1aliquod animal eſt rationis impos. Sic, ſi omne quod mouetur ab aliquo, mouetur ſecundùm, aut
præter naturam, & aliquod igitur ab alio ſecundùm naturam mouebitur. Prętereà pulſus & tactus
ſunt motus qui ab alio fiunt, omnia verò animalia, eorumque. partes pulſu tractuque. mouentur, & ex il
lis aliquæ ſecundùm naturam. Ortus item & interitus ſunt motus naturales; nil tamen aut ſe
ipſum producit, aut perimit, niſi fortè per accidens vt ignis. Et planè Ariſtoteles, dum cauſſas &
conditiones putredinis explicaret, docuit ipſam eſſe interitum naturalem; fieri verò ab externo, ni
mirùm à continente. Auctiones etiam ſunt motus naturales, a & ipſę quoque fiunt ab extrinſeco, apud
eos præſertim, qui nutritionem in plantis ab extrinſeco, vt ambiente perfici putant, quorum prin
ceps eſt Theophraſtus. Ergo quòd egeant extrinſeco non tollit quominus ſint motus naturales.
Admonebat etiam nos Ariſtoteles in animali, in quo motus à ſeipſo manifeſtè reperitur, item mo
tum adeſſe naturalem, atque illum ab alio fieri, ſiue à continente, ſiue etiam ab alimento. Mouetur etiam
medium à facultate ſuſque. deque., nihilominus cùm propendeat vtroque elementum, mouetur ſecun
dùm naturam, idem quoque communicat motum corpori quod per illud agitatur non minus contrà
quae ſecundùm naturam, prout propenſionem offendit in eo quod mouetur. Quamobrem non poſ
ſum in eorum venire ſententiam ( quanquam viri virtutis & ſapientiæ gloria præſtantes) qui ita in vio
lenti definitione externum poſitum eſſe volunt, vt ſi motus futurus ſit naturalis, eius cauſſam inter
nam eſſe oporteat, atque illam quidem non vt materiam, ſed vt efficientem: quippe quae oppoſita inſint
in eodem, ſed externum pertinet ad efficiens, quod in violenti definitione ponitur. Ergo & inter
num quod accipitur in definitione naturalis. Nam ſi ita diſtinguuntur externum & internum, quae exter
num faciat motum violentum, internum verò naturale. Ergo quotieſcunque fuerit externum motus
erit violentus, & contrà, vbi internum naturalis, quae ſi violentus paſſo non conferente vim, eo verò
conferente naturalis, vtique vbi externum, ibi vim non conferet paſſum, vbi internum, ibi conferet.
aliter non repugnarent hæc eſſe violentum motum ab interno, & ab externo naturalem. Quod ſi
ita eſt ſuperuacanea eſt illa conditio paſſo non conferente vim, quę vbique aſſumitur in violenti de
finitione. Prætereà vbi aliqui effectus in determinatè naſcuntur ex cauſsis oppoſitis, non diſtin
guuntur per eas cauſſas, neque licet argumentari ab oppoſito effectu ad cauſſam oppoſitam; veluti
quia concretio & eliquatio, qui ſunt effectus oppoſiti, & indefinitè naſcuntur ex calore & frigo
re, non diſtinguuntur, ita vt eliquatio ſit à calore, & à frigore concretio, ſed etiam eliquatio poteſt
eſſe à frigore. Proinde non valet, eſt eliquatio; ergo calor, nec ſi eſt eliquatio à frigore. ergo con
cretio erit à calore. Sic naturale & pręter naturam cum ab vtraque cauſſa, & externa & interna in
determinatè naſcantur. ergo non diſtinguuntur naturale & præternaturam per externum & inter
num. Patet autem id quae ex dictis poteſt aliquid ab externo moueri ſecundùm naturam. Quòd
aut ab interno præter naturam moueatur, oſtendit nobis Ariſtoteles 8. Phyſ. vbi accepit, anima
lia moueri ab animo, & hoc eſt ſine controuerſia principium internum. Contingit tamen parteis
animalis ab animo pręternaturam moueri. Viri celeberrimi iterum nos hîc vrgent, Ex hoc di
cto multò magis eorum decretum corroborari. Nimirùm motum eſſe naturalem merito principij
agentis, non aut patientis, vt nos accepimus. Etenim planum eſt animal totum ſeipſum mouere
ſecundùm naturam, corpus aut fieri poſſe, vt moueatur pręter naturam. Proptereà motus non cauſ
ſa principij patientis, ſed agentis duntaxat erit naturalis. At verò nos, etſi ſuperius oſtendimus,
quemadmodum anima ſit natura, & quae vt forma per quam exiſtunt ſingulæ partes animalis, vt ve
