1aquea parte.
Hæc autem vel ignibus, vt in
pane: & pinguedine, quæ cocta non putreſ
cit: vel ſi humidum paucum ſit, vt in ſali
ta carne, frigido, & ſicco ſeruatur, qua
lis eſt aër dum mouetur. Nam aër cùm mo
uetur, frigidus eſt, & ſiccus: frigidus qui
dem ob naturam, ſiccus ob motum: motus
enim exciccat. Ob hoc igitur aër immotus
corrumpit, quia humectat, nec tantùm,
quantum neceſſe eſt refrigerat: dum autem
mouetur, conſeruat, exccicans ob motum,
& vehementer refrigerans. Multa ergo cùm
aër exponuntur, corrumpuntur, quæ aliter
incorrupta manebant: alia ſeruantur, quæ
abſque aëris auxilio corrumperentur. Itaque
non ſolùm hæc, ſed alia, quæ inferiùs di
centur, à putredine ſeruantur. A rancore au
tem & carie humida tuentur, & quæ aëris
motum prohibent: nam ab hoc ſiccantur.
Sed talia cùm ſint immodicè calida, vel ſic
ca, licet à putredine ignis auxilio præſerua
rentur, corrumperentur tamen abſque pu
tredine. De putredinis igitur cauſis ac gene
ribus, & auxiliis ſatis dictum eſt. Reliquum
eſt igitur vt doceamus, ipſi Sacro liquori,
de quo ſuprà diximus, nihil Elixir propin
quius eſſe, quod pater meus conſtruxit. O
dorata pleraque ligna, & herbæ ardente
aqua excipiuntur, & in fimo ſepulta ſemi
putreſcunt, vnde ( vt dictum eſt ) tenuior
pars à terrea ſeparatur, inde diſtillatione
optimum quicquid eſt fæce ſola relicta de
trahimus. Dentes hoc firmant, & canos
retardat, concoctionem, memoriam, &
ſenſus iuuat, Sacro liquore, tametſi plures
in mediam prouehat ſenectam, longè in
feriùs.
pane: & pinguedine, quæ cocta non putreſ
cit: vel ſi humidum paucum ſit, vt in ſali
ta carne, frigido, & ſicco ſeruatur, qua
lis eſt aër dum mouetur. Nam aër cùm mo
uetur, frigidus eſt, & ſiccus: frigidus qui
dem ob naturam, ſiccus ob motum: motus
enim exciccat. Ob hoc igitur aër immotus
corrumpit, quia humectat, nec tantùm,
quantum neceſſe eſt refrigerat: dum autem
mouetur, conſeruat, exccicans ob motum,
& vehementer refrigerans. Multa ergo cùm
aër exponuntur, corrumpuntur, quæ aliter
incorrupta manebant: alia ſeruantur, quæ
abſque aëris auxilio corrumperentur. Itaque
non ſolùm hæc, ſed alia, quæ inferiùs di
centur, à putredine ſeruantur. A rancore au
tem & carie humida tuentur, & quæ aëris
motum prohibent: nam ab hoc ſiccantur.
Sed talia cùm ſint immodicè calida, vel ſic
ca, licet à putredine ignis auxilio præſerua
rentur, corrumperentur tamen abſque pu
tredine. De putredinis igitur cauſis ac gene
ribus, & auxiliis ſatis dictum eſt. Reliquum
eſt igitur vt doceamus, ipſi Sacro liquori,
de quo ſuprà diximus, nihil Elixir propin
quius eſſe, quod pater meus conſtruxit. O
dorata pleraque ligna, & herbæ ardente
aqua excipiuntur, & in fimo ſepulta ſemi
putreſcunt, vnde ( vt dictum eſt ) tenuior
pars à terrea ſeparatur, inde diſtillatione
optimum quicquid eſt fæce ſola relicta de
trahimus. Dentes hoc firmant, & canos
retardat, concoctionem, memoriam, &
ſenſus iuuat, Sacro liquore, tametſi plures
in mediam prouehat ſenectam, longè in
feriùs.
