Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

Table of contents

< >
[651.] 25. Omnis axis uel diameter corporis umbroſi non perpendiculariter reſpiciens ſuperficiem corporis ſphærici luminoſi: alicui diametro illi{us} corporis æquidιſtat.
[652.] 26. Diametro corporis luminoſi ſphæri-ci exiſtente æquali diametro corporis illu-minãdi: tantũ ei{us} mediet{as} illuminatur: & umbra fit æqualis rei in infinitum pro= tenſa. Ariſtarch{us} Sami{us} in libro de ma gnitudinib. & interuallis ſolis & lunæ.
[653.] 27. Diametro corporis luminoſi ſphærici existẽte maiore dia- metro corporis ſphærici illuminandi: pl{us} medietate corporis il- luminatur: & baſis umbræ eſt minor magno circulo corporis il- luminati, concurrens ad punctum unũ retro corp{us}. Ariſtar- ch9 Sami{us} in libro de magnitudinib. et interuallis ſolis et lunæ.
[654.] 28. Diametro corporis luminoſi ſphærici exiſtẽte minore diame tro corporis illuminãdi ſphærici: min{us} medietate illuminatur: & eſt umbra multò maior corpore illuminato in infinitũ ꝓtẽſa.
[655.] 29. Superficiem planam ſuper mediũ umbræ erectam, corp{us} umbroſum & corp{us} luminoſum, per æqualia diuide-re eſt neceſſe.
[656.] 30. Superficiem planam corp{us} luminoſum & corp{us} umbroſum per æqualia diuidentem, ſu per medium umbræ erigi eſt neceſſe. Ex quo patet, tot eſſe umbr{as} eiuſdẽ umbroſi corporis, quot ipſum opponitur corporib{us} luminoſis.
[657.] 31. Corporis umbroſi remotioris à corpore luminoſo umbra min{us} umbreſcit: propinquioris uerò magis.
[658.] 32. Omnis umbra multiplicata pl{us} umbreſcit.
[659.] 33. Duo corpora, quorum unum obumbrat reliquum ſecũdum ſui medium, in eadem ſuper-ficie erecta ſuper corp{us} luminoſum conſiſtere neceſſe eſt: & ſi in eadem ſuperficie, propinqua adinuicem conſiſtunt: unum reliquum ſecundum ſui medium obumbrabit.
[660.] 34. Aequidiſtantia linearum radialium uel ipſarum concurſ{us} non eſt totaliter per ſe ex natura radiorum, ſed ex proportione diametri corporis luminoſi ad diametros corporum um-broſorum. Ex quo patet, quòd lumen diffunditur uniformiter per aerem circumſtantem.
[661.] 35. Radij ab uno puncto luminoſi corporis procedentes, ſecũdum linearum longitudinem ad æquidiſtantiam ſenſibilem pl{us} accedunt.
[662.] 36. Lumine incidente per feneſtram ſuper cor-p{us} oppoſitum ſolidũ: erit luminis perimeter am-plior perimetro feneſtræ.
[663.] 37. Ad centrũ circularis for aminis radio à centro corporis lu-minoſi perpẽdiculariter incidẽte: lumen in ſuperficie denſi corporis æquidiſtante ſuperficiei for aminis eſt uerè circulare.
[664.] 38. Per centrũ circularis foraminis radio luminoſo obliquè incidẽte ſuperficiei denſi corporis ſubſtratæ ſuperficiei for aminis: lumẽ incidẽs erit figuræ ſectionis pyramidalis, cui{us} maior dia-meter erit in ſuperficie erecta ſuper ſuperficiem feneſtræ, & ſuper ſuperficiẽ corporis ſubſtrati.
[665.] 39. Omne lumen per foramina angularia incidens rotundatur.
[666.] 40. Radio luminoſo medio puncto foraminis quadrati perpendiculariter incidente: lumen ſuperficiei corporis æquidiſtantis ſuperficiei for aminis incidens, eſt quadr atum ad circulaxit a-tem aliquam accedens.
[667.] 41. Per medium quadr ati foraminis radio ob-liquè incidente ſuperficiei denſi corporis ſubſtratæ ſuperficiei for aminis: lumen incidens erit figura altera parte longior ſuis angulis æqualiter arcuatis.
[668.] 42. Per medium ſecũdi diaphani denſioris primo radi{us} perpendicularis duct{us} à cẽtro cor-poris luminoſi ſuper ſuperficiẽ obiecti corporis ſemper penetrat irrefract{us}. Alhazen 3 n 7.
[669.] 43. In medio ſecũdi diaphani, quod eſt denſi{us} primo diaphano, fit refr actio radiorum obli-quorum ab anteriori ſuperficie diaphani ſecundi ad perpendicularem, exeuntem à puncto re-fractionis ſuper ſuperficiem corporis ſecundi. Alhazen 4 n 7.
[670.] 44. Per medium ſecundi diaphani rarioris primo, radi{us} perpẽdiculariter incidens, à cen-tro corporis luminoſi ſuper ſuperficiem corporis obiecti penetrat irrefr act{us}. Alhazen 6 n 7.
[671.] 45. In medio ſecundi diaphani rarioris primo diaphano, fit refractio radiorum obliquè inci-dentium à poſteriore ſuperficie ſecundi diaphani, à perpendiculari exeunte à puncto refractio-nis ſuper ſuperficiem corporis ſecundi. Alhazen 7 n 7.
[672.] 46. Omnem radium incidentem & refractum in eadem plana ſuperficie conſiſtere eſt neceſſe. Alhazen 5 n 7.
[673.] 47. Radio perpendiculari omne corp{us} diaphanũ penetrante, radi{us} obliquè incidens in me-dio ſecũdi diaphani denſioris refringitur ad perpẽdicularẽ ductã à pũcto incidẽtiæ ſuper ſecundi diaphani ſuperficiẽ: & in medio ſecundi diaphani rarioris refringitur ab eadẽ. Alhazen 8 n 7.
[674.] 48. À ſuperficie plana corporis diaphani omnium radiorum illi ſuperficiei incidentiũ, non eſt poßibile fieri refractionem ad aliquod punctum unum.
[675.] 49. Nulla refractio tranſmutat ſitũ partiũ formæ refractæ, ſedſolũ auget uel minuit figurã.
[676.] 50. In omni ſimili ſuperficie eiuſdem diaphani, radij ſecundum æquales angulos incidentes, ſecundũ æquales angulos refringuntur: & ſi maiores ſunt anguli incidentiæ, maiores ſunt angu li refractionum, & ſi minores, minores.
[677.] 51. Datam altitudinem per umbram quanta ſit cognoſcere ſo-le apparente Euclides 18 theo. opticorum.
[678.] VITELLONIS FILII THVRINGORVM ET PO- LONORVM OPTICAE LIBER TERTIVS.
[679.] PETITIONES.
[680.] THEOREMATA. 1. Viſibili lucem actu non participante: ipſum impoßibile eſt uideri. Alhazen 39 n 1.
< >
page |< < (85) of 778 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="lat" type="free">
        <div xml:id="echoid-div959" type="section" level="0" n="0">
          <pb o="85" file="0387" n="387" rhead="LIBER TERTIVS."/>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div960" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head771" xml:space="preserve">THEOREMATA.</head>
          <head xml:id="echoid-head772" xml:space="preserve" style="it">1. Viſibili lucem actu non participante: ipſum impoßibile eſt uideri. Alhazen 39 n 1.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s25478" xml:space="preserve">Quæ enim, ut ſuppoſitum eſt, per ſe ſunt uiſibilia:</s>
            <s xml:id="echoid-s25479" xml:space="preserve"> ſunt lux & color:</s>
            <s xml:id="echoid-s25480" xml:space="preserve"> lux autẽ non eſt uiſibilis, præ-
              <lb/>
            terquam ex ſeipſa:</s>
            <s xml:id="echoid-s25481" xml:space="preserve"> & etiam lux cum ſit hypoſtaſis colorum, non eſt poſsibile colores uideri ſine lu-
              <lb/>
            ce:</s>
            <s xml:id="echoid-s25482" xml:space="preserve"> forma enim coloris eſt forma debilior, quàm ſit forma lucis:</s>
            <s xml:id="echoid-s25483" xml:space="preserve"> cum color ſit quædam lux incorpo-
              <lb/>
            rata corporibus mixtis.</s>
            <s xml:id="echoid-s25484" xml:space="preserve"> Viſus ergo nõ recipit formam coloris rei uiſæ, niſi ex luce admixta cum for-
              <lb/>
            ma coloris:</s>
            <s xml:id="echoid-s25485" xml:space="preserve"> & propter hoc alterantur colores multarum rerum apud uiſum per alterationem lucis
              <lb/>
            orientis ſuper ipſas:</s>
            <s xml:id="echoid-s25486" xml:space="preserve"> & ſi color, qui eſt per ſe uiſibilis, non eſt motiuus ipſius uiſus, niſi ſecundum a-
              <lb/>
            ctum lucidi:</s>
            <s xml:id="echoid-s25487" xml:space="preserve"> patet, quòd omni uiſibili actu lucem non participante ipſum impoſsibile eſt uideri.</s>
            <s xml:id="echoid-s25488" xml:space="preserve"> Pa-
              <lb/>
            tet ergo propoſitum.</s>
            <s xml:id="echoid-s25489" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div961" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head773" xml:space="preserve" style="it">2. Inter quodlibet punctum ſuperficiei rei uiſibilis, & aliquod punctũ ſuperficiei uiſ{us} pro-
            <lb/>
          duci poſſe rect{as} line{as} eſt neceſſe, ut res actu uideatur. Ex quo patet, ſolùm in oppoſitione rei ui-
            <lb/>
          ſæ ad uiſum fieri uiſionem. Alhazen 21 n 1.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s25490" xml:space="preserve">Viſio enim ſiue fiat ex eo, quòd radij egrediuntur à uiſu ſuper puncta rei uiſæ, ſiue ex hoc, quòd
              <lb/>
            formę punctorum rei uiſę per lineas radiales perueniunt ad ſuperficiẽ organi uiſiui:</s>
            <s xml:id="echoid-s25491" xml:space="preserve"> ſemper neceſſe
              <lb/>
            eſt inter quodlibet punctum ſuperficiei rei uiſibilis, & aliquod punctum ſuperficiei uiſus produci
              <lb/>
            poſſe lineas rectas, ut res uideantur actu.</s>
            <s xml:id="echoid-s25492" xml:space="preserve"> Vnde cum hæ lineę ſecundũ quemcunq;</s>
            <s xml:id="echoid-s25493" xml:space="preserve"> propoſitũ modũ
              <lb/>
            produci poſſunt, fit uiſio:</s>
            <s xml:id="echoid-s25494" xml:space="preserve"> niſi fortè propter alterius impedimenti reſiſtentiã uiſus fuerit impeditus.</s>
            <s xml:id="echoid-s25495" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Cum itaq;</s>
            <s xml:id="echoid-s25496" xml:space="preserve"> uiſus fuerit oppoſitus rei uiſæ, uidebit ipſam:</s>
            <s xml:id="echoid-s25497" xml:space="preserve"> & cũ aufertur ab eius oppoſitione, non ſen
              <lb/>
            tiet ipſam, & cũ reuertetur ad oppoſitionẽ, reuertetur ſenſus:</s>
            <s xml:id="echoid-s25498" xml:space="preserve"> quoniã ab alijs partibus ꝗ̃ ab oppoſitis
              <lb/>
            directè non poteſt linea produci à punctis uiſibiliũ ad puncta ſuperficiei uiſus.</s>
            <s xml:id="echoid-s25499" xml:space="preserve"> Patet ergo ꝓpoſitũ.</s>
            <s xml:id="echoid-s25500" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div962" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head774" xml:space="preserve" style="it">3. Organum uirtutis uiſiuæ neceſſe eſt ſphæricum eſſe. Alhazen 35 n 1.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s25501" xml:space="preserve">Si enim non ſit ſphæricum:</s>
            <s xml:id="echoid-s25502" xml:space="preserve"> dico, quòd non impeditur uiſio, utpote ſi ſit ſuperficiei planæ:</s>
            <s xml:id="echoid-s25503" xml:space="preserve"> tunc e-
              <lb/>
            nim nõ uidebit uno aſpectu, niſi ſibi ęquale.</s>
            <s xml:id="echoid-s25504" xml:space="preserve"> Siue enim radij egrediantur à uiſu ſuper rem uiſam, ſiue
              <lb/>
            formæ punctorum rei uiſæ per lineas radiales perueniant ad ſuperficiem organi uiſiui:</s>
            <s xml:id="echoid-s25505" xml:space="preserve"> patet, quòd
              <lb/>
            ſemper perpendiculares ſunt breuiores per 21 t 1 huius:</s>
            <s xml:id="echoid-s25506" xml:space="preserve"> unde res magis approximat uiſui ſecundum
              <lb/>
            illas, quoniam res uiſa directè ſecundum ipſas perpendiculares uidetur, nõ per aliquas lineas obli-
              <lb/>
            quas, quæ refringantur:</s>
            <s xml:id="echoid-s25507" xml:space="preserve"> quia ut patet per 48 t 2 huius, in corporibus planis nõ poteſt fieri refractio
              <lb/>
            formarum ad aliquod punctum unum:</s>
            <s xml:id="echoid-s25508" xml:space="preserve"> eò quòd in talibus nullus punctus eſt omnibus communis.</s>
            <s xml:id="echoid-s25509" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Sola ergo illa ab organo uiſiuo ſuperficiei planæ uideri poſſunt, quæ ſine refractione directè perue-
              <lb/>
            niunt ad ipſum:</s>
            <s xml:id="echoid-s25510" xml:space="preserve"> hæc autẽ ſunt ſecundum perpendiculares lineas peruenientia ad uiſum.</s>
            <s xml:id="echoid-s25511" xml:space="preserve"> Sit itaq;</s>
            <s xml:id="echoid-s25512" xml:space="preserve"> ſu
              <lb/>
            perficies plana uiſus, in qua ſit linea a b:</s>
            <s xml:id="echoid-s25513" xml:space="preserve"> & ſit in ſuperficie plana alicuius rei uiſę æquidiſtantis uiſui,
              <lb/>
            & lineæ a b, linea recta, quę c d e:</s>
            <s xml:id="echoid-s25514" xml:space="preserve"> & à pũcto c du
              <lb/>
              <figure xlink:label="fig-0387-01" xlink:href="fig-0387-01a" number="433">
                <variables xml:id="echoid-variables415" xml:space="preserve">a b c d e</variables>
              </figure>
            catur perpẽdicularis ſuper ſuperficiẽ uiſus per
              <lb/>
            11 p 11, quæ incidat in punctũ a, & ſit c a:</s>
            <s xml:id="echoid-s25515" xml:space="preserve"> & à pun
              <lb/>
            cto d ducatur ſimiliter ſuք ſuperficiẽ uiſus per-
              <lb/>
            pendicularis, quæ ſit d b.</s>
            <s xml:id="echoid-s25516" xml:space="preserve"> Cum itaq;</s>
            <s xml:id="echoid-s25517" xml:space="preserve"> lineæ a c &
              <lb/>
            b d ſint æquidiſtãtes & ęquales per 25 t 1 huius:</s>
            <s xml:id="echoid-s25518" xml:space="preserve">
              <lb/>
            ergo per 33 p 1 linea a b æqualis erit lineæ c d.</s>
            <s xml:id="echoid-s25519" xml:space="preserve"> Et
              <lb/>
            quoniã linea a b æqualis eſt lineæ c d, ſed linea
              <lb/>
            c d e eſt maior quàm linea c d:</s>