rò in quadam parte conſiſtens, & à cęteris ſegregata verè anima & efficiens: tamen vt vis argu
menti propoſiti exploretur. Noto primùm animal accipi totum ſecundùm eſſentiam, quod ex ani
mo & corpore conflatum eſt, vbi animus per ſe mouet, corpus per ſe mouetur, & ita mouens mo
uet corpus ſecundùm naturam, quia cum ſit difforme, ſic eſt aptum natum moueri totum animal. qua
re etiam ſecundùm naturam patientis. Secundò totum, quod eſt corpus, etiam conſideratur in vni
uerſitate ſua, quod dicitur ſecundùm formam, & ita mouetur ſecundùm naturam, vt dictum eſt. vel
per ſingulas parteis, & ſecundùm materiam, & tunc aliquas contingit moueri præter naturam. Sed
vt mouentur præter naturam, ſic etiam mouens agitat illas præter naturam. Quare etiam falſum eſt
illud eum motum eſſe naturalem ex parte principij agentis. Neque neceſſe eſt eandem rationem inter
animam & totum corpus, atque inter ſingulas parteis conſeruari, & laborat obiectio fallacia ſecun
dùm figuram dictionis. Itaque verendum non eſt in philoſophia Peripatetica, motum naturalem ab
alio dari, modo id quod patitur, aliquam vim conferat ei quod mouetur. Idcirco ſic iudico, ſiquan
do clariſsimi philoſophi motum ab alio pro violento acceperunt, eos non omnem motum, quomo
docunque fieret ab alio, ſumpſiſſe, vt noſtri faciunt, ſed vt fit in vocibus quæ ſunt ad vnum, mente
comprehendiſſe primum ſignificatum eius quod eſt ab alio: hoc aut eſt ab alio ſimpliciter, ideſt, nul
lo interno principio habilitateúe concurrente, quod ſanè idem valebit àc violens. Atque ob id
motum ferri magnetem verſus, & alimenti ad membra naturalem eſſe defendunt, quae mouentia vim
quandam mobili imprimant, quam conferat paſſum, vt ad locum ſuæ formæ ſiue ſpeciei conuenien
tem ferat, à qua complementum ſuæ facultatis accipiat. Ergo multò magis erit motus ille naturalis,
præter naturam, & aliquod igitur ab alio ſecundùm naturam mouebitur. Prętereà pulſus & tactus
ſunt motus qui ab alio fiunt, omnia verò animalia, eorumque. partes pulſu tractuque. mouentur, & ex il
lis aliquæ ſecundùm naturam. Ortus item & interitus ſunt motus naturales; nil tamen aut ſe
ipſum producit, aut perimit, niſi fortè per accidens vt ignis. Et planè Ariſtoteles, dum cauſſas &
conditiones putredinis explicaret, docuit ipſam eſſe interitum naturalem; fieri verò ab externo, ni
mirùm à continente. Auctiones etiam ſunt motus naturales, a & ipſę quoque fiunt ab extrinſeco, apud
eos præſertim, qui nutritionem in plantis ab extrinſeco, vt ambiente perfici putant, quorum prin
ceps eſt Theophraſtus. Ergo quòd egeant extrinſeco non tollit quominus ſint motus naturales.
Admonebat etiam nos Ariſtoteles in animali, in quo motus à ſeipſo manifeſtè reperitur, item mo
tum adeſſe naturalem, atque illum ab alio fieri, ſiue à continente, ſiue etiam ab alimento. Mouetur etiam
medium à facultate ſuſque. deque., nihilominus cùm propendeat vtroque elementum, mouetur ſecun
dùm naturam, idem quoque communicat motum corpori quod per illud agitatur non minus contrà
quae ſecundùm naturam, prout propenſionem offendit in eo quod mouetur. Quamobrem non poſ
ſum in eorum venire ſententiam ( quanquam viri virtutis & ſapientiæ gloria præſtantes) qui ita in vio
lenti definitione externum poſitum eſſe volunt, vt ſi motus futurus ſit naturalis, eius cauſſam inter
nam eſſe oporteat, atque illam quidem non vt materiam, ſed vt efficientem: quippe quae oppoſita inſint
in eodem, ſed externum pertinet ad efficiens, quod in violenti definitione ponitur. Ergo & inter
num quod accipitur in definitione naturalis. Nam ſi ita diſtinguuntur externum & internum, quae exter
num faciat motum violentum, internum verò naturale. Ergo quotieſcunque fuerit externum motus
erit violentus, & contrà, vbi internum naturalis, quae ſi violentus paſſo non conferente vim, eo verò
conferente naturalis, vtique vbi externum, ibi vim non conferet paſſum, vbi internum, ibi conferet.
