Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.001571
">
<
pb
pagenum
="
391
"
xlink:href
="
016/01/040.jpg
"/>
delatus, poſt ſe cogitur calidos vapores re
<
lb
/>
linquere: & ipſe etiam ſolus vi impetus in
<
lb
/>
greditur cutis oſcula: atque ob hæc duo im
<
lb
/>
pensè refrigerat, quorum neutrum accidit, ſi
<
lb
/>
toto ore exſuffles, ac lentè. </
s
>
<
s
id
="
s.001572
">Quòd ſi vel cele
<
lb
/>
riter patenti ore, vel conſtricto, ac propè ad
<
lb
/>
mota manu, excalefacies quidem parùm,
<
lb
/>
aut vix refrigerabis. </
s
>
<
s
id
="
s.001573
">Excalefacit etiam ſpiri
<
lb
/>
tus qualiſcunque, etiam ſi vi impellatur,
<
expan
abbr
="
cõ-cluſam
">con
<
lb
/>
cluſam</
expan
>
manum: quia vapor calidus eſt, nec
<
lb
/>
poteſt exhalare. </
s
>
<
s
id
="
s.001574
">Calidus quidem vapor, quia
<
lb
/>
ab ore erit, non poteſt exhalare manu con
<
lb
/>
cluſa: ſed motu in patenti loco refrigeratur,
<
lb
/>
& ad propriam redit naturam. </
s
>
<
s
id
="
s.001575
">Aër enim qui
<
lb
/>
auſtralibus ventis ad nos defertur, tametſi
<
lb
/>
calidus ſit, ob vapores eſt talis: vnde in iu
<
lb
/>
gis montium ſemper refrigerat. </
s
>
<
s
id
="
s.001576
">Indicio ſunt
<
lb
/>
grandines, quæ & media æſtate, & ab au
<
lb
/>
ſtro, & non altiùs montium cacuminibus de
<
lb
/>
cidunt. </
s
>
<
s
id
="
s.001577
">Grando enim frigidiſſima eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.001578
">Sed vt
<
lb
/>
ſeruaretur aër, atque peregrinam omnem
<
lb
/>
qualitatem exueret, perpetuò moueri neceſ
<
lb
/>
ſe fuit. </
s
>
<
s
id
="
s.001579
">Indicio eſt autem aërem ſemper mo
<
lb
/>
ueri, quòd in anguſtis locis aura ſemper ſpi
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg160
"/>
<
lb
/>
rat. </
s
>
<
s
id
="
s.001580
">Cùm enim altiùs ſemper moueatur, at
<
lb
/>
que aſſiduè agitetur, inferiùs hic leuiter ſem
<
lb
/>
per flat: qui cùm è rima exitum habuerit,
<
lb
/>
coacto toto impetu propter loci anguſtiam
<
lb
/>
vehementer imprimit, exemplo aquarum in
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg161
"/>
<
lb
/>
fluminibus magnis, quæ cùm vix fluere vi
<
lb
/>
deantur, per anguſta loca, aut vocatas con
<
lb
/>
chas deductæ, conatu magno ac ſtrepitu,
<
lb
/>
tùm fragore immenſo coguntur erumpere.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001581
">Motus enim, & cætera, quæ ſubſtantiis con
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg162
"/>
<
lb
/>
tinuis adueniunt, in vnum cogunt: vbi etiam
<
lb
/>
ampla moles in exiguam aliquam partem
<
lb
/>
concluditur. </
s
>
<
s
id
="
s.001582
">Inde ex hoc crypto porticus fri
<
lb
/>
gidiſſimas conſtruere docemur, plures atque
<
lb
/>
anguſtas receſſus in illas dirigendo. </
s
>
<
s
id
="
s.001583
">Et in
<
lb
/>
Ægypto aër nimio æſtu ferueat, excogitata
<
lb
/>
ratio turrium altiſſimarum, in quibus anfra
<
lb
/>
ctus anguſtiores è ſummo vertice obliqui
<
lb
/>
aërem deducunt frigidiſſimum: quia à locis
<
lb
/>
exceptus purioribus frigidior eſt, & ob ſpa
<
lb