            <s xml:id="echoid-s25520" xml:space="preserve"> ergo nõ uidetur
              <lb/>
            ſimul tota linea c d e:</s>
            <s xml:id="echoid-s25521" xml:space="preserve"> ꝗ a in hac diſpoſitione non
              <lb/>
            poteſt res uiſa excedere quantitatẽ ſuperficiei
              <lb/>
            uiſus.</s>
            <s xml:id="echoid-s25522" xml:space="preserve"> Et quoniã hoc eſt falſum & contra ſuppo-
              <lb/>
            ſitionem, quæ patet ſenſui:</s>
            <s xml:id="echoid-s25523" xml:space="preserve"> quoniam poſsibile eſt rem maiorem ipſo oculo uideri:</s>
            <s xml:id="echoid-s25524" xml:space="preserve"> palàm, quia non
              <lb/>
            eſt poſsibile, ut ſuperficies organi uiſiui ſit plana:</s>
            <s xml:id="echoid-s25525" xml:space="preserve"> ſed neq;</s>
            <s xml:id="echoid-s25526" xml:space="preserve"> alterius figuræ quàm ſphæricæ:</s>
            <s xml:id="echoid-s25527" xml:space="preserve"> quia ſem
              <lb/>
            per accident impoſsibilia inæqualitatis uiſionis.</s>
            <s xml:id="echoid-s25528" xml:space="preserve"> Neceſſariò ergo erit ſphærica ſuperficies organi ui
              <lb/>
            ſiui, in cuius centro fiat cõcurſus linearum radialium ex longè maiori magnitudine quàm ſit ipſum
              <lb/>
            organum uiſiuum.</s>
            <s xml:id="echoid-s25529" xml:space="preserve"> Patet ergo propoſitum.</s>
            <s xml:id="echoid-s25530" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div964" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head775" xml:space="preserve" style="it">4. Ocul{us} eſt organum uirtutis uiſiuæ ſphæricum, ex trib{us} humorib{us} & quatuor tunicis à
            <lb/>
          ſubstantia cerebri prodeuntib{us} ſphæricè ſe interſecantib{us} compoſitum. Alhazen 4 n 1.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s25531" xml:space="preserve">Quomodo ſit oculus uirtutis uiſiuę organum, negotio alterius partis philoſophiæ relinquimus:</s>
            <s xml:id="echoid-s25532" xml:space="preserve">
              <lb/>
            quòd aũt ſit ſphæricus, neceſſariũ eſt per præcedentẽ propoſitionẽ:</s>
            <s xml:id="echoid-s25533" xml:space="preserve"> & etiã ex eo, quòd eſt naturę a-
              <lb/>
            queæ, cuius proprietas eſt ſemper rotundari, ut alibi eſt declaratũ.</s>
            <s xml:id="echoid-s25534" xml:space="preserve"> Quòd aũt ſit oculus ex tribus hu
              <lb/>
            moribus & quatuor tunicis cõpoſitus, diligens anatomizantiũ cura edocuit.</s>
            <s xml:id="echoid-s25535" xml:space="preserve"> Primus itaq;</s>
            <s xml:id="echoid-s25536" xml:space="preserve"> humorũ
              <lb/>
            iſtorũ dicitur cryſtallinus uel glacialis, qui propriè eſt organũ uirtutis uiſiuæ, & eſt in medio oculi
              <lb/>
            ſitus:</s>
            <s xml:id="echoid-s25537" xml:space="preserve"> eſtq́;</s>
            <s xml:id="echoid-s25538" xml:space="preserve"> ſphæra parua, alba, humida, humiditatis receptibilis formarũ uiſibiliũ, in qua eſt diapha-
              <lb/>
            nitas nõ intenſa ualde, cũ ſit in ea aliqua ſpiſsitudo:</s>
            <s xml:id="echoid-s25539" xml:space="preserve"> unde diaphanitas eius aſsimilatur diaphanitati
              <lb/>
            cryſtalli uel glaciei:</s>
            <s xml:id="echoid-s25540" xml:space="preserve"> & ob hoc dicitur humor cryſtallinus uel glacialis.</s>
            <s xml:id="echoid-s25541" xml:space="preserve"> Quia uerò eius humoris dia-
              <lb/>
            phanitas mutatur in ſui parte poſteriori uerſus cerebrũ, à qua parte totus oculus recipit nutrimẽtũ,
              <lb/>
            quod anteꝗ̃ perfectè uniatur humori cryſtallino (qui principaliter intenditur nutriri) nondũ plenè
              <lb/>
            in formis ſubſtantialibus & accidentalibus eidẽ aſsimilatũ, neceſſariò eſt alterius diaphanitatis ab
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>