Clavius, Christoph, Gnomonices libri octo, in quibus non solum horologiorum solariu[m], sed aliarum quo[quam] rerum, quae ex gnomonis umbra cognosci possunt, descriptiones geometricè demonstrantur

Table of contents

< >
[441.] In tropico ♋, omnes latitudines vmbrarum ſuperiores ſunt; orientales vero ab occidentalibus his ſyllabis [or. occ.] diſtinguuntur.
[442.] In tropico ♋, latitudines vmbrarum partim Boreales ſunt, & partim Auſtrales, vt hæ ſyllabæ [Bor. Auſtr.] indicant.
[443.] In Æquatore omnes vmbrarum latitudines Auſtrales ſunt.
[444.] In tropico ♑, omnes vmbrarum latitudines Auſtrales ſunt, ſed ab orientalibus occidentales his ſyllabis [or. occ.] diſcernuntur.
[445.] Latitudines, longitudinesq́ue vmbrarum in horologio Superiori ad Horizontem ex parte auſtrali inclinato gr. 68. & ad Meridianum recto, pro horis à mer. & med. noc. ad latitudinem Grad. 42. In tropico ♋, latitudines vmbrarum partim ſuperiores ſunt, & partim inferiores, vt his ſyllabis [Super. Infer.] indicatur.
[446.] In Aequatore omnes latitudines vmbrarum ſunt Inferiores.
[447.] Latitudines longitudineſq́ue vmbrarum in horlogio ſuperiore declinante à meridie in ortum gr. 40. & ad Horizontem inclinato ex parte boreali gr. 20. pro horis à mer. & med. noc. ad latitudinem Grad. 42. Intropico ♋, latitudines vmbrarum ſunt partim ſuperiores, & partim inferiores, vt hæ ſyllabæ [Super. Infer.] indicant.
[448.] In Æquatore omnes latitudines vmbrarum Inferiores ſunt.
[449.] In tropico ♑, omnes latitudines vinbrarum inferiores ſunt.
[450.] Latitudines, longitudinesq́ue vmbrarum in horologio ſuperiore declinante à mer. in \\ occ. grad. 20. & ad Horizontem ex parte boreali inclinato grad. 70. \\ pro horis inæqualibus, ad latitudinem Grad. 42. In tropico ♑, latitudines vmbrarum partim Inferiores ſunt, & partim Superiores, \\ vt hæ ſyllabæ [Infer. Super.] declarant.
[451.] In Aequatore omnes latitudines vmbrarum ſuperiores ſunt, ſed orientales ab occi- dentalibus his ſyllabis [or.occ.] dignoſcuntur.
[452.] In tropico ♋, omnes latitudines vmbrarum ſunt ſuperiores, ſed orientales ab occi- dentalibus hæ ſyllabæ [or. occ.] diſtinguunt.
[453.] Latitudines, longitudinesq́ue vmbrarum in ſuperiore horologio declinante à mer. in or. grad. 45. & ad Horizontem ex parte boreali inclinato gr. 51. M. 51. pro horis à mer. & med. noc. ad latitudinem Gr. 42. In tropico ♋, omnes vmbrarum latitudines ſunt ſuperiores, in tropico vero ♑, inferiores.
[454.] In Aequatore nullæ ſunt vmbrarum latitudines, cum tunc, per propoſ. 11. lib. 1. vmbra ſtyli perpetuo cadat in lineam æquinoctialem: Earum autem longitudines hæ ſunt.
[455.] SEQVVNTVR TABELLAE.
[456.] Latitudines, longitudinesq́ue vmbrarum in ſuperiore horologio declinante à ſeptentr. in occ. grad. 20. & ad Horizontem ex parte auſtrali inclinato gr. 30. pro horis à mer. & med. noc. ad latitudinem Gr. 42. In tropico ♋, ſunt latitudines vmbrarum partim Inferiores, & partim ſuperiores, vt tabellæ ipſæ declarant.
[457.] In Aequatore omnes latitudines vmbrarum ſunt ſuperiores, vt tabellæ indicant.
[458.] Latitudines, longitudinesq́ vmbrarum in horologio ſuperiore declinante à ſeptentr. in or. grad. 60. & ad Horizontem ex parte auſtrali inclinato grad. 80. pro horis ab occ. ad latitudinem Grad. 42. In tropico ♋, latitudines vmbrarum partim Superiores ſunt, & partim Inferiores, vt hæ ſyllabæ [Super, Infer.] declarant.
[459.] In Aequatore omnes latitudines vmbrarum ſunt inferiores, occidentales vero ab orientalibus diſtinguuntur his ſyllabis [or. occ.]
[460.] In tropico ♑, omnes vmbrarum latitudines ſunt inferiores, occidentales autem ab orientalibus per has ſyllabas [or. occ.] ſegregantur.
[461.] Latitudines, longitudineſq́ue vmbrarũ in horologio ſuperiore declinante à Septentr. in or. grad. 30. & ad Horizontem ex parte inclinato gr. 52. M. 3. pro ho-ris à mer. & med. noe. ad latitudinem Grad. 42.
[462.] In tropico ♋, latitudines vmbrarum partim ſunt ſuperiores, & partim inferiores: vt in tabellis apparet.
[463.] In Æ quatore ſunt omnes vmbrarum latitudines inferiores.
[464.] FINIS QVINTI LIBRI.
[465.] GNOMONICES LIBER SEXTVS.
[466.] AVCTORE
[467.] CHRISTOPHORO CLAVIO BAMBER GENSI SOCIETATIS IESV.
[468.] EXPLICATIO CIRCVLORVM, ET circumferentiarum, quos præcipue in Analemmate Ptolemæus conſiderat. CAPVTI.
[469.] INVENTIO CIRCVNFERENTIÆ HECTEMORIÆ, horariæ, deſcenſiuæ, meridianæ, Verticalis, atque horizontalis, de quibus in antecedenti cap. dictum eſt, ex Analemmate, Sole exiſtente in Aequatore, ad quamcunque latitudinem. CAP. II.
[470.] SCHOLIVM.
< >
page |< < (432) of 677 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="it" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1461" type="section" level="1" n="354">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s28359" xml:space="preserve">
              <pb o="432" file="0448" n="448" rhead="GNOMONICES"/>
            C D E, poſito, alter verticem B, attingat, ſi interuallum inter circini pedes interiectum rectæ
              <lb/>
            I H, ſuerit æquale, vt ex demonſtratis perſpicuum relinquitur.</s>
            <s xml:id="echoid-s28360" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s28361" xml:space="preserve">IAM verò, ſi quando vertex gnomonis inflectatur, & </s>
            <s xml:id="echoid-s28362" xml:space="preserve">à proprio dimoueatur loco, ita eum re-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0448-01" xlink:href="note-0448-01a" xml:space="preserve">Qua uia ſtylus
                <lb/>
              in propriam ſe
                <lb/>
              dem, @i quando
                <lb/>
              ao
                <unsure/>
              ca deflexe
                <lb/>
              @, reitituatut.</note>
            ſtituemus. </s>
            <s xml:id="echoid-s28363" xml:space="preserve">Ex A, loco ſtyli in horo-
              <lb/>
            logio ducta recta vtcunque A B, quę
              <lb/>
              <figure xlink:label="fig-0448-01" xlink:href="fig-0448-01a" number="297">
                <image file="0448-01" xlink:href="http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/zogilib?fn=/permanent/library/xxxxxxxx/figures/0448-01"/>
              </figure>
            vel ſtylo ſit æqualis, vt in priore
              <lb/>
            triangulo inferiore, vel maior, vt in
              <lb/>
            poſteriore, ducemus per B, ad A B,
              <lb/>
            perpendicularem C D, rectalq́; </s>
            <s xml:id="echoid-s28364" xml:space="preserve">B C,
              <lb/>
            B D, rectę A B, æquales ponemus.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s28365" xml:space="preserve">
              <note position="left" xlink:label="note-0448-02" xlink:href="note-0448-02a" xml:space="preserve">10</note>
            Deinde ex A C, rectam A E, ſtylo
              <lb/>
            auferemus æqualem, & </s>
            <s xml:id="echoid-s28366" xml:space="preserve">interuallo
              <lb/>
            D E, æqualem abſcindomus D F.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s28367" xml:space="preserve">Dico ſi circino accipiatur interual-
              <lb/>
            lum D F, & </s>
            <s xml:id="echoid-s28368" xml:space="preserve">vertex gnomonis hinc
              <lb/>
            inde moueatur, donec vno pede cir-
              <lb/>
            cini in punctis C, & </s>
            <s xml:id="echoid-s28369" xml:space="preserve">D, poſito, alte-
              <lb/>
            ro verticem attingamus, reſtitutum
              <lb/>
            eſſe gnomonis verticem, ita vt rur-
              <lb/>
            ſum ſtylus ad horologii planum re-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0448-03" xlink:href="note-0448-03a" xml:space="preserve">20</note>
            ctus ſit in puncto A. </s>
            <s xml:id="echoid-s28370" xml:space="preserve">Intelligatur
              <lb/>
            enim in A, ſtylus A G, ad planum
              <lb/>
            horologii rectus, coniunganturq́; </s>
            <s xml:id="echoid-s28371" xml:space="preserve">re-
