>
              quantitate diutiùs ſeruantur. </s>
              <s id="s.001512">Quoniam verò
                <lb/>
              omnia vetuſtate exeduntur, quæ putreſcere
                <lb/>
              perfectè nequeunt, tempore talia fiunt om­
                <lb/>
              nia, vt farcimina, nuces, piſtacia, pineæ, &
                <lb/>
              quæcunque oleum continent. </s>
              <s id="s.001513">Nam & piſ­
                <lb/>
              ces ſaliti oleum habent, tùm ratione ſalis,
                <lb/>
              tùm ratione carnis: atque etiam pinguia (vt
                <lb/>
              dixi) omnia. </s>
              <s id="s.001514">Humida verò valdè dum talia
                <lb/>
              ſunt non putreſcunt ſic, ſed ſi benè pinguia,
                <lb/>
              ſeruantur: aut ſi minùs, ſitum contrahunt,
                <lb/>
              alia putreſcunt. </s>
              <s id="s.001515">Vt verò à calore debili fiunt
                <lb/>
              hæc tria, ſitus, rancor, & putredo: ita vbi
                <lb/>
              calor viget, ſeruantur plurimum. </s>
              <s id="s.001516">Commu­
                <lb/>
              ne eſt autem omni putredinis generi, odor
                <lb/>
              prauus, in ſitu quidem grauis, in rancore
                <lb/>
              rancens, in putredine perfecta fœtidus. </s>
              <s id="s.001517">Sed
                <lb/>
              in carie (nam & xoc genus quoddam putre­
                <lb/>
              dinis) odor minimus, quia in terreo. </s>
              <s id="s.001518">Quatuor
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg150"/>
                <lb/>
              enim eſſe genera putredinis, neque plura, ne­
                <lb/>
              que pauciora, facilè eſt demonſtrare. </s>
              <s id="s.001519">Quæ
                <lb/>
              enim putreſcunt, aut integrè corrumpuntur,
                <lb/>
              & dicuntur putrida: aut non perfectè, &
                <lb/>
              tunc vel ob frigus non perfectè corrumpun­
                <lb/>
              tur, & vocatur ſitus: aut ob calorem, & voca­
                <lb/>
              tur rancor: vel ob ſiccitatem, & dicitur caries.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.001520">Ob humidum autem non poteſt impediri
                <lb/>
              putredo: ſed humidum cùm ſit putredinis
                <lb/>
              ſubiectum, aut omninò prohibet
                <expan abbr="putredinẽ">putredinem</expan>
              ,
                <lb/>
              aut omninò putreſcit, quod humidum eſt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.001521">Humidum enim non ex ſe, ſed vel ob calidi­
                <lb/>
              tatem, vel ob frigiditatem remoratur putre­
                <lb/>
              dinem. </s>
              <s id="s.001522">Hac de cauſa facilè eſt prohibere
                <lb/>
              putredinem in ſitu, & vera putredine, amota </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>