/>
tij longitudinem fertur magno impetu, at
<
lb
/>
que ideò frigidiſſimus euadit, & vehemen
<
lb
/>
tiùs imprimit. </
s
>
<
s
id
="
s.001584
">Externus verò calor à muri
<
lb
/>
craſſitudine arcetur. </
s
>
<
s
id
="
s.001585
">Et loci obliquitas ra
<
lb
/>
dios ſolis impedit, admiſſa luce, ne ingre
<
lb
/>
diantur. </
s
>
<
s
id
="
s.001586
">His quatuor conſiliis in calidiſſima
<
lb
/>
quacunque regione amœniſſimos receptus
<
lb
/>
atque ſaluberrimos fabricare licet: ſunt
<
lb
/>
enim ſalubres, quia perflati. </
s
>
<
s
id
="
s.001587
">At dices: Vide
<
lb
/>
mus in turrium cacuminibus poſitis flabel
<
lb
/>
lis ex tenuiſſimis, leuiſſimiſque laminis me
<
lb
/>
tallicis volubilibus, ventos ſolùm eas moue
<
lb
/>
re, aliter autem quieſcunt: non igitur ſem
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg163
"/>
<
lb
/>
per aër mouetur. </
s
>
<
s
id
="
s.001588
">Cùm enim ſcire cupimus
<
lb
/>
vnde ſpirent venti, flabelli aciem ad quam
<
lb
/>
partem reſpiciat atque confideat inſpici
<
lb
/>
mus, ventumque ex aduerſa regione flare
<
lb
/>
cognoſcimus. </
s
>
<
s
id
="
s.001589
">Quòd ſi in pluribus locis acies
<
lb
/>
conſideat flabelli, totidem flant venti ex ad
<
lb
/>
uerſis regionibus quot fuerint loci, in qui
<
lb
/>
bus conſiderint: vt ſi ad Boream reſpiciat
<
lb
/>
flabellum, ex auſtro ventus flat: ſi ad Orien
<
lb
/>
tem, ex Occidente: ſi modò ad Boream, mò
<
lb
/>
dò ad Orientem, vterque ventus ſpirat. </
s
>
<
s
id
="
s.001590
">Ea
<
lb
/>
demque ratio, & in aliis, & in pluribus ob
<
lb
/>
ſeruanda. </
s
>
<
s
id
="
s.001591
">Vnde Tritonem illum Vitruuia
<
lb
/>
num collocare docemur. </
s
>
<
s
id
="
s.001592
">Verùm cùm venti
<
lb
/>
non ſpirant, aër ad partem vnam leuiter
<
lb
/>
tendit, inclinaturque eò perpetuò flabel
<
lb
/>
lum: ob id non agitatur, & tamen ſemper
<
lb
/>
ſpirat. </
s
>
<
s
id
="
s.001593
">Eſt autem cùm
<
foreign
lang
="
grc
">γαλήνη</
foreign
>
viget, aëris
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg164
"/>
<
lb
/>
motus ex Oriente, tendunt enim flabella ad
<
lb
/>
Occidentem: atque hic motus naturalis eſt
<
lb
/>
aëris. </
s
>
<
s
id
="
s.001594
">Aër igitur frigidiſſimus eſt, ac ſemper
<
lb
/>
mouetur. </
s
>
<
s
id
="
s.001595
">Factus eſt etiam natura tenuiſſi
<
lb
/>
mus. </
s
>
<
s
id
="
s.001596
">Ergo aër tenuiſſimus eſt etiam, vt ictus
<
lb
/>
omnes exciperet. </
s
>
<
s
id
="
s.001597
">Nam in terra ob ſolidita
<
lb
/>
tem motus non fiunt, niſi obſcuri: in aqua
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg165
"/>
<
lb
/>
verò etiam lenti: ſolus aër ictibus excipien
<
lb
/>
dis aptiſſimus, & ob ipſam tenuitatem eſſe
<
lb
/>
videtur. </
s
>
<
s
id
="
s.001598
">Sunt autem motus ſimplices alij
<
lb
/>
præter tres ſuperiùs dictos, quatuor. </
s
>
<
s
id
="
s.001599
">Cœle
<
lb
/>
ſtis, qui maximè eſt naturalis & alius rurſus
<
lb
/>
naturalis, qui à quadam obedientia rerum
<
lb
/>
fit, vt aquæ ob Lunam, & ferri ad Hercu
<
lb
/>
leum lapidem: & voluntarius, qui animali
<
lb
/>
bus conuenit: quartus ex his eſt violentus,
<
lb
/>
de quo nunc ſermonem habere propoſitum
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg166
"/>
<
lb
/>
eſt: nam de aliis ſuo loco dicemus. </
s
>
<
s
id
="
s.001600
">Vniuerſi
<
lb
/>
igitur motus ſimplices ſeptem ſunt, compo
<
lb
/>
ſiti verò ex his fiunt. </
s
>
<
s
id
="
s.001601
">Itaque cùm hæc pro
<
lb
/>
poſitio à Philoſopho accepta eſſet, quòd ni
<
lb
/>
hil mouetur abſque motore, & quòd illud,
<
lb
/>
quod mouetur motu violento, non habet
<
lb
/>
principium in ſe: quia motus eius eſt purè
<
lb
/>
violentus, quare principium eſt extrà, ſequi
<
lb
/>
tur vt violenter mota ab aliquo extra mo
<
lb
/>
tam rem moueantur. </
s
>
<
s
id
="
s.001602
">Hoc autem non po
<
lb
/>
teſt eſſe niſi aër, igitur mota violenter ab
<
lb
/>
aëre mouentur. </
s
>
<
s
id
="
s.001603
">Et quia cadebat dubitatio
<
lb
/>
eadem in aëre, propter vnam propoſitionem,
<
lb
/>
quæ eſt vera: quod omne corpus mouens
<
lb
/>
mouetur, & ideò ſi aër mouet lapidem pro
<
lb
/>
iectum, mouetur: igitur ab aliquo mouetur
<
lb
/>
aër: & ideò hæremus ſicut de lapide. </
s
>
<
s
id
="
s.001604
">Dicunt
<
lb
/>
quòd aër cùm ſit leuis, à ſua forma mouetur:
<
lb
/>
& ideò iuxta hanc ſententiam quatuor ortæ
<
lb
/>
ſunt opiniones, quas nullus expoſitorum in
<
lb
/>
tellexit, & maximè Ariſtotelis ( quem adeò
<
lb
/>
iactant ) opinionem. </
s
>
<
s
id
="
s.001605
">Prima igitur eſt, quòd
<
lb
/>
motum, vtpote lapis A, moueatur vi acqui
<
lb
/>
ſita à proiiciente: ſicut cùm calefactum ab
<
lb
/>
igne, calefacit poſtmodum caliditate acqui
<
lb
/>
ſita alia, & ipſum calidum diu manet: ita
<
lb
/>
motum recipit vim illam à mouente, per
<
lb
/>
quam fertur, donec quieſcat. </
s
>
<
s
id
="
s.001606
">Senſibilis eſt
<
lb
/>
hęc opinio, quæ Antiquorum eſt argumento
<
lb
/>
ab Ariſtotele adducto reiecta. </
s
>
<
s
id
="
s.001607
">Sed & quòd
<
lb
/>
ab aëre moueatur inditio eſſe poteſt, quòd
<
lb
/>
non tangens fulmen, arbores tamen etiam
<
lb
/>
proſternit. </
s
>
<
s
id
="
s.001608
">Secunda Platonis fuit, quòd O
<
lb
/>
motum, gratia exempli, à mouente tranſ
<
lb
/>
fertur vſque ad B: inde cum relinquitur à
<
lb
/>
mouente, aër interim qui erat in loco mobi
<
lb
/>
lis, id eſt, in A, implet locum inter A & B, &
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg167
"/>
<
lb
/>
ita tangit A mobile cum motu, & hoc modo
<
lb
/>
ſemper implet locum, quem A mobile deſe
<
lb
/>
rit, cum eo impetu cum quo Aiam mouetur:
<
lb
/>
hoc enim neceſſe eſt ob raritatis motum, ſeu
<
lb
/>
ne detur vacuum. </
s
>
<
s
id
="
s.001609
">Sic igitur Plato poteſt ar
<
lb
/>
gumentari: Moto à quocunque impetu aër
<
lb
/>
ſubſequitur, eodem impotu implendo lo
<
lb
/>
cum, & tangit A motum, igitur mouebit A
<
lb
/>
ipſe aër eodem impetu, quo priùs motum
<
lb
/>
continuum faciendo: vocatque hunc modum
<
lb
/>
antiperiſtaſin, id eſt, locorum ſucceſſione </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>