1Anima rationalis;
atqui nihil horum fruſtrà eſt, vt conſtat;
ſi corporea,
vel eſt corpus, vel forma; ſi corpus, vel elementum, vel mixtum;
vtrumque ſuum finem habet, & conſtantem vſum; ſi forma quamdiu
eſt principium actionum compoſiti fruſtrà non eſt; quippe ad cum finem
eſt inſtituta; hinc optima ratio ducitur, cur forma materialis ſeparata
exiſtere non poſſit citra miraculum, quia ſcilicet fruſtrà eſſet; cum enim
non poſſit agere niſi in ſubiecto, ſi ſubiectum non eſt, fruſtrà eſt; at verò
anima rationalis, quæ aliquas actiones in organicas habet, fruſtrà non
eſt etiam ſeparata, igitur immortalis eſt: vtramque rationem ſuo loco fu
sè demonſtrabimus; ſi verò accidens eſt, haud dubiè alteri ineſſe debet
propter ſuum finem intrinſecum, quem alibi effectum formalem ſecun
darium appellamus; quem ſcilicet præſtat in ſuo ſubiecto, cui certè ſi ni
hil præſtaret, in eo fruſtrà eſſet; ſic caloris effectus ſecundarius eſt rare
factio, vel reſolutio partium ſui ſubiecti, vel aliquid aliud; impetus,
motus &c. Igitur tunc effet fruſtrà accidens, cum ſuo illo effectu careret;
hinc rationem contrarietatis aliquando petemus, certiſſimam quidem,
licet nouam, & inde clariſſimè conſtabit, cur, & quomodo vnum contra
rium ab alio deſtrui dicatur; ſed non eſt huius loci: cùm verò audis fi
nem: ne quæſo cogites aliquid morale, nec enim illum finem intelligo, ad
quem ab agente rationabili deſtinatur: ſed eum dumtaxat, ad quem na
tura ipſa, vel eſſentia rei ſpectat, ſed de his ſatis.
vel eſt corpus, vel forma; ſi corpus, vel elementum, vel mixtum;
vtrumque ſuum finem habet, & conſtantem vſum; ſi forma quamdiu
eſt principium actionum compoſiti fruſtrà non eſt; quippe ad cum finem
eſt inſtituta; hinc optima ratio ducitur, cur forma materialis ſeparata
exiſtere non poſſit citra miraculum, quia ſcilicet fruſtrà eſſet; cum enim
non poſſit agere niſi in ſubiecto, ſi ſubiectum non eſt, fruſtrà eſt; at verò
anima rationalis, quæ aliquas actiones in organicas habet, fruſtrà non
eſt etiam ſeparata, igitur immortalis eſt: vtramque rationem ſuo loco fu
sè demonſtrabimus; ſi verò accidens eſt, haud dubiè alteri ineſſe debet
propter ſuum finem intrinſecum, quem alibi effectum formalem ſecun
darium appellamus; quem ſcilicet præſtat in ſuo ſubiecto, cui certè ſi ni
hil præſtaret, in eo fruſtrà eſſet; ſic caloris effectus ſecundarius eſt rare
factio, vel reſolutio partium ſui ſubiecti, vel aliquid aliud; impetus,
motus &c. Igitur tunc effet fruſtrà accidens, cum ſuo illo effectu careret;
hinc rationem contrarietatis aliquando petemus, certiſſimam quidem,
licet nouam, & inde clariſſimè conſtabit, cur, & quomodo vnum contra
rium ab alio deſtrui dicatur; ſed non eſt huius loci: cùm verò audis fi
nem: ne quæſo cogites aliquid morale, nec enim illum finem intelligo, ad
quem ab agente rationabili deſtinatur: ſed eum dumtaxat, ad quem na
tura ipſa, vel eſſentia rei ſpectat, ſed de his ſatis.
Huc reuoca Principium illud, Deus & Natura nihil faciunt fruſtrà,
id eſt quod ſuo fine careat intrinſeco.
id eſt quod ſuo fine careat intrinſeco.
Dices fortè, multa videri eſſe fruſtrà, quæ tamen exiſtunt; ad quid
enim vel tanta aquarum copia, vel tantus ſtellarum numerus, vel tot are
næ puncta? tot fluitantes atomi? tot inſecta? & vermiculi: Reſpondeo
quamlibet ſtellam, quodlibet inſectum, ſeu vermiculum ſuis pollere pro
prietatibus; igitur fruſtrà non eſt, & quodlibet punctum, quamlibet ato
mum, & quamlibet guttulam aquæ eſſe partem huius vniuerſitatis: quod
enim dices de vna, dicam de omnibus; equidem pauciores eſſe poſſent;
attamen nulla eſt fruſtrà, cum quælibet ſimul cum aliis totum hoc com
ponat.
enim vel tanta aquarum copia, vel tantus ſtellarum numerus, vel tot are
næ puncta? tot fluitantes atomi? tot inſecta? & vermiculi: Reſpondeo
quamlibet ſtellam, quodlibet inſectum, ſeu vermiculum ſuis pollere pro
prietatibus; igitur fruſtrà non eſt, & quodlibet punctum, quamlibet ato
mum, & quamlibet guttulam aquæ eſſe partem huius vniuerſitatis: quod
enim dices de vna, dicam de omnibus; equidem pauciores eſſe poſſent;
attamen nulla eſt fruſtrà, cum quælibet ſimul cum aliis totum hoc com
ponat.
Axioma VII.
Tunc ponenda eſt forma distincta ſubſtantialis vel accidentalis, dum eſt ali
qua proprietas ſenſibilis, quæ non poteſt tribui ipſi materiæ, hîc res tantùm
naturales conſidero, nec ſuper naturales attingo, quæ ſuas regulas diui
næ fidei debent, non ſenſibus.
qua proprietas ſenſibilis, quæ non poteſt tribui ipſi materiæ, hîc res tantùm
naturales conſidero, nec ſuper naturales attingo, quæ ſuas regulas diui
næ fidei debent, non ſenſibus.
Hoc Axioma omninò certum eſt, & per Ax. 3. confirmatur, vt enim
dicas aliquid diſtinctum ab omni alio exiſtere, vel debet id ſenſu percipi,
vel aliqua ratione probari quod ſit; atqui formam ſubſtantialem ſenſu
non percipis immediatè; igitur aliquem eius effectum ſenſibilem vel me
diatè, vel immediatè; qui certè ſi tribui poſſit materiæ, haud dubiè per il
lum formam non probabis, niſi formæ ipſius eſſe antè demonſtres; ſi ve
to eſt forma accidentalis, quam ſenſu percipis; certè id tantùm accidit ex
dicas aliquid diſtinctum ab omni alio exiſtere, vel debet id ſenſu percipi,
vel aliqua ratione probari quod ſit; atqui formam ſubſtantialem ſenſu
non percipis immediatè; igitur aliquem eius effectum ſenſibilem vel me
diatè, vel immediatè; qui certè ſi tribui poſſit materiæ, haud dubiè per il
lum formam non probabis, niſi formæ ipſius eſſe antè demonſtres; ſi ve
to eſt forma accidentalis, quam ſenſu percipis; certè id tantùm accidit ex