aliter non repugnarent hæc eſſe violentum motum ab interno, & ab externo naturalem. Quod ſi
ita eſt ſuperuacanea eſt illa conditio paſſo non conferente vim, quę vbique aſſumitur in violenti de
finitione. Prætereà vbi aliqui effectus in determinatè naſcuntur ex cauſsis oppoſitis, non diſtin
guuntur per eas cauſſas, neque licet argumentari ab oppoſito effectu ad cauſſam oppoſitam; veluti
quia concretio & eliquatio, qui ſunt effectus oppoſiti, & indefinitè naſcuntur ex calore & frigo
re, non diſtinguuntur, ita vt eliquatio ſit à calore, & à frigore concretio, ſed etiam eliquatio poteſt
eſſe à frigore. Proinde non valet, eſt eliquatio; ergo calor, nec ſi eſt eliquatio à frigore. ergo con
cretio erit à calore. Sic naturale & pręter naturam cum ab vtraque cauſſa, & externa & interna in
determinatè naſcantur. ergo non diſtinguuntur naturale & præternaturam per externum & inter
num. Patet autem id quae ex dictis poteſt aliquid ab externo moueri ſecundùm naturam. Quòd
aut ab interno præter naturam moueatur, oſtendit nobis Ariſtoteles 8. Phyſ. vbi accepit, anima
lia moueri ab animo, & hoc eſt ſine controuerſia principium internum. Contingit tamen parteis
animalis ab animo pręternaturam moueri. Viri celeberrimi iterum nos hîc vrgent, Ex hoc di
cto multò magis eorum decretum corroborari. Nimirùm motum eſſe naturalem merito principij
agentis, non aut patientis, vt nos accepimus. Etenim planum eſt animal totum ſeipſum mouere
ſecundùm naturam, corpus aut fieri poſſe, vt moueatur pręter naturam. Proptereà motus non cauſ
ſa principij patientis, ſed agentis duntaxat erit naturalis. At verò nos, etſi ſuperius oſtendimus,
quemadmodum anima ſit natura, & quae vt forma per quam exiſtunt ſingulæ partes animalis, vt ve
rò in quadam parte conſiſtens, & à cęteris ſegregata verè anima & efficiens: tamen vt vis argu
menti propoſiti exploretur. Noto primùm animal accipi totum ſecundùm eſſentiam, quod ex ani
mo & corpore conflatum eſt, vbi animus per ſe mouet, corpus per ſe mouetur, & ita mouens mo
uet corpus ſecundùm naturam, quia cum ſit difforme, ſic eſt aptum natum moueri totum animal. qua
re etiam ſecundùm naturam patientis. Secundò totum, quod eſt corpus, etiam conſideratur in vni
uerſitate ſua, quod dicitur ſecundùm formam, & ita mouetur ſecundùm naturam, vt dictum eſt. vel
per ſingulas parteis, & ſecundùm materiam, & tunc aliquas contingit moueri præter naturam. Sed
vt mouentur præter naturam, ſic etiam mouens agitat illas præter naturam. Quare etiam falſum eſt
illud eum motum eſſe naturalem ex parte principij agentis. Neque neceſſe eſt eandem rationem inter
animam & totum corpus, atque inter ſingulas parteis conſeruari, & laborat obiectio fallacia ſecun
dùm figuram dictionis. Itaque verendum non eſt in philoſophia Peripatetica, motum naturalem ab
alio dari, modo id quod patitur, aliquam vim conferat ei quod mouetur. Idcirco ſic iudico, ſiquan
do clariſsimi philoſophi motum ab alio pro violento acceperunt, eos non omnem motum, quomo
docunque fieret ab alio, ſumpſiſſe, vt noſtri faciunt, ſed vt fit in vocibus quæ ſunt ad vnum, mente
comprehendiſſe primum ſignificatum eius quod eſt ab alio: hoc aut eſt ab alio ſimpliciter, ideſt, nul
lo interno principio habilitateúe concurrente, quod ſanè idem valebit àc violens. Atque ob id
motum ferri magnetem verſus, & alimenti ad membra naturalem eſſe defendunt, quae mouentia vim
quandam mobili imprimant, quam conferat paſſum, vt ad locum ſuæ formæ ſiue ſpeciei conuenien
tem ferat, à qua complementum ſuæ facultatis accipiat. Ergo multò magis erit motus ille naturalis,
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib