Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

Table of contents

< >
[41.] 34. Superſicies tunicarum uiſ{us} ſunt globoſæ. 3. 4 p 3.
Page: 27 (21)
[42.] 35. Ocul{us} eſt globoſ{us}. 3 p 3.
Page: 27 (21)
[43.] DE IIS SINE QVIBVS VISIO NON PO-teſt compleri. Caput ſeptimum. 36. Ad uiſionem perſiciendam ſex inprimis neceſſaria ſunt.
Page: 28 (22)
[44.] 37. Diſt antia inter uiſum & uiſibile. 15 p 3.
Page: 28 (22)
[45.] 38. Collocatio uiſibilis ante uiſum directa. 2 p 3.
Page: 28 (22)
[46.] 39. Lux. 1 p 3.
Page: 28 (22)
[47.] 40. Magnitudo rei uiſibilis. 19 p 3.
Page: 29 (23)
[48.] 41. Perſpicuit{as} corporis inter uiſum & uiſibile interiecti. 13 p 3.
Page: 29 (23)
[49.] 42. Denſit{as} ac ſolidit {as} uiſibilis. 14 p 3.
Page: 29 (23)
[50.] ALHAZEN FILII ALHAYZEN OPTICAE LIBER SECVNDVS.
Page: 30 (24)
[51.] DE DIVERSITATE DISPOSITIONVM LINEARVM radialium, & diſtinctione proprietatum ipſarum. Caput primum. 1. Recta connectens centra partium uiſ{us}, eſt axis pyramidis opticæ. 18 p 3.
Page: 30 (24)
[52.] 2. Cryſtallin{us} & uitre{us} humores perſpicuitate differunt. Ita forma uiſibilis refringitur in ſuperſicie uitrei humoris. 21 p 3.
Page: 31 (25)
[53.] 3. Communis ſectio cryſtallinæ & uitreæ ſphærarum aut eſt plana: aut eſt pars ſphæræ maioris cryſtallina ſphæra. Et habet centrum diuer-ſum ab oculi centro. 23 p 3.
Page: 31 (25)
[54.] 4. Humor cryſtallin{us} lucem & colorem aliter recipit, quàm cæter a perſpicua corpora. 22 p 3. Idem 30 n 1.
Page: 32 (26)
[55.] 5. Cryſtallin{us} & uitre{us} humores dißimiliter lucem & colorem recipiunt. 22 p 3.
Page: 32 (26)
[56.] 6. Humor uitre{us} & ſpirit{us} uiſibilis eadem ferè perſpicuitate præditi ſunt. 22 p 3.
Page: 32 (26)
[57.] 7. Axis pyramidis opticæ ſol{us} ad perpendiculum eſt cõmuni ſectioni cryſtallinæ & uitreæ ſphærarum. 24 p 3.
Page: 33 (27)
[58.] 8. Viſio per axem pyramidis opticæ certißima eſt: per aliam lineam tantò certior, quantò ipſa axi propinquior fuerit. 43 p 3.
Page: 35 (29)
[59.] 9. Radi{us} pyramidis opticæ obliqu{us}, axi propior ad minores angulos refringitur, remotior ad maiores: & duo æqualiter remoti, ad æquales. 36 p 3.
Page: 35 (29)
[60.] 10. Viſibile percipitur aut ſolo uiſu: aut uiſu & ſyllogiſmo: aut uiſu & anticipata notione. In hypothe. 3 lib. inpræfa. 4 lib. 59. 60 p 3.
Page: 36 (30)
[61.] 11. Viſio per anticipatam notionem fit quodammodo per ſyllogiſmum. 63 p 3.
Page: 37 (31)
[62.] 12. Viſio per ſyllogiſmum, fit plerun breui tempore. 69 p 3.
Page: 37 (31)
[63.] 13. Viſio per anticipatam notionem fit in tempore: & qualitas ei{us} plerunque ignoratur. 64. 69 p 3.
Page: 38 (32)
[64.] 14. È uiſibili ſæpi{us} uiſoremanet in animo gener alis notio, qua quodlibet uiſibile ſimile per-cipitur & cognoſcitur. 61 p 3.
Page: 39 (33)
[65.] DE OMNIBVS INTENTIONIBVS COMPREHENSIS À VISV: & qualiter comprehendat uiſus quamlib et illarum. Cap. XI. 15. Species uiſibiles principes ſunt uigintiduæ: adquas reliquæ omnes referuntur. In hypo. 3 lib. in præfa. 4 libr.
Page: 40 (34)
[66.] 16. Viſio perficitur, cum forma uiſibilis cryſtallino humore recepta, in neruum opticum per-uenerit. 20 p 3. Idem 25 n 1.
Page: 40 (34)
[67.] 17. È ſpecieb{us} uiſibilib{us} primùm percipitur eſſentia lucis & coloris. 67 p 3.
Page: 41 (35)
[68.] 18. Lux & color ex ſeſe, ſolo uiſu percipiuntur. 59 p 3.
Page: 41 (35)
[69.] 19. Color ex ſeſe, pri{us} percipitur, quàm ipſi{us} eſſentia. Ita uiſibile quodlibet ex ſeſe pri{us} percipitur, quàm ipſi{us} eſſentia. 68 p 3.
Page: 42 (36)
[70.] 20. Eſſentia coloris percipitur in tempore. Ita eſſentia cui{us}libet uiſibilis percipi-tur in tempore. 70 p 3.
Page: 42 (36)
< >
page |< < (36) of 778 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="lat" type="free">
        <div xml:id="echoid-div72" type="section" level="0" n="0">
          <pb o="36" file="0042" n="42" rhead="ALHAZEN"/>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div73" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head97" xml:space="preserve" style="it">19. Color ex ſeſe, pri{us} percipitur, quàm ipſi{us} eſſentia. Ita uiſibile quodlibet ex
            <lb/>
          ſeſe pri{us} percipitur, quàm ipſi{us} eſſentia. 68 p 3.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s1994" xml:space="preserve">ET iterum dicemus, quòd comprehenſio coloris in eo, quod eſt color, eſt ante comprehenſio-
              <lb/>
            nem quid ditatis coloris, ſcilicet, quòd uiſus comprehendit colorem, & ſentit, quòd eſt color,
              <lb/>
            antequam ſentiat cuiuſmodi ſit coloris:</s>
            <s xml:id="echoid-s1995" xml:space="preserve"> quoniam apud peruentũ formæ in uiſu, coloratur ui-
              <lb/>
            ſus, & cum uiſus coloratur, ſentit, quòd ſit coloratus, & ſic ſentit colorem:</s>
            <s xml:id="echoid-s1996" xml:space="preserve"> deinde ex diſtinctione co
              <lb/>
            loris, & comparatione ipſius ad colores notos uiſui, comprehendit quidditatẽ coloris.</s>
            <s xml:id="echoid-s1997" xml:space="preserve"> Comprehen
              <lb/>
            ſio ergo coloris in eo, quòd eſt color, eſt ante comprehenſionẽ quidditatis coloris, & erit cõprehen-
              <lb/>
            ſio quidditatis coloris per cognitionẽ.</s>
            <s xml:id="echoid-s1998" xml:space="preserve"> Et ſignificatio, quòd uiſus comprehendit colorẽ in eo, quòd
              <lb/>
            eſt color, antequam comprehendat cuiuſmodi ſit ratio coloris:</s>
            <s xml:id="echoid-s1999" xml:space="preserve"> eſt:</s>
            <s xml:id="echoid-s2000" xml:space="preserve"> quia uiſibilia, quorum colores
              <lb/>
            ſunt fortes, ſicut uiriditas profunda, & fuſcitas, & ſimiles, quãdo fuerint in obſcuro ualde loco, non
              <lb/>
            comprehenduntur à uiſu in illo loco, niſi quaſi colores tantùm:</s>
            <s xml:id="echoid-s2001" xml:space="preserve"> tamen ſentit quòd ſint colores, &
              <lb/>
            non diſtinguit cuiuſinodi ſint colores in principio comprehenſionis.</s>
            <s xml:id="echoid-s2002" xml:space="preserve"> Et quando locus non fuerit
              <lb/>
            ualde obſcurus, & uiſus multũ intueatur, comprehendit uiſus, cuiuſmodi ſint coloris:</s>
            <s xml:id="echoid-s2003" xml:space="preserve"> aut ſi lux au-
              <lb/>
            gmentetur & intendatur in illo loco.</s>
            <s xml:id="echoid-s2004" xml:space="preserve"> Declarabitur ergo ex iſta experimentatione, quod uiſus com-
              <lb/>
            prehendit colorem in eo, quòd eſt color, antequam comprehendat cuiuſmodi ſit coloris:</s>
            <s xml:id="echoid-s2005" xml:space="preserve"> & illud,
              <lb/>
            quod comprehendit uiſus ex colore in principio ſui peruentus ad uiſum, eſt coloratio, & coloratio
              <lb/>
            eſt quaſi obſcuritas aut umbra, quando color fuerit ſubtilis.</s>
            <s xml:id="echoid-s2006" xml:space="preserve"> Et ſi res uiſa fuerit diuerſorũ colorum,
              <lb/>
            comprehendet uiſus in principio ex forma illius rei uiſæ obſcuritatem partium diuerſæ qualitatis,
              <lb/>
            ſecundum fortitudinẽ & debilitatem, aut quaſi umbras diuerſas in fortitudine & debilitate.</s>
            <s xml:id="echoid-s2007" xml:space="preserve"> Primũ
              <lb/>
            ergo, quod comprehendit uiſus ex forma coloris, eſt mutatio membri ſentientis, & coloratio eius,
              <lb/>
            quæ eſt obſcuritas aut ſimilitudo obſcuritatis:</s>
            <s xml:id="echoid-s2008" xml:space="preserve"> deinde ſentiens diſtinguet illam colorationem:</s>
            <s xml:id="echoid-s2009" xml:space="preserve"> & ſi
              <lb/>
            res uiſa fuerit illuminata, diſtinguetur ille color à uiſu, & comprehendetur eius quidditas, quando
              <lb/>
            fuerit ex coloribus, quos multoties comprehendebat prius:</s>
            <s xml:id="echoid-s2010" xml:space="preserve"> & ſi fuerit ex coloribus, quos ferè ſem-
              <lb/>
            per antè comprehendebat, comprehendetur in minore tempore, & in inſtanti ſecundo, inter quod
              <lb/>
            & primum, in quo comprehendit colorem, quatenus eſt color, non eſt ſenſibile tempus:</s>
            <s xml:id="echoid-s2011" xml:space="preserve"> ſi autẽ fue-
              <lb/>
            rit ex coloribus non manifeſtis, quos uiſus non comprehendit antè, niſi rarò, aut fuerit in loco ob-
              <lb/>
            ſcuro & debilis lucis, nõ comprehendetur à uiſu quidditas eius, niſi in tempore ſenſibili:</s>
            <s xml:id="echoid-s2012" xml:space="preserve"> & ſi res ui-
              <lb/>
            ſa fuerit obſcura, & fuerit in ea, niſi modica lux, ſicut illud, quod comprehenditur nocte, & in locis
              <lb/>
            ualde obſcuris, non diſtinguetur à ſentiente, niſi obſcuritas tantùm.</s>
            <s xml:id="echoid-s2013" xml:space="preserve"> Declaratum eſt ergo ex com
              <lb/>
            prehenſione colorũ in locis obſcuris, quòd comprehenſio coloris in eo, quòd eſt color, eſt ante com
              <lb/>
            prehenſionẽ quidditatis eius.</s>
            <s xml:id="echoid-s2014" xml:space="preserve"> Et etiam ſignificatio quòd uiſus comprehendit colorem in eo, quòd
              <lb/>
            eſt color, antequam comprehendat cuiuſmodi ſit coloris:</s>
            <s xml:id="echoid-s2015" xml:space="preserve"> eſt, quia uiſus cum cõprehendit colorem
              <lb/>
            extraneum, quem nunquam uidit antè, comprehendit quòd eſt color, & tamen neſcit, cuiuſmodi ſit
              <lb/>
            coloris:</s>
            <s xml:id="echoid-s2016" xml:space="preserve"> & cum fuerit multùm circa ipſum, aſsimilabit ipſum propinquiori colori ſimili illi.</s>
            <s xml:id="echoid-s2017" xml:space="preserve"> Ex iſtis
              <lb/>
            ergo experimẽtationibus declaratur declaratione manifeſta, quòd cõprehenſio coloris in eo, quòd
              <lb/>
            eſt color, erit ante comprehenſionem quidditatis coloris:</s>
            <s xml:id="echoid-s2018" xml:space="preserve"> & declaratũ eſt etiam ex iſtis experimen-
              <lb/>
            tationibus, quòd comprehenſio quidditatis coloris nõ erit niſi per diſtinctionem.</s>
            <s xml:id="echoid-s2019" xml:space="preserve"> Illud ergo quod
              <lb/>
            comprehendit uiſus ſolo ſenſu, non eſt, niſi color in eo, quòd eſt color, & lux in eo, quòd eſt lux:</s>
            <s xml:id="echoid-s2020" xml:space="preserve"> &
