1
terminet notionem ſubſtantiæ per notionem accidentis. & hoc modo fit abſtractio mathemati
ca, non autem quia quantitas ſimpliciter à mathematico conſideretur, ſed quia quantitatis ſub
ſtantiæ ratio quidem habeatur, ſubſtantiæ verò nequaquam. Ita & hoc eſt, quod ad definiendum
proponitur, non quantitas ſimpliciter: ſed quantitas ſubſtantiæ, & ita concipitur abſtractum,
& ob eam cauſſam figuram dictionis immutat. Quòd opponitur eſſe nouem prædicamenta ab
ſoluta nec in habitudine poſita. facile intelligetur, vt verum ſit, ſi vim abſoluti explanemus.
Porrò abſolutum illud eſt, quod ita ex ſe eſt, vt à nullo pendeat, neque vt ſit, neque vt conſer
uetur. Inter ea verò, quæ ſunt in vniuerſo proprium, ideſt, D. O. M. vt à nullo pendeat, ſed ex
ſeipſo ſit ex illo cetera ſint. & ſic in eo reſpectus ineſt, non vt quicquam extra ſe reſpiciat; ſed vt
reſpiciatur à cęteris, Secundo modo etiam id quod reſpicit aliud à ſe poteſt dici abſolutum,
ſiquando non reſpiciat aliquid, à quo pendeat vt conſtituente, ideſt, vt à materia, vel forma.
Sic quoque ſubſtantiæ ſunt abſolutè, quòd tametſi à Deo pendent, non ita pendent ab ipſo, tan
quam materialiter ſuſtentante. Tertio abſolutum illud eſt, quod, & ſi pendet ab alio, tamen
non conſtituitur ex alio ſuppoſito, ideſt, habet in eodem ſuppoſito cauſſas omnes per quas exi
ſtit. Abſolutum quoque dici poſſe videtur, quatenus habet certum ſuum modum quo eſt, qui
non petitur aliunde quàm ex ſe: omne enim prædicamentum habet ſuum eſſe & ſuum quid eſt
quo diſcernitur ab alio, licet nunquam abſoluatur à ſubſtantia, a ita vt pertineat id etiam commu
niter ad relatiua, & generatim & ſpeciatim, vt etiam ſeruus & ſi pendet à domino, habet ſuam
certam rationem per quam ſeruus eſt vt humilitatem & obedientiam. Hoc igitur & tertio mo
do dicimus accidentia eſſe res abſolutas, ſecus ac ea dicamus, quæ ſunt ad aliquid. etenim ſer
uus in Dauo non habet cauſſas omnes, per quas exiſtit: niſi enim fuerit Simo dominus; neque
etiam ſeruus eſſe poteſt. ac ſi eundem patrem & filium eſſe fingamus, non habet tamen in ſe ip
ſo cauſſas quod ſit, ſed adhuc ex alio pendebit vt pater, & ut filius ex alio. At album & quan
tum in eo ſunt, quod album eſt, & quantum; & illius ſunt qualitas & quantitas, in quo ſunt;
ita vt, & ſi nihil aliud exiſtat; ſint nihilominus album & quantum, non ſic ſeruus exiſtit, ſed
aliud præterea flagitat numero diuerſum, ad quod referatur. Obijcitur accidens definiri poſſe
per terminos eiuſdem prędicamenti quaſi ſit abſolutum quoddam. At nonne idem iudicium
de genere, & differentia faciemus? etenim & color eſt alicuius ſubſtantiæ, & diſgregare viſum
eſt actio cuiuſdam ſubſtantiæ & in recto pronunciatur vt id notetur, quod mens primùm reſpi
cit altero non excluſo. Tùm etiam hæc eſt pars definitionis, quæ additamento ſubſtantię com
plecta eſt, & cum definitio ſoleat illud euoluere, quod nomen confusè ſignificat; dicemus etiam
confusè ſubſtantiam accidentis nomine ſignificari. Quare ſubſtantia in definitione accidentis
non ita ſumitur quaſi extrinſecum quiddam, ſed etiam in accidentis ipſius ſimplici notione con
tinetur. quia ſit accidens aliquid illius. ob id ineſſe & inhęrere notionem conſtituit accidentis,
vt vides. Si ſubſtantia nunquam fit ex non ſubſtantia; profectò multò minus ex nihilo fiet.
Hic eſt communis omnium phyſicorum conſenſus, atque ita ab Ariſtotele approbatus, vt ope
rępretium fore non putarit, ſi id conficeret argumentis; in eo quoque ſecum melius agi putans,
ſi vnum ſenſum conſuleret qui nuſquam ex nihilo quicquam fieri iudicaret quàm ſi rationes
perſequi vellet, quas ſanè multas ad hoc ipſum firmandum quia corrogaſſet Epicureus ille; Lu
cretius bellè quidem, ſi lepôrem carminum ſpectes; ſi ius methodi requiras, operam luſiſſe po
tius quàm compendium feciſſe cenſebis. Nil autem mirum quòd propter ἀπαιδουσιάν Analy
ticorum (fuit autem commune vitium vniuerſæ antiquitati) à demonſtrandis certa non diſtin
guebant. Ceterùm quòd ex nihilo nihil fieri conſtitutum eſſet: & ſi Ariſtoteles oculos inten
diſſe videtur in materiam; at primo intuitu materia non extabat, & ijdem philoſophi, qui nihil
ex nihilo fieri autumabant, neſciuere materiam. Quapropter ex nihilo intelligendum erat
quod cunctis erat perſpicuum, ex eo quod actu non eſſet, ſiue id ſimile foret, vt cenſuit Anaxa
goras, ſiue contrarium, vt plerique ſtatuerunt. Cuius item iudicij fuit: vt ex nihilo fit nihil,
ita quoque nihil in nihilum reſolui, ſed in non contrarium.
