39997LIBER TERTIVS.
humorĩs uitrei, erit ordinatio formæ non ſecundum eſſe, quod habet in ſuperficie glacialis, nec ſe-
cundum ſuum eſſe in ſuperficie rei uiſæ. Quando ergo axis fuerit declinãs ſuper ſuperficiẽ planam,
quę eſt cõmunis ſectio ſuperficiei glacialis & uitreæ: erit linea, quę eſt differentia cõmunis cuiusli-
bet ſuperficiei, exeuntis ab axe, erectæ ſuper ſuperficiẽ, & ſuperficiei ipſius uitreę, cõgitinẽs cũ
axe duos angulos in æquales, pręterquã in una tantùm ſuperficie, quæ ſecat ſecundum angulos re-
ctos ſuperficiem tranſeuntem per decliuitatem axis: quoniam huius tantũ ſuperficiei cõmunis dif-
ferentia continebit cum axe angulos rectos. Et cum duo anguli prædicti fuperint inæ quales, & angu
li apud centrum glacialis ęquales: erunt duę partes differentię cõmunis, quę eſt in ſuperficie uitrei,
inęquales. Formę ergo ſecundum iſta puncta, quæ ſunt in extremitatib. iſtarum differentiarũ perue
nientes ad ſuperficiem uitreę, erunt diuerſæ diſtantiæ à puncto axis, quod eſt in iſta ſuperficie: ſed
quia puncta iſtarum linearum in ſuperficie glacialis æ qualiter diſtant à puncto axis: in eadẽ ſuperfi
cie uidebuntur formæ non ſecundum ſuam ordinationem in ſuperficie glacialis & in rei uiſæ ſuքfi
cie. Similiter quoq; demonſtrandum, ſi ſuperficies uitreę fuerit ſphærica, & fuerit axis declinans ſu
per ipſam: tunc enim axis non tranſibit per centrum uitreę, & tamen tranſibit per centrum glacia-
lis: lineę ergo quę exeunt à centro glacialis ad puncta, quorum diſtantia à puncto axis in ſuperficie
glacialis eſt æqualis, continent cũ axe apud centrum glacialis angulos ęqualies: & quia centrũ gla-
cialis non eſt centrũ uitreę, ut patet per 11 huius, diſtinguẽt iſtæ lineę ex ſuperficie uitreæ arcus inę-
quales. Cum enim linea e c, ut prędictum eſt, ſit
436[Figure 436]a b d b g e f i c maior ꝗ̃ linea c f: ſit linea c h ę qualis lineę c e: &
protrahatur linea g h, ſuper quá deſcripta por-
tio circuli e g f, quæ ſit g h, erit ęqualis portioni
e g ք 24 p 3: ideo ꝗa chorda e g eſt æqualis chor-
dę g h per 4 p 1: producta ergo perpendiculari
g i, erit, ut prius, chorda g h maior ꝗ̃ chorda g f:
ergo arcus g h erit maior arcu g f per 28 p 3: er-
go & linea recta, quę eſt e g ęqualis lineę g h, e-
rit maior quàm linea g f recta: arcus ergo e g eſt
in ęqualis arcui g f per 28 p 3: nullę ergo lineę cõ
tinentes cum axe angulos rectos & exiſtentes cum linea a c in eadem ſuperficie, diſtinguunt ex ſu-
perficie uitreę duos arcus ęquales, niſi duę tantùm lineę, quæ ſunt in ſuperficie ſecante orthogona-
liter ſuperficiem erectam ſuper ſuperficiẽ uitreæ. Cũ ergo axis fuerit declinans ſuper ſuperficiẽ ui-
treę, formæ peruenientes ad ſuperficiẽ uitreę, erunt diuerſæ ordinationis, ſiue ſit ſuperficies uitreę
plana, ſiue ſphærica. Cũ uerò axis fuerit perpendicularis ſuper ſuperficiem uitrei, erit perpen dicula
ris ſuper omnes differentias quarumcunq; ſuperficierum planarum ductarum per lineá a c, & ſuքfi
ciei ipſius uitreę: & erunt quęlibet duę lineę, exeuntes à cẽtro glacialis, quod eſt unus pũctus axis,
continentes cũ axe angulos ęquales, & diſtinguentes ex differentia cõmuni, quę eſt in ſuperficie ui
treę, duas partes æquales, ſiue ſit ſuperficies illa plana, ſiue ſphęrica: & comprehenduntur formæ à
ſenſu ſecundũ ſuam ordinationem in ſuperficie glacialis & in ſuperficie rei uiſæ. Et quia talis eſt cõ-
prehenſio formarum, ut patet ex 5 ſuppoſitione: palã, quia ſemper axis pyramidis uiſualis eſt perpẽ
dicularis ſuper ſuperficiem humoris uitrei anteriorem & poſteriorem: quoniam eadẽ eſt cauſſa &
eodem modo demonſtrandum. Omnes uerò alię lineę erunt declinãtes ſuper has ſuperficies, quo-
niam procedunt, a c ſi ſecare poſsint axem ſuper centrum glacialis, & nulla ipſarum tranſit per cen-
trum uitreę, ſi fuerit ſphęrica, niſi axis tãtùm per 72 t 1 huius: quoniam ſolusille eſt perpendicularis
ſuperipſam. Patet ergo propoſitum.
cundum ſuum eſſe in ſuperficie rei uiſæ. Quando ergo axis fuerit declinãs ſuper ſuperficiẽ planam,
quę eſt cõmunis ſectio ſuperficiei glacialis & uitreæ: erit linea, quę eſt differentia cõmunis cuiusli-
bet ſuperficiei, exeuntis ab axe, erectæ ſuper ſuperficiẽ, & ſuperficiei ipſius uitreę, cõgitinẽs cũ
axe duos angulos in æquales, pręterquã in una tantùm ſuperficie, quæ ſecat ſecundum angulos re-
ctos ſuperficiem tranſeuntem per decliuitatem axis: quoniam huius tantũ ſuperficiei cõmunis dif-
ferentia continebit cum axe angulos rectos. Et cum duo anguli prædicti fuperint inæ quales, & angu
li apud centrum glacialis ęquales: erunt duę partes differentię cõmunis, quę eſt in ſuperficie uitrei,
inęquales. Formę ergo ſecundum iſta puncta, quæ ſunt in extremitatib. iſtarum differentiarũ perue
nientes ad ſuperficiem uitreę, erunt diuerſæ diſtantiæ à puncto axis, quod eſt in iſta ſuperficie: ſed
quia puncta iſtarum linearum in ſuperficie glacialis æ qualiter diſtant à puncto axis: in eadẽ ſuperfi
cie uidebuntur formæ non ſecundum ſuam ordinationem in ſuperficie glacialis & in rei uiſæ ſuքfi
cie. Similiter quoq; demonſtrandum, ſi ſuperficies uitreę fuerit ſphærica, & fuerit axis declinans ſu
per ipſam: tunc enim axis non tranſibit per centrum uitreę, & tamen tranſibit per centrum glacia-
lis: lineę ergo quę exeunt à centro glacialis ad puncta, quorum diſtantia à puncto axis in ſuperficie
glacialis eſt æqualis, continent cũ axe apud centrum glacialis angulos ęqualies: & quia centrũ gla-
cialis non eſt centrũ uitreę, ut patet per 11 huius, diſtinguẽt iſtæ lineę ex ſuperficie uitreæ arcus inę-
quales. Cum enim linea e c, ut prędictum eſt, ſit
436[Figure 436]a b d b g e f i c maior ꝗ̃ linea c f: ſit linea c h ę qualis lineę c e: &
protrahatur linea g h, ſuper quá deſcripta por-
tio circuli e g f, quæ ſit g h, erit ęqualis portioni
e g ք 24 p 3: ideo ꝗa chorda e g eſt æqualis chor-
dę g h per 4 p 1: producta ergo perpendiculari
g i, erit, ut prius, chorda g h maior ꝗ̃ chorda g f:
ergo arcus g h erit maior arcu g f per 28 p 3: er-
go & linea recta, quę eſt e g ęqualis lineę g h, e-
rit maior quàm linea g f recta: arcus ergo e g eſt
in ęqualis arcui g f per 28 p 3: nullę ergo lineę cõ
tinentes cum axe angulos rectos & exiſtentes cum linea a c in eadem ſuperficie, diſtinguunt ex ſu-
perficie uitreę duos arcus ęquales, niſi duę tantùm lineę, quæ ſunt in ſuperficie ſecante orthogona-
liter ſuperficiem erectam ſuper ſuperficiẽ uitreæ. Cũ ergo axis fuerit declinans ſuper ſuperficiẽ ui-
treę, formæ peruenientes ad ſuperficiẽ uitreę, erunt diuerſæ ordinationis, ſiue ſit ſuperficies uitreę
plana, ſiue ſphærica. Cũ uerò axis fuerit perpendicularis ſuper ſuperficiem uitrei, erit perpen dicula
ris ſuper omnes differentias quarumcunq; ſuperficierum planarum ductarum per lineá a c, & ſuքfi
ciei ipſius uitreę: & erunt quęlibet duę lineę, exeuntes à cẽtro glacialis, quod eſt unus pũctus axis,
continentes cũ axe angulos ęquales, & diſtinguentes ex differentia cõmuni, quę eſt in ſuperficie ui
treę, duas partes æquales, ſiue ſit ſuperficies illa plana, ſiue ſphęrica: & comprehenduntur formæ à
ſenſu ſecundũ ſuam ordinationem in ſuperficie glacialis & in ſuperficie rei uiſæ. Et quia talis eſt cõ-
prehenſio formarum, ut patet ex 5 ſuppoſitione: palã, quia ſemper axis pyramidis uiſualis eſt perpẽ
dicularis ſuper ſuperficiem humoris uitrei anteriorem & poſteriorem: quoniam eadẽ eſt cauſſa &
eodem modo demonſtrandum. Omnes uerò alię lineę erunt declinãtes ſuper has ſuperficies, quo-
niam procedunt, a c ſi ſecare poſsint axem ſuper centrum glacialis, & nulla ipſarum tranſit per cen-
trum uitreę, ſi fuerit ſphęrica, niſi axis tãtùm per 72 t 1 huius: quoniam ſolusille eſt perpendicularis
ſuperipſam. Patet ergo propoſitum.
25. Motuoculi ſecundum ſe totum exiſtente poßibili: non eſt poßibile ſitum ſuarum partium
mutart. Alhazen 5. 13 n 1.
mutart. Alhazen 5. 13 n 1.
Oſtenſum eſt in 4 huius, foramẽ eſſe in concauo oſsis, per quod tranſit neruus opticus:
ſed inter
hoc foramen oſsis & inter circũferentiam glacialis cõiumctam cũ uuea, eſt ſpatium aliquantuiũ, &
neruus opticus extenditur in illo ſpatio exfine foraminis uſq; ad circũferentiã glacialis ſecundum
pyramidalitatem, & amplificatur quorſq; perueniat ad circumferentiam ſphærę glacialis, cum qua
conſolidatur. Cum ergo iſte neruus declinatur, erit eius declinatio apud foramen cõcauitatis ipſi-
us oſsis. Et quoniam cõcauitas oſsis continet totum oculum, declinato ſic neruo, etiam oculus mo
uebitur ſecundum ſe totũ in iſta cõcauitate: conſolidatiua enim, quę conſolidatur cũ eo, quod eſt in
an teriori oculi ex neruo & ex tunicis reſiduis ſemper eſt cuſtodiens ſitum eius: declinatio ergo ner
ui apud motum oculi non eſt niſi à poſteriore totius oculi: non eſt ergo poſsibile ſitum partiũ oculi
mutari, quoniam ut per 7 huius patuit, centrum ſuperficierũ tunicarum uiſus oppoſitarum forami-
ni uueę & corneę, eſt idẽ cũ centro oculi. Sicut ergo cum mouebitur oculus, non mutabitur centrũ
oculi, quoniam ſpnęra aliqua aliqualiter mota, nõ propter hoc mutatur fitus centri: ſic nec centrum
ſuperficierũ tunicarum oppoſitarũ formamini uueę mutatur: ergo neq; ſitus tunicarū oculi mutatur.
Quia enim linea tranſiens per centra omniũ tunicarũ & humorũ oculi, tranſit per medium cõcaui-
tatis nerui orthogonaliter erecta ſuք baſim pyramidis nerui, ut patet per 9 huius, & linea, quę trãſit
orthogonaliter per centrũ circuli baſis alicuius pyramidis, neceſſariò attingit uerticẽ pyramidis ք
89 t 1 huius: in pyramide uerò concaua nerui opticiuertex pyramidis moto oculo nõ mutatur: ne-
hoc foramen oſsis & inter circũferentiam glacialis cõiumctam cũ uuea, eſt ſpatium aliquantuiũ, &
neruus opticus extenditur in illo ſpatio exfine foraminis uſq; ad circũferentiã glacialis ſecundum
pyramidalitatem, & amplificatur quorſq; perueniat ad circumferentiam ſphærę glacialis, cum qua
conſolidatur. Cum ergo iſte neruus declinatur, erit eius declinatio apud foramen cõcauitatis ipſi-
us oſsis. Et quoniam cõcauitas oſsis continet totum oculum, declinato ſic neruo, etiam oculus mo
uebitur ſecundum ſe totũ in iſta cõcauitate: conſolidatiua enim, quę conſolidatur cũ eo, quod eſt in
an teriori oculi ex neruo & ex tunicis reſiduis ſemper eſt cuſtodiens ſitum eius: declinatio ergo ner
ui apud motum oculi non eſt niſi à poſteriore totius oculi: non eſt ergo poſsibile ſitum partiũ oculi
mutari, quoniam ut per 7 huius patuit, centrum ſuperficierũ tunicarum uiſus oppoſitarum forami-
ni uueę & corneę, eſt idẽ cũ centro oculi. Sicut ergo cum mouebitur oculus, non mutabitur centrũ
oculi, quoniam ſpnęra aliqua aliqualiter mota, nõ propter hoc mutatur fitus centri: ſic nec centrum
ſuperficierũ tunicarum oppoſitarũ formamini uueę mutatur: ergo neq; ſitus tunicarū oculi mutatur.
Quia enim linea tranſiens per centra omniũ tunicarũ & humorũ oculi, tranſit per medium cõcaui-
tatis nerui orthogonaliter erecta ſuք baſim pyramidis nerui, ut patet per 9 huius, & linea, quę trãſit
orthogonaliter per centrũ circuli baſis alicuius pyramidis, neceſſariò attingit uerticẽ pyramidis ք
89 t 1 huius: in pyramide uerò concaua nerui opticiuertex pyramidis moto oculo nõ mutatur: ne-