Saporum na
tura.
tura.
Quatuor eſſe
genera pu
trednis de
monſtratur.
genera pu
trednis de
monſtratur.
Aer cur cor
rumpat quæ
dam, alia
ſeruet.
rumpat quæ
dam, alia
ſeruet.
Elixir com
poſitio.
poſitio.
Putridi, &
ignei caloris
differentia.
ignei caloris
differentia.
At dices, ſi putridus calor corrumpit,
cur etiam non igneus, cùm eiuſdem ſit ge
neris? Hoc eſt, quia igneus exterior eſt,
putridus autem intimus: ob hoc igneus cùm
ad ſe trahat, & ſiccando, trahendo ſiccat
interiora, & putredinem prohibet. Putri
dus quamvis ſiccet, cùm intimus ſit, & ad
ſe trahat ( omnis enim calor ad ſe trahit )
interiora humectat, & putrefacit. Putridus
igitur cum igneo conuenit, quòd & ipſe ſic
cet, & generet: & cum naturali, quòd in
penetralibus iaceat, & corrumpat. Ob id
putridus calor, medius rectè dictus à qui
buſdam inter igneum, & naturalem. Nam
ſubſtantia ſimilis eſt igneo, ſitu in compa
ratione ad alimentum naturali: nam ſemper
igneus extra alimentum poſitus eſt. Sed di
ces, cur putridus calor veneni auctor eſt,
igneus omnibus reſiſtit venenis? Nam vul
nera ex venenatis animalibus profecta, ſi can
denti ferro vrantur, expertia fiunt: & me
dicamenta quælibet cùm vruntur, & in ci
nerem rediguntur, venenum eſſe deſinunt:
ſublimata autem ( ſic enim nunc quæ anti
quo tempore cocta vocabantur ) vt ſæpiùs
cocta fuerint, eò fiunt pernicioſiora, & ma
gis præſentanea ad mortem. Ratio eadem
eſt in putredine, & his quæ ſublimantur:
nam vbi calor augetur, & humidum non
finitur, vt in his, quæ coquuntur, aut pu
treſcunt, veneni vis exacerbatur: vbi verò
vruntur, quum omnis humida pars pereat,
& ſimul finiatur caliditas, vt in cinere, ne
ceſſe eſt, & veneni vim totam abſcedere.
Non abſurdè igitur quidam argento viuo
ſublimato peſtem curabat, nam vi ignea
omne venenum finitur. Sic apud Auſonium
rectè:
Toxica zelotypo dedit vxor mœcha marito,
Nec ſatis ad mortem credidit eſſe datum
Miſcuit argenti lethalia pondera viui,
Cogeret vt celerem vis geminata necem.
cur etiam non igneus, cùm eiuſdem ſit ge
neris? Hoc eſt, quia igneus exterior eſt,
putridus autem intimus: ob hoc igneus cùm
ad ſe trahat, & ſiccando, trahendo ſiccat
interiora, & putredinem prohibet. Putri
dus quamvis ſiccet, cùm intimus ſit, & ad
ſe trahat ( omnis enim calor ad ſe trahit )
interiora humectat, & putrefacit. Putridus
igitur cum igneo conuenit, quòd & ipſe ſic
cet, & generet: & cum naturali, quòd in
penetralibus iaceat, & corrumpat. Ob id
putridus calor, medius rectè dictus à qui
buſdam inter igneum, & naturalem. Nam
ſubſtantia ſimilis eſt igneo, ſitu in compa
ratione ad alimentum naturali: nam ſemper
igneus extra alimentum poſitus eſt. Sed di
ces, cur putridus calor veneni auctor eſt,
igneus omnibus reſiſtit venenis? Nam vul
nera ex venenatis animalibus profecta, ſi can
denti ferro vrantur, expertia fiunt: & me
dicamenta quælibet cùm vruntur, & in ci
nerem rediguntur, venenum eſſe deſinunt:
ſublimata autem ( ſic enim nunc quæ anti
quo tempore cocta vocabantur ) vt ſæpiùs
cocta fuerint, eò fiunt pernicioſiora, & ma
gis præſentanea ad mortem. Ratio eadem
eſt in putredine, & his quæ ſublimantur:
nam vbi calor augetur, & humidum non
finitur, vt in his, quæ coquuntur, aut pu
treſcunt, veneni vis exacerbatur: vbi verò
vruntur, quum omnis humida pars pereat,
& ſimul finiatur caliditas, vt in cinere, ne
ceſſe eſt, & veneni vim totam abſcedere.