terminet notionem ſubſtantiæ per notionem accidentis. & hoc modo fit abſtractio mathemati
ca, non autem quia quantitas ſimpliciter à mathematico conſideretur, ſed quia quantitatis ſub
ſtantiæ ratio quidem habeatur, ſubſtantiæ verò nequaquam. Ita & hoc eſt, quod ad definiendum
proponitur, non quantitas ſimpliciter: ſed quantitas ſubſtantiæ, & ita concipitur abſtractum,
& ob eam cauſſam figuram dictionis immutat. Quòd opponitur eſſe nouem prædicamenta ab
ſoluta nec in habitudine poſita. facile intelligetur, vt verum ſit, ſi vim abſoluti explanemus.
Porrò abſolutum illud eſt, quod ita ex ſe eſt, vt à nullo pendeat, neque vt ſit, neque vt conſer
uetur. Inter ea verò, quæ ſunt in vniuerſo proprium, ideſt, D. O. M. vt à nullo pendeat, ſed ex
ſeipſo ſit ex illo cetera ſint. & ſic in eo reſpectus ineſt, non vt quicquam extra ſe reſpiciat; ſed vt
reſpiciatur à cęteris, Secundo modo etiam id quod reſpicit aliud à ſe poteſt dici abſolutum,
ſiquando non reſpiciat aliquid, à quo pendeat vt conſtituente, ideſt, vt à materia, vel forma.
Sic quoque ſubſtantiæ ſunt abſolutè, quòd tametſi à Deo pendent, non ita pendent ab ipſo, tan
quam materialiter ſuſtentante. Tertio abſolutum illud eſt, quod, & ſi pendet ab alio, tamen
non conſtituitur ex alio ſuppoſito, ideſt, habet in eodem ſuppoſito cauſſas omnes per quas exi
ſtit. Abſolutum quoque dici poſſe videtur, quatenus habet certum ſuum modum quo eſt, qui
non petitur aliunde quàm ex ſe: omne enim prædicamentum habet ſuum eſſe & ſuum quid eſt
quo diſcernitur ab alio, licet nunquam abſoluatur à ſubſtantia, a ita vt pertineat id etiam commu
niter ad relatiua, & generatim & ſpeciatim, vt etiam ſeruus & ſi pendet à domino, habet ſuam
certam rationem per quam ſeruus eſt vt humilitatem & obedientiam. Hoc igitur & tertio mo
do dicimus accidentia eſſe res abſolutas, ſecus ac ea dicamus, quæ ſunt ad aliquid. etenim ſer
uus in Dauo non habet cauſſas omnes, per quas exiſtit: niſi enim fuerit Simo dominus; neque
etiam ſeruus eſſe poteſt. ac ſi eundem patrem & filium eſſe fingamus, non habet tamen in ſe ip
ſo cauſſas quod ſit, ſed adhuc ex alio pendebit vt pater, & ut filius ex alio. At album & quan
tum in eo ſunt, quod album eſt, & quantum; & illius ſunt qualitas & quantitas, in quo ſunt;
ita vt, & ſi nihil aliud exiſtat; ſint nihilominus album & quantum, non ſic ſeruus exiſtit, ſed
aliud præterea flagitat numero diuerſum, ad quod referatur. Obijcitur accidens definiri poſſe
per terminos eiuſdem prędicamenti quaſi ſit abſolutum quoddam. At nonne idem iudicium
de genere, & differentia faciemus? etenim & color eſt alicuius ſubſtantiæ, & diſgregare viſum
eſt actio cuiuſdam ſubſtantiæ & in recto pronunciatur vt id notetur, quod mens primùm reſpi
cit altero non excluſo. Tùm etiam hæc eſt pars definitionis, quæ additamento ſubſtantię com
plecta eſt, & cum definitio ſoleat illud euoluere, quod nomen confusè ſignificat; dicemus etiam
confusè ſubſtantiam accidentis nomine ſignificari. Quare ſubſtantia in definitione accidentis
non ita ſumitur quaſi extrinſecum quiddam, ſed etiam in accidentis ipſius ſimplici notione con
tinetur. quia ſit accidens aliquid illius. ob id ineſſe & inhęrere notionem conſtituit accidentis,
vt vides. Si ſubſtantia nunquam fit ex non ſubſtantia; profectò multò minus ex nihilo fiet.
Hic eſt communis omnium phyſicorum conſenſus, atque ita ab Ariſtotele approbatus, vt ope
rępretium fore non putarit, ſi id conficeret argumentis; in eo quoque ſecum melius agi putans,
ſi vnum ſenſum conſuleret qui nuſquam ex nihilo quicquam fieri iudicaret quàm ſi rationes
perſequi vellet, quas ſanè multas ad hoc ipſum firmandum quia corrogaſſet Epicureus ille; Lu
cretius bellè quidem, ſi lepôrem carminum ſpectes; ſi ius methodi requiras, operam luſiſſe po
tius quàm compendium feciſſe cenſebis. Nil autem mirum quòd propter ἀπαιδουσιάν Analy
ticorum (fuit autem commune vitium vniuerſæ antiquitati) à demonſtrandis certa non diſtin
guebant. Ceterùm quòd ex nihilo nihil fieri conſtitutum eſſet: & ſi Ariſtoteles oculos inten
diſſe videtur in materiam; at primo intuitu materia non extabat, & ijdem philoſophi, qui nihil
ex nihilo fieri autumabant, neſciuere materiam. Quapropter ex nihilo intelligendum erat
quod cunctis erat perſpicuum, ex eo quod actu non eſſet, ſiue id ſimile foret, vt cenſuit Anaxa
goras, ſiue contrarium, vt plerique ſtatuerunt. Cuius item iudicij fuit: vt ex nihilo fit nihil,
ita quoque nihil in nihilum reſolui, ſed in non contrarium.
I.
G
H
Obiectio
prima.
prima.
C. ſubſt.
II.
III.
Ad I.
A
a Libr. de
Mem. c. 3.
Mem. c. 3.
Ad II.
B
Ad III.
b 7. Met.
c 1. Phyſ.
T. 29.
T. 29.
C
D
d 10. Met.
Tt. 13. 14.
Tt. 13. 14.
e 10. Met.
T. 24.
T. 24.
E
a Alex. 10.
Met.
Met.
b 1. de Par.
ac. 7. Met.
ac. 7. Met.
F
G
I.
II.
III.
H
c 2. Phyſ.
ab initio.
ab initio.
d 3. De
cęl. T. 1.
cęl. T. 1.
e 8. Met.
T. 1.
T. 1.
f 5. Met.
T. 5.
T. 5.
A
Ad I.
Ad II.
B
a 1. De or.
Ad III.
b 7. Met.
tit. 4.
tit. 4.
C
c 1. Met.
ſum. 2. c. 1.
ſum. 2. c. 1.
d Met. c. 6.
e 1. Phyſ.
Tit. 52.
Tit. 52.
f 1. Phyſ.
Tit. 14.
Tit. 14.
D
E
I.
II.
III.
F
a 7. Met.
tit. 14.
tit. 14.
b 12. Met.
tit. 1.
tit. 1.
G
H
Ad I.
A
Ad II.
B
a 7. Met.
Ad III.
C
D
Quandò aliud ex alio reficit natura: nec vllam
Rem gigni patitur, niſi morte adiuta aliena.
Hoc ita creditum eſt ab Ariſtotele, vt multa ſuper hoc fundamento in vniuerſa ſua philoſo
phia ſtruxerit: vt qui ſuſpicentur Ariſtotelem non dicam nouiſſe, ſed approbaſſe creationem;
ij parum viderint de rebus Ariſtotelicis. Quinimmo neſcio ſatis'ne exercitati ſint in naturali
philoſophia, qui humana ratione creationem colligi poſſe arbitrantur. Nimium confidimus
nobis ipſis; non perſpicimus non poſſe homuncionem ad tam alta myſteria peruenire. maiore
luce opus eſt. Nam quòd aliquid de creatione ſubodoratus ſit Ariſtoteles; ipſemet aſſeruit qui
etiam multorum opinionem extitiſſe profitetur, Heſiodique. verba citat in eam ſententiam quòd
principiò genitum ſit chaos, tùm deinde tellus, proximè autem amor, chaos verò & terra ex ni
hilo facta fuerint. Aliosque. multos commemorat qui dicunt eſſe nihil, ſed omnia fieri; fieri verò
phia ſtruxerit: vt qui ſuſpicentur Ariſtotelem non dicam nouiſſe, ſed approbaſſe creationem;
ij parum viderint de rebus Ariſtotelicis. Quinimmo neſcio ſatis'ne exercitati ſint in naturali
philoſophia, qui humana ratione creationem colligi poſſe arbitrantur. Nimium confidimus
nobis ipſis; non perſpicimus non poſſe homuncionem ad tam alta myſteria peruenire. maiore
luce opus eſt. Nam quòd aliquid de creatione ſubodoratus ſit Ariſtoteles; ipſemet aſſeruit qui
etiam multorum opinionem extitiſſe profitetur, Heſiodique. verba citat in eam ſententiam quòd
principiò genitum ſit chaos, tùm deinde tellus, proximè autem amor, chaos verò & terra ex ni
hilo facta fuerint. Aliosque. multos commemorat qui dicunt eſſe nihil, ſed omnia fieri; fieri verò
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib