1lebat plumbeam pilam admodum exiguam,
quæ tamen foramini conueniret, tanto
impetu, vt tabulam tranſuerberaret. Secu
ra res, ſine ſtrepitu, & pulueris diſpendio
tria habens hæc commoda: ſed totidem in
commoda, grauitatem, magnitudinem, &
pro magnitudine imbecillitatem. Quòd ſi
igne ictus moliamur, breuiore longè ac mi
nore inſtrumento indigebimus: igitur plus
ignis quàm aër, & plus aër quàm aqua im
pellunt. Cauſa duplex eſt, quòd in impul
ſu non ſolum mouere, ſed etiam moueri
neceſſe eſt: at rariora facillimè moueri, &
ob hoc maximo cum impetu, demonſtraui
mus, itaque ictum edent magnum. Alte
ra, quòd quæ rara ſunt, maximè cogi poſ
ſunt, quòd multum diſtent ab extrema den
ſitate: aqua autem cum denſitatem terræ
ſubierit, vlteriùs tranſferri minimè poteſt.
Machina igitur omnis aut magna neceſſa
riò eſt, vel debilem ictum edit, aut magno
cum ſtrepitu: nam quæ cum igne, ſtrepi
tum dictam ob rationem faciunt: quæ au
tem cum aëre, aut magnæ ſunt, vt catapultæ,
baliſtæ aut paruos edunt ictus. Sed ſolent ſa
gittas ſcorpionibus, non pilas imponere,
non ſolum quòd leuiores ſint, ſed etiam
quòd acie ictus magnitudinem ſuppleant.
Certum eſt Brixelenſem fabrum, ſcorpio
nem palmi magnitudine totum ex chalybe
ſic temperaſſe, vt mœchum vxoris ſuæ oc
cultato ſub mantello inſtrumento occiderit.
Sic tutò & ſine ſtrepitu ac ſuſpicione (nam
plerunque puluis odore prodit inſidias) ma
ximam iniuriam vlciſci meditatus eſt. Idem
horologium in annulli gemma conſtituit,
quod mala circumagebatur, & horas indi
cabat, non ſolùm ſagitta, ſed ictu. Hic idem
nauim miro conſtruxit artificio, in qua mu
lier teſtudinem pulſabat, & motu remo
rum viri rotis ſuppoſitis, quaſi ad con
centum agitantes remos, nauim impelle
bant.
quæ tamen foramini conueniret, tanto
impetu, vt tabulam tranſuerberaret. Secu
ra res, ſine ſtrepitu, & pulueris diſpendio
tria habens hæc commoda: ſed totidem in
commoda, grauitatem, magnitudinem, &
pro magnitudine imbecillitatem. Quòd ſi
igne ictus moliamur, breuiore longè ac mi
nore inſtrumento indigebimus: igitur plus
ignis quàm aër, & plus aër quàm aqua im
pellunt. Cauſa duplex eſt, quòd in impul
ſu non ſolum mouere, ſed etiam moueri
neceſſe eſt: at rariora facillimè moueri, &
ob hoc maximo cum impetu, demonſtraui
mus, itaque ictum edent magnum. Alte
ra, quòd quæ rara ſunt, maximè cogi poſ
ſunt, quòd multum diſtent ab extrema den
ſitate: aqua autem cum denſitatem terræ
ſubierit, vlteriùs tranſferri minimè poteſt.
Machina igitur omnis aut magna neceſſa
riò eſt, vel debilem ictum edit, aut magno
cum ſtrepitu: nam quæ cum igne, ſtrepi
tum dictam ob rationem faciunt: quæ au
tem cum aëre, aut magnæ ſunt, vt catapultæ,
baliſtæ aut paruos edunt ictus. Sed ſolent ſa
gittas ſcorpionibus, non pilas imponere,
non ſolum quòd leuiores ſint, ſed etiam
quòd acie ictus magnitudinem ſuppleant.
Certum eſt Brixelenſem fabrum, ſcorpio
nem palmi magnitudine totum ex chalybe
ſic temperaſſe, vt mœchum vxoris ſuæ oc
cultato ſub mantello inſtrumento occiderit.
Sic tutò & ſine ſtrepitu ac ſuſpicione (nam
plerunque puluis odore prodit inſidias) ma
ximam iniuriam vlciſci meditatus eſt. Idem
horologium in annulli gemma conſtituit,
quod mala circumagebatur, & horas indi
cabat, non ſolùm ſagitta, ſed ictu. Hic idem
nauim miro conſtruxit artificio, in qua mu
lier teſtudinem pulſabat, & motu remo
rum viri rotis ſuppoſitis, quaſi ad con
centum agitantes remos, nauim impelle
bant.
Machina
quæ ſine igne
ferit.
quæ ſine igne
ferit.
Scorpio mi
rus.
rus.
Inſtrumen
tum mirabi
le ad cribram
dum farinam.
tum mirabi
le ad cribram
dum farinam.
Etſi hæc quaſi parerga dicta videri poſ
ſint, vt tamen artificioſam hominum inuen
tionem edoceam, quæ ab aëris natura ortum
ſumpſit, pulcherrimum inſtrumentum quo
farina cribratur, à triennio citra inuentum,
edocere ſtatui, vt ſimul intelligant homi
nes, quàm leuibus rebus, modò ſint ingenio
ſæ, opes liceat comparare. Nam nunc cùm
piſtores omnes ob vtilitatem habeant, ille
verò priuilegium conſecutus ſit à Cæſare,
ne quis habere poſſit præter eius conſen
ſum, vitam ex hac agit induſtria, & adeò
breui tempore ſibi domum ædificauit. Ne
que enim piſtores ſoli, ſed collegia ſacerdo
tum, & virginum Deo ſacrarum, & nobiles
quicunque familiam magnam alunt, ob
egregiam vtilitatem ( ne dicam neceſſita
tem ) habent: plures etiam alij, quos non
tam vtilitas, quam ipſa rei admiratio inci
tauit, facere curauere. Ipſius autem ſtructura
ſequitur.
ſint, vt tamen artificioſam hominum inuen
tionem edoceam, quæ ab aëris natura ortum
ſumpſit, pulcherrimum inſtrumentum quo
farina cribratur, à triennio citra inuentum,
edocere ſtatui, vt ſimul intelligant homi
nes, quàm leuibus rebus, modò ſint ingenio
ſæ, opes liceat comparare. Nam nunc cùm
piſtores omnes ob vtilitatem habeant, ille
verò priuilegium conſecutus ſit à Cæſare,
ne quis habere poſſit præter eius conſen
ſum, vitam ex hac agit induſtria, & adeò
breui tempore ſibi domum ædificauit. Ne
que enim piſtores ſoli, ſed collegia ſacerdo
tum, & virginum Deo ſacrarum, & nobiles
quicunque familiam magnam alunt, ob
egregiam vtilitatem ( ne dicam neceſſita
tem ) habent: plures etiam alij, quos non
tam vtilitas, quam ipſa rei admiratio inci
tauit, facere curauere. Ipſius autem ſtructura
ſequitur.
Rota eſt B parua, in cuius extremo ambi
tu A manubrium quo circumagi poſſit:
hæc duo extra machinam protenduntur.
In rotæ mediæ bacillum C, quod motu ro
tæ circumuertitur, cui in C duo denticuli li
gnei ex aduerſo poſiti, aliique proximi duo,
& ipſi ex aduerſo poſiti, verum quaſi inter
medio loco priorum, vt cum ſemel rota cir
28[Figure 28]
cumagitur, quater tangat lignum latum, imò
tabellam DE vtrinque ſuſpenſam capſulæ:
vt rota vertente, tabella tremulo motu dum
denticulis tangitur perpetuo agitetur. Por
rò lignum C, & tabulæ pars parua capſula
circum teguntur: ligno ſeu tabellæ DE ſu
perſtat cribrum pollinarium FG obliquè
pendens, & ex G appenſum in H ne exci
dat: hoc tenuibus tabulis imò tenuiſſimis,
ac leuiſſimis vndequaque conſtat, præter
quam in medio vbi cribro farina excutitur:
nam vt ſolet pars ea tela linea conſtat. Cap
ſa hæc omnia vndequaque concluſa conti
nentur: in cuius ſupremo capſula K iacet,
atque in ea quadrata quaſi lignea patina
leuiſſima, in qua farina iacet: hæc ſic ſuſ
penſa eſt, vt facilè concuti poſſit: concuti
tur autem funiculo ei annexo altera rotæ
parte, dextra ſcilicet iuxta B. Memineris
etiam cribrum FG vtroque ex capite pa
tere ſupremo, vt farinam excipiat à patina:
infimo, vt furfur eiiciat ex G. Tota autem
capſa trifarlam diuiditur in LMN, erectis
ſeptis ex tenuibus tabulis firmis ac omninò
immobilibus. Poteſt & ſi libet quadrifariam
diuidi. Hoc igitur conſtituto, cum circum
agitur B rota, funiculus concutit patellam,
& denticuli tabellam: patella excutit fari
nam in cribrum F G, tabella cribrum con
cutit: ac fit vt tenuiſſimus flos farinæ pri
mò excutiatur, cadatque in NM, parte cap
ſulæ: deſcendens verò cum vehementius
agitetur, pars inferior excutitur alia minus
ſyncera in LM, inde vltimò deſcendit per
os cribri infernum & ſurſum totius in LO:
atque ita tria ſeorſum colliguntur, flos fa
rinæ in MN, farina craſſa in ML, furfur in
LO: Quæ verò circumuolat farina tota, ne
ceſſariò iterum redit ad locum ſuum, vt ni
hil penitus pereat, quoniam capſula nullibi
tranſpirat. Oportet autem ( quod ipſa ra
tione facilè percipis ) FG cribrum non ni
mis eſſe accliue: nam farina vſque ad G per
ueniret, & cum furfure eiiceretur. Quamo
brem ſi ſeptum Luſque ad os cribri tranſtu
leris, vel aliud ſeptum, vt in P, adieceris, ſi
mul etiam paululum, vt vides, os ipſum G
ſuperius recuraueris, ne vel oboli iacturam
feceris farinæ.
tu A manubrium quo circumagi poſſit:
hæc duo extra machinam protenduntur.
In rotæ mediæ bacillum C, quod motu ro
tæ circumuertitur, cui in C duo denticuli li
gnei ex aduerſo poſiti, aliique proximi duo,
& ipſi ex aduerſo poſiti, verum quaſi inter
medio loco priorum, vt cum ſemel rota cir
28[Figure 28]cumagitur, quater tangat lignum latum, imò
tabellam DE vtrinque ſuſpenſam capſulæ:
vt rota vertente, tabella tremulo motu dum
denticulis tangitur perpetuo agitetur. Por
rò lignum C, & tabulæ pars parua capſula
circum teguntur: ligno ſeu tabellæ DE ſu
perſtat cribrum pollinarium FG obliquè
pendens, & ex G appenſum in H ne exci
dat: hoc tenuibus tabulis imò tenuiſſimis,
ac leuiſſimis vndequaque conſtat, præter
quam in medio vbi cribro farina excutitur:
nam vt ſolet pars ea tela linea conſtat. Cap
ſa hæc omnia vndequaque concluſa conti
nentur: in cuius ſupremo capſula K iacet,
atque in ea quadrata quaſi lignea patina
leuiſſima, in qua farina iacet: hæc ſic ſuſ
penſa eſt, vt facilè concuti poſſit: concuti
tur autem funiculo ei annexo altera rotæ
parte, dextra ſcilicet iuxta B. Memineris
etiam cribrum FG vtroque ex capite pa
tere ſupremo, vt farinam excipiat à patina:
infimo, vt furfur eiiciat ex G. Tota autem
capſa trifarlam diuiditur in LMN, erectis
ſeptis ex tenuibus tabulis firmis ac omninò
immobilibus. Poteſt & ſi libet quadrifariam
diuidi. Hoc igitur conſtituto, cum circum
agitur B rota, funiculus concutit patellam,
& denticuli tabellam: patella excutit fari
nam in cribrum F G, tabella cribrum con
cutit: ac fit vt tenuiſſimus flos farinæ pri
mò excutiatur, cadatque in NM, parte cap
ſulæ: deſcendens verò cum vehementius
agitetur, pars inferior excutitur alia minus
ſyncera in LM, inde vltimò deſcendit per
os cribri infernum & ſurſum totius in LO:
atque ita tria ſeorſum colliguntur, flos fa
rinæ in MN, farina craſſa in ML, furfur in
LO: Quæ verò circumuolat farina tota, ne
ceſſariò iterum redit ad locum ſuum, vt ni
hil penitus pereat, quoniam capſula nullibi
tranſpirat. Oportet autem ( quod ipſa ra
tione facilè percipis ) FG cribrum non ni
mis eſſe accliue: nam farina vſque ad G per
ueniret, & cum furfure eiiceretur. Quamo
brem ſi ſeptum Luſque ad os cribri tranſtu
leris, vel aliud ſeptum, vt in P, adieceris, ſi
mul etiam paululum, vt vides, os ipſum G
ſuperius recuraueris, ne vel oboli iacturam
feceris farinæ.
Nunc quanta ex hoc ſequantur inſtrumen
to commoda, intellige. Primum, vnius hominis
labore, qui rotam verſat & farinam impo
nit patellæ, & cum loci pleni fuerint, cribra
tam colligit ac furfur, trium operariorum
vices ſupplet. Secundum eſt, quod ad hoc
opus cum neque adeò ſit laborioſum, nec
noxium, quilibet ſufficere poteſt vtileſque
geruli habentur, qui longè minore pretio
operariis conducuntur. Tertium, quòd tota
farina colligitur, nec quicquam perit, cum
to commoda, intellige. Primum, vnius hominis
labore, qui rotam verſat & farinam impo
nit patellæ, & cum loci pleni fuerint, cribra
tam colligit ac furfur, trium operariorum
vices ſupplet. Secundum eſt, quod ad hoc
opus cum neque adeò ſit laborioſum, nec
noxium, quilibet ſufficere poteſt vtileſque
geruli habentur, qui longè minore pretio
operariis conducuntur. Tertium, quòd tota
farina colligitur, nec quicquam perit, cum