Non abſurdè igitur quidam argento viuo
ſublimato peſtem curabat, nam vi ignea
omne venenum finitur. Sic apud Auſonium
rectè:
Toxica zelotypo dedit vxor mœcha marito,
Nec ſatis ad mortem credidit eſſe datum
Miſcuit argenti lethalia pondera viui,
Cogeret vt celerem vis geminata necem.
Ignis omni
veneno reſi
ſtit.
veneno reſi
ſtit.
Peſtis cura
cum argento
ſublimato.
cum argento
ſublimato.
Inde poſt pauca ſubiicit:
Ergo inter ſeſe, dum noxia pocula certant,
Ceſſit lethalis noxa ſalutiferæ.
Ergo inter ſeſe, dum noxia pocula certant,
Ceſſit lethalis noxa ſalutiferæ.
Nam ( vt dixi ) argentum viuum ſubli
matum, ignis habet rationem. Verunta
men qui peſtem ſic curabat, plures medica
mento occidebat, quàm ſanaret. Si igitur
innoxium, & igneum medicamentum pa
retur, curare poterit. Illud tamen quale
cunque fuerit, vt etiam calida lintea exte
riùs appoſita, calorem debilitat naturalem.
At contraria ratione puellus, aut catulus
pinguis ventriculo applicatus, iuuat mul
tùm concoctionem, & calorem auget natu
ralem, quamvis non ſit idem calor, imò
à catuli calore etiam ſpecie differt. Ma
nifeſtum eſt igitur naturalem calorem,
cùm non offenditur ab alio naturali ca
lore, motu, vt igneum ab igneo confir
mari.
matum, ignis habet rationem. Verunta
men qui peſtem ſic curabat, plures medica
mento occidebat, quàm ſanaret. Si igitur
innoxium, & igneum medicamentum pa
retur, curare poterit. Illud tamen quale
cunque fuerit, vt etiam calida lintea exte
riùs appoſita, calorem debilitat naturalem.
At contraria ratione puellus, aut catulus
pinguis ventriculo applicatus, iuuat mul
tùm concoctionem, & calorem auget natu
ralem, quamvis non ſit idem calor, imò
à catuli calore etiam ſpecie differt. Ma
nifeſtum eſt igitur naturalem calorem,
cùm non offenditur ab alio naturali ca
lore, motu, vt igneum ab igneo confir
mari.
Confirmantia
calorem in
natum ven
triculi.
calorem in
natum ven
triculi.
His explicatis ad elementorum hiſtoriam
redeamus, quæ tria eſſe docuimus, aërem,
aquam, terram. Nec neceſſe fuit aërem
miſceri in generatione, quoniam calor ad
patiendum minimè aptus eſt: concurrunt
elementa vt materia, ideò terra & aqua ſuf
ficiebant. Sed nec vt calefacerent, quando
quidem alius calor fuit neceſſarius origine
cœleſtis, & ille etiam operi ſufficiebat, cum
duobus caloribus, veluti duobus principi
bus deteriùs res proceſſura fuiſſet, nec ele
menta frigida alieno calori, elementique
contrarij paruiſſent. Quinimò pugna quæ
dam hæc fuiſſet, non generatio. Admirabi
tur forſan aliquis, quòd in contradicen
tium libris aliter ſenſerim. Sed vbi opinio
nes antiquorum ſequi propoſitum fuit, hîc
verò docere veritatem. Cuius igitur cauſa
elementum aëris factum eſt? Vt ſubiicere
tur radiis ſiderum, illorúmque vires excipe
ret: adeò excipit, vt in repentinis mutatio
nibus non ſolùm animalia, ſed etiam plan
tas occidat, velut hoc anno M. D. XLIX.
triduò citrangula omnia Liguriæ ſiccauit,
prodigio non leui. Cauſa eſt, quòd calori ſu
perueniens corpora tàm plantarum, quàm
animalium aperta offendit, & calorem, qui
intùs eſt, extinguit: non ita diuturnum
frigus, quod ſenſim obrepit, licet maius
longè fuerit. Hoc verò contingere non poſ
ſet, ſi ( vt ferunt) ſpontè eſſet calidiſſimus.
Ob id verò & perſpicuus factus eſt, & fri
gidiſſimus, vt animalibus eſſet ſalubris, &
commodus, non vt nugantur, calidiſſimus
& humidiſſimus. Quod verò ad confirmatio
nem huius ſententiæ eſt, arduámque diſſol
uit quæſtionem, eſt, quòd exhalantes toto
ore aërem excalefaciunt: quòd ſi conſtrictis
labiis exſufflent, infrigidant. Cauſam enim
hanc non aliam eſſe conſpicuum eſt, quàm
quòd cùm ſpontè ſit frigidus, cum impetu
redeamus, quæ tria eſſe docuimus, aërem,
aquam, terram. Nec neceſſe fuit aërem
miſceri in generatione, quoniam calor ad
patiendum minimè aptus eſt: concurrunt
elementa vt materia, ideò terra & aqua ſuf
ficiebant. Sed nec vt calefacerent, quando
quidem alius calor fuit neceſſarius origine
cœleſtis, & ille etiam operi ſufficiebat, cum
duobus caloribus, veluti duobus principi
bus deteriùs res proceſſura fuiſſet, nec ele
menta frigida alieno calori, elementique
contrarij paruiſſent. Quinimò pugna quæ
dam hæc fuiſſet, non generatio. Admirabi
tur forſan aliquis, quòd in contradicen
tium libris aliter ſenſerim. Sed vbi opinio
nes antiquorum ſequi propoſitum fuit, hîc
verò docere veritatem. Cuius igitur cauſa
elementum aëris factum eſt? Vt ſubiicere
tur radiis ſiderum, illorúmque vires excipe
ret: adeò excipit, vt in repentinis mutatio
nibus non ſolùm animalia, ſed etiam plan
tas occidat, velut hoc anno M. D. XLIX.
triduò citrangula omnia Liguriæ ſiccauit,
prodigio non leui. Cauſa eſt, quòd calori ſu
perueniens corpora tàm plantarum, quàm
animalium aperta offendit, & calorem, qui
intùs eſt, extinguit: non ita diuturnum
frigus, quod ſenſim obrepit, licet maius
longè fuerit. Hoc verò contingere non poſ
ſet, ſi ( vt ferunt) ſpontè eſſet calidiſſimus.
Ob id verò & perſpicuus factus eſt, & fri
gidiſſimus, vt animalibus eſſet ſalubris, &
commodus, non vt nugantur, calidiſſimus
& humidiſſimus. Quod verò ad confirmatio
nem huius ſententiæ eſt, arduámque diſſol
uit quæſtionem, eſt, quòd exhalantes toto
ore aërem excalefaciunt: quòd ſi conſtrictis
labiis exſufflent, infrigidant. Cauſam enim
hanc non aliam eſſe conſpicuum eſt, quàm
quòd cùm ſpontè ſit frigidus, cum impetu