38482VITELLONIS OPTICAE
tranſitu per reſiſtentiã corporis denſi, & plus per reſiſtentiã corporis denſioris:
& per hanc reſiſten-
tiam qualitatis paſsiuæ, quæ eſt denſitas ad qualitatẽ actiuam, quæ eſt lumen, intelligimus quendã
modũ motionis luminis per medium corporũ reſiſtentiũ, quæ ſecundũ plus & minus capacia ſunt
impreſsionis luminaris, nõ quòd in tranſmutatione locali ipſius luminis ſit aliquis motus, ut patet
per 2 huius: ſed quia lumen in eodẽ inſtanti ſecundũ diuerſitatẽ mediorũ ſe plus comprimit uel dif-
fundit: & hoc uocamus hic motũ ipſius lucis. Omnis itaq; lux pertrãſiẽs corpus diaphanũ, motu ue
lociſsimo & inſenſibili pertrãſit: ſic tamẽ, quòd per magis diaphana uelocior fit motus ꝗ̃ per minus
diaphana. Omne enim corpus diaphanũ plus & minus reſiſtit penetrationi lucis, ſecundũ quod eſt
participans diaphanitate plus uel minus: groſsities enim corporũ reſiſtens eſt ſemper luminis pene
trationi. Cũ ergo lux pertranſiuerit corpus aliquod diaphanũ obliquè, & occurrerit corpori alij dia-
phano groſsiori: tũc corpus groſsius reſiſtit luci uehementius, ꝗ̃ prius corpus rarius reſiſtebat: ne-
ceſſe eſt ergo, quòd ꝓpter reſiſtentiã illius corporis denſioris motus lucis trãſmutetur: & ſi reſiſten
tia fuerit fortis, tunc motus ille ad partẽ contrariã refringetur: quia uerò nõ reſiſtit fortiter, ideo lu-
men nõ redibit in partẽ, ad quã mouebatur. Si uerò reſiſtentia fuerit debilis ꝓpter maiorẽ raritatẽ
corporis plus diaphani: tũc lux incidens nõ refringetur ad contrariã partẽ, nec poterit per illã lineã
ꝓcedere, per quã inceperat, ſed mutabitur in ſitu: cũ uerò քpendiculariter inciderit quibuslibet cor
poribus diaphanis & quantũcunq; diuerſæ diaphanitatis, nõ mutabitur, ſed directè omnia penetra
bit: quoniã perpendicularis fortior eſt omnibus, & obliqui uiciniores perpẽdiculari, ſunt fortiores
omnibus remotioribus. Cũ itaq; corpori diaphano groſsiori lux incidit obliquè, extenditur ſecun-
dum lineã rectam approximantẽ ad perpendicularẽ, exeuntẽ à puncto, in quo lux occurrit ſuperfi-
ciei corporis diaphani groſsi, productã ſuper ſuperficiẽ corporis groſsioris, ideo, quia facilimus mo
tuũ eſt ſecundũ lineam perpendicularẽ. Si ergo radius lucis inciderit ſuper lineã perpendicularẽ,
tranſibit rectè ꝓpter fortitudinẽ motus ſuper perpendicularẽ: & ſi radius inciderit obliquè, tunc nõ
poterit tranſire ꝓpter debilitatẽ motus ſuper lineas obliquas. Accidit ergo ut declinet ad partẽ ali-
quã, per quã facilior ſit tranſitus, ꝗ̃ per illam partẽ, ad quã per lineam incidentię mouebatur: facilior
aũt motuũ, & plus adiutus cœleſti influentia eſt ſupèr lineã perpendicularẽ: quod enim uicinius eſt
perpendiculari, facilioris eſt tranſitus, ꝗ̃ remotius ab illa. Sit itaq; ut à puncto a corporis luminoſi
incidant radij quàm plures per mediũ a b ſuper ſuperficiem alterius diaphani corporis, in qua ſit li-
nea b c d e: & ſit b f linea profunditatis illius corporis: & ſit
430[Figure 430]a h e d c b k q l g f linea a b perpendicularis ſuper illam ſuperficiẽ. Palàm itaq;
ſecundũ rationẽ præmiſſam fortitudinis perpendiculariũ,
& per experientias inſtrumẽtales ք 42 & 44 huius, quoniã
radius incidẽs ſecundũ lineã a b perpẽdiculariter, penetrat
totũ corpus b e f. Radius uerò incidens ſecundũ lineã a c, ſi
directè trãſeat corpus b e f: tunc nõ erit diuerſitas in diapha
nitate corporũ a b e & b e f: qđ eſt cõtra hypotheſim: linea
itaq; a c ꝓpter diuerſitatẽ reſiſtentiæ nõ erit linea cõtinua.
Sed ſi per corpus minus reſiſtẽs mouebatur liberè per lineã
a c, nõ poteſt in corpore plus uel minus reſiſtẽte per eandẽ
lineã moueri. Si ergo corpus b e f ſit denſius corpore a b e,
patet ex præmiſsis, quòd difficilior eſt trãſitus per illud. Si
itaq; linea a c refringitur à linea perpẽdiculari, ducta à pun-
cto c ſuper ſuperficiẽ corporis b c d e, quę ſit c g, debilitabi-
tur, nec ad aliquid perueniet effectus eius: fruſtra ergo inci
debat: natura aũt fruſtra nihil agit, ſicut in principio ſuppo-
ſitũ eſt: linea ergo a c (ut etiã oſtenſum eſt experimentaliter
ք 43 huius) refringitur neceſſariò ad partẽ perpendicularis
c g, ut fortificetur actio eius: ſimiliter quoq; eſt de radijs in-
cidentib. ſecundũ lineas a d & a e. Qđ ſi corpus, in cuius ſu
perficie eſt linea b c d e, fuerit diaphanitatis rarioris, ꝗ̃ ſit
corpus a b e, adhuc ꝓpter fortitudinẽ actionis, radius per-
pendicularis, ꝗ eſt a b, penetrat irrefractus, radius uerò ſe-
cundũ lineã a c tranſiens corpus denſius, & in puncto c inci
dens ſuperficiei corporis rarioris, nõ inuenit reſiſtentiã quã
prius. Et quia formarũ propriũ eſt ſemք ſe diffundere ſecundũ amplitudinẽ omnis capacis materię:
patet, quòd radius a c nõ ꝓcedit ſecundũ lineã a c: quia ſic diſpoſitio diaphanorũ corporũ ſecundũ
reſiſtentiã ad receptionẽ luminis eſſet uniformis, qđ eſt contra hypotheſim: refringitur ergo radius
a c, ſed nõ ad perpendicularẽ c g: quoniã illa refractio nõ fit propter reſiſtentiã materię, ſed ꝓpter ui
ctoriã formæ agentis ſuper materiã plus diſpoſitã ꝗ̃ prius: unde forma diffundit ſe uirtute ꝓpria ab
incepto ꝓgreſſu ſecundũ lineã a c, & ad partẽ cõtrariã ipſius perpendicularis c g, & eius æquidiſtan
tis, quę b f: & ſimiliter eſt de omnib. alijs obliquis radijs ut a d & a e. Motus itaq; radij incidentis ob-
liquè ſecũdũ lineã a c in corpore ſecũdi diaphani denſioris, qđ eſt b e f, cõponitur ex motu in partẽ
քpendicularis a b, trãſeuntis per corpus b e f, in quo eſt motus, & ex motu facto ſuper lineã c b, quæ
eſt perpẽdicularis ſuper lineã c g. Quoniã enim trãſitus perpẽdicularis eſt fortiſsimus & facillimus
motuũ, & denſitas corporis reſiſtit termino motus, ad quẽ intẽdebat, linea a c neceſſariò mouebitur
tiam qualitatis paſsiuæ, quæ eſt denſitas ad qualitatẽ actiuam, quæ eſt lumen, intelligimus quendã
modũ motionis luminis per medium corporũ reſiſtentiũ, quæ ſecundũ plus & minus capacia ſunt
impreſsionis luminaris, nõ quòd in tranſmutatione locali ipſius luminis ſit aliquis motus, ut patet
per 2 huius: ſed quia lumen in eodẽ inſtanti ſecundũ diuerſitatẽ mediorũ ſe plus comprimit uel dif-
fundit: & hoc uocamus hic motũ ipſius lucis. Omnis itaq; lux pertrãſiẽs corpus diaphanũ, motu ue
lociſsimo & inſenſibili pertrãſit: ſic tamẽ, quòd per magis diaphana uelocior fit motus ꝗ̃ per minus
diaphana. Omne enim corpus diaphanũ plus & minus reſiſtit penetrationi lucis, ſecundũ quod eſt
participans diaphanitate plus uel minus: groſsities enim corporũ reſiſtens eſt ſemper luminis pene
trationi. Cũ ergo lux pertranſiuerit corpus aliquod diaphanũ obliquè, & occurrerit corpori alij dia-
phano groſsiori: tũc corpus groſsius reſiſtit luci uehementius, ꝗ̃ prius corpus rarius reſiſtebat: ne-
ceſſe eſt ergo, quòd ꝓpter reſiſtentiã illius corporis denſioris motus lucis trãſmutetur: & ſi reſiſten
tia fuerit fortis, tunc motus ille ad partẽ contrariã refringetur: quia uerò nõ reſiſtit fortiter, ideo lu-
men nõ redibit in partẽ, ad quã mouebatur. Si uerò reſiſtentia fuerit debilis ꝓpter maiorẽ raritatẽ
corporis plus diaphani: tũc lux incidens nõ refringetur ad contrariã partẽ, nec poterit per illã lineã
ꝓcedere, per quã inceperat, ſed mutabitur in ſitu: cũ uerò քpendiculariter inciderit quibuslibet cor
poribus diaphanis & quantũcunq; diuerſæ diaphanitatis, nõ mutabitur, ſed directè omnia penetra
bit: quoniã perpendicularis fortior eſt omnibus, & obliqui uiciniores perpẽdiculari, ſunt fortiores
omnibus remotioribus. Cũ itaq; corpori diaphano groſsiori lux incidit obliquè, extenditur ſecun-
dum lineã rectam approximantẽ ad perpendicularẽ, exeuntẽ à puncto, in quo lux occurrit ſuperfi-
ciei corporis diaphani groſsi, productã ſuper ſuperficiẽ corporis groſsioris, ideo, quia facilimus mo
tuũ eſt ſecundũ lineam perpendicularẽ. Si ergo radius lucis inciderit ſuper lineã perpendicularẽ,
tranſibit rectè ꝓpter fortitudinẽ motus ſuper perpendicularẽ: & ſi radius inciderit obliquè, tunc nõ
poterit tranſire ꝓpter debilitatẽ motus ſuper lineas obliquas. Accidit ergo ut declinet ad partẽ ali-
quã, per quã facilior ſit tranſitus, ꝗ̃ per illam partẽ, ad quã per lineam incidentię mouebatur: facilior
aũt motuũ, & plus adiutus cœleſti influentia eſt ſupèr lineã perpendicularẽ: quod enim uicinius eſt
perpendiculari, facilioris eſt tranſitus, ꝗ̃ remotius ab illa. Sit itaq; ut à puncto a corporis luminoſi
incidant radij quàm plures per mediũ a b ſuper ſuperficiem alterius diaphani corporis, in qua ſit li-
nea b c d e: & ſit b f linea profunditatis illius corporis: & ſit
430[Figure 430]a h e d c b k q l g f linea a b perpendicularis ſuper illam ſuperficiẽ. Palàm itaq;
ſecundũ rationẽ præmiſſam fortitudinis perpendiculariũ,
& per experientias inſtrumẽtales ք 42 & 44 huius, quoniã
radius incidẽs ſecundũ lineã a b perpẽdiculariter, penetrat
totũ corpus b e f. Radius uerò incidens ſecundũ lineã a c, ſi
directè trãſeat corpus b e f: tunc nõ erit diuerſitas in diapha
nitate corporũ a b e & b e f: qđ eſt cõtra hypotheſim: linea
itaq; a c ꝓpter diuerſitatẽ reſiſtentiæ nõ erit linea cõtinua.
Sed ſi per corpus minus reſiſtẽs mouebatur liberè per lineã
a c, nõ poteſt in corpore plus uel minus reſiſtẽte per eandẽ
lineã moueri. Si ergo corpus b e f ſit denſius corpore a b e,
patet ex præmiſsis, quòd difficilior eſt trãſitus per illud. Si
itaq; linea a c refringitur à linea perpẽdiculari, ducta à pun-
cto c ſuper ſuperficiẽ corporis b c d e, quę ſit c g, debilitabi-
tur, nec ad aliquid perueniet effectus eius: fruſtra ergo inci
debat: natura aũt fruſtra nihil agit, ſicut in principio ſuppo-
ſitũ eſt: linea ergo a c (ut etiã oſtenſum eſt experimentaliter
ք 43 huius) refringitur neceſſariò ad partẽ perpendicularis
c g, ut fortificetur actio eius: ſimiliter quoq; eſt de radijs in-
cidentib. ſecundũ lineas a d & a e. Qđ ſi corpus, in cuius ſu
perficie eſt linea b c d e, fuerit diaphanitatis rarioris, ꝗ̃ ſit
corpus a b e, adhuc ꝓpter fortitudinẽ actionis, radius per-
pendicularis, ꝗ eſt a b, penetrat irrefractus, radius uerò ſe-
cundũ lineã a c tranſiens corpus denſius, & in puncto c inci
dens ſuperficiei corporis rarioris, nõ inuenit reſiſtentiã quã
prius. Et quia formarũ propriũ eſt ſemք ſe diffundere ſecundũ amplitudinẽ omnis capacis materię:
patet, quòd radius a c nõ ꝓcedit ſecundũ lineã a c: quia ſic diſpoſitio diaphanorũ corporũ ſecundũ
reſiſtentiã ad receptionẽ luminis eſſet uniformis, qđ eſt contra hypotheſim: refringitur ergo radius
a c, ſed nõ ad perpendicularẽ c g: quoniã illa refractio nõ fit propter reſiſtentiã materię, ſed ꝓpter ui
ctoriã formæ agentis ſuper materiã plus diſpoſitã ꝗ̃ prius: unde forma diffundit ſe uirtute ꝓpria ab
incepto ꝓgreſſu ſecundũ lineã a c, & ad partẽ cõtrariã ipſius perpendicularis c g, & eius æquidiſtan
tis, quę b f: & ſimiliter eſt de omnib. alijs obliquis radijs ut a d & a e. Motus itaq; radij incidentis ob-
liquè ſecũdũ lineã a c in corpore ſecũdi diaphani denſioris, qđ eſt b e f, cõponitur ex motu in partẽ
քpendicularis a b, trãſeuntis per corpus b e f, in quo eſt motus, & ex motu facto ſuper lineã c b, quæ
eſt perpẽdicularis ſuper lineã c g. Quoniã enim trãſitus perpẽdicularis eſt fortiſsimus & facillimus
motuũ, & denſitas corporis reſiſtit termino motus, ad quẽ intẽdebat, linea a c neceſſariò mouebitur