              <lb/>
            præter iſta nihil comprehendit ſolo ſenſu, ſed per diſtinctionem, & argumentationẽ & cognitionẽ.</s>
            <s xml:id="echoid-s2021" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div74" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head98" xml:space="preserve" style="it">20. Eſſentia coloris percipitur in tempore. Ita eſſentia cui{us}libet uiſibilis percipi-
            <lb/>
          tur in tempore. 70 p 3.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s2022" xml:space="preserve">ET etiã dicamus, quòd comprehenſio quidditatis coloris nõ eſt, niſi in tempore.</s>
            <s xml:id="echoid-s2023" xml:space="preserve"> Quoniã enim
              <lb/>
            comprehenſio quidditatis coloris non eſt, niſi per diſtinctionẽ & aſsimilationẽ, ſed diſtinctio
              <lb/>
            non eſt, niſi in tempore:</s>
            <s xml:id="echoid-s2024" xml:space="preserve"> ergo comprehenſio quidditatis coloris non eſt, niſi in tempore.</s>
            <s xml:id="echoid-s2025" xml:space="preserve"> Signi
              <lb/>
            ficationem aũt manifeſtam, quòd comprehenſio quidditatis coloris nõ eſt, niſi in tempore, præbet
              <lb/>
            illud, quod apparet in trocho apud motum eius:</s>
            <s xml:id="echoid-s2026" xml:space="preserve"> quoniã quando in trocho fuerint tincturæ diuerſę,
              <lb/>
            & illæ tincturæ fuerint lineæ extenſæ ex medio ſuperficiei eius manifeſtæ, & ex parte colli eius uſq:</s>
            <s xml:id="echoid-s2027" xml:space="preserve">
              <lb/>
            ad finẽ ſuæ circumferentię, & trochus fuerit circumgyratus motu forti, & aſpexerit ipſum quis, com
              <lb/>
            prehendet omnes colores eius quaſi unũ, diuerſum ab omnibus coloribus eius, qui ſunt in eo, quaſi
              <lb/>
            eſſet color cõpoſitus ex omnibus coloribus illarum linearum, & non comprehendet lineationẽ, nec
              <lb/>
            diuerſitatem colorum:</s>
            <s xml:id="echoid-s2028" xml:space="preserve"> & ſimul comprehendet ipſum quaſi quietum, quando motus eius fuerit ual-
              <lb/>
            de fortis, quoniam quodlibet punctum nõ figitur in eodem loco, tempore ſenſibili, ſed in quantum
              <lb/>
            minimo tempore gyrat circumferentiã totam, ſuper quam reuoluitur.</s>
            <s xml:id="echoid-s2029" xml:space="preserve"> Peruenit ergo forma puncti
              <lb/>
            in uiſum ſuper circumferentiam circuli in uiſu, & uiſus non comprehendit colorem illius puncti in
              <lb/>
            minimo tempore, niſi ex tota circumferentia circuli peruenientis in uiſum:</s>
            <s xml:id="echoid-s2030" xml:space="preserve"> cõprehendit ergo colo-
              <lb/>
            rem illius puncti in minimo tempore circumgyratũ.</s>
            <s xml:id="echoid-s2031" xml:space="preserve"> Et ſimiliter omnia puncta, quæ ſunt in ſuperfi-
              <lb/>
            cie trochi, ſignificant quòd uiſus comprehendit colorem cuiuslibet illorum ſuper totam circumſe-
              <lb/>
            rentiam circuli, ſuper quam mouetur illud punctum in minimo tempore.</s>
            <s xml:id="echoid-s2032" xml:space="preserve"> Et omnia puncta, quorũ
              <lb/>
            remotio à centro eſt æqualis, mouentur apud circumgyrationẽ trochi ſuper eandem circuli unius
              <lb/>
            circumferentiã.</s>
            <s xml:id="echoid-s2033" xml:space="preserve"> Accidit ergo ex hoc, ut appareat color cuiuslibet puncti illorum punctorũ, quorũ
              <lb/>
            remotio à centro eſt æqualis, ſuper circumferentiam eiuſdem circuli in minimo tempore, quod erit
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>
Impressum