              <lb/>
            ctæ D E, D G, G C. </s>
            <s xml:id="echoid-s28372" xml:space="preserve">Et quoniam late
              <lb/>
            ra B A, B C, æqualia ſunt, erunt an-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0448-04" xlink:href="note-0448-04a" xml:space="preserve">5. primi.</note>
            guli A, C, æquales. </s>
            <s xml:id="echoid-s28373" xml:space="preserve">Exiſtente ergo B.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s28374" xml:space="preserve">recto, erit angulus B A C, ſemirectus, cum omnes tres anguli trianguli A B C, duobus ſint
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0448-05" xlink:href="note-0448-05a" xml:space="preserve">32. primi.</note>
            rectis æquales. </s>
            <s xml:id="echoid-s28375" xml:space="preserve">Eadem ratione ſemirectus oſtendetur angulus B A D, ac proinde totus
              <lb/>
            C A D, rectus erit, nec non rectę A C, A D, inter ſe erunt æquales, ob triangula A B C,
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0448-06" xlink:href="note-0448-06a" xml:space="preserve">4. primi.</note>
            A B D, in quibus duo latera B A, B C, duobus lateribus B A, B D, ſunt æqualia, angulosq́;
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s28376" xml:space="preserve">
              <note position="left" xlink:label="note-0448-07" xlink:href="note-0448-07a" xml:space="preserve">30</note>
            comprehendunt æquales ad B, nempe rectos. </s>
            <s xml:id="echoid-s28377" xml:space="preserve">Rurſus quia G A, perpendicularis eſt ad pla-
              <lb/>
            num horologii, in quo triangulum A C D, exiſtit, erunt quoque per defin. </s>
            <s xml:id="echoid-s28378" xml:space="preserve">3. </s>
            <s xml:id="echoid-s28379" xml:space="preserve">lib. </s>
            <s xml:id="echoid-s28380" xml:space="preserve">11 Euclid. </s>
            <s xml:id="echoid-s28381" xml:space="preserve">angu
              <lb/>
            li G A C, G A D, recti. </s>
            <s xml:id="echoid-s28382" xml:space="preserve">Itaque quoniam duo latera D A, A E, trianguli D A E duobus lateribus
              <lb/>
            D A, A G, trianguli D A G, ſunt æqualia, continentq́; </s>
            <s xml:id="echoid-s28383" xml:space="preserve">angulos ad A, æquales, vtpote rectos, erunt
              <lb/>
            quoque baſes D E, D G, æquales inter ſe. </s>
            <s xml:id="echoid-s28384" xml:space="preserve">Eodemq́ue modo oſtendemus æquales inter ſe eſle i
              <unsure/>
            e-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0448-08" xlink:href="note-0448-08a" xml:space="preserve">4. primi.</note>
            ctas D E, C G, propter triangula D A E, C A G, quorum duo latera D A, A E, duobus lateribus
              <lb/>
            C A, A G, æqualia ſunt, continentq́ue æquales angulos D A E, C A G, nimirum rec@os. </s>
            <s xml:id="echoid-s28385" xml:space="preserve">Cum er-
              <lb/>
            go recta D E, atque adeò recta D F, quæ ipſi D E, æqualis ſumpta eſt, æqualis ſit tam rectæ D G,
              <lb/>
            quàm rectæ C G, quarum vtraque ex D, & </s>
            <s xml:id="echoid-s28386" xml:space="preserve">C, ad verticem ſtyli G, rectos angulos cum plano ho-
              <lb/>
            rologii facientis ducitur, neceſſe eſt, vt vno pede circini collocato tam in D, quàm in C, altero ver
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0448-09" xlink:href="note-0448-09a" xml:space="preserve">40</note>
            ticem ſtyli G, attingamus, ſi ſpatium inter circini pedes incluſum rectæ D F, fuerit æquale, ipſeq́;
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s28387" xml:space="preserve">ſtylus rectos cum horologii plano angulos fecetit, vt ex demonſtratis liquet. </s>
            <s xml:id="echoid-s28388" xml:space="preserve">Gnomonem igitur
              <lb/>
            cuiuſque horologii proprio in loco collocauimus, &</s>
            <s xml:id="echoid-s28389" xml:space="preserve">c. </s>
            <s xml:id="echoid-s28390" xml:space="preserve">Quod erat faciendum.</s>
            <s xml:id="echoid-s28391" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div1465" type="section" level="1" n="355">
          <head xml:id="echoid-head368" style="it" xml:space="preserve">SCHOLIVM.</head>
          <p style="it">
            <s xml:id="echoid-s28392" xml:space="preserve">IN horologiis, quæ non declinant, vt in horizontali, verticali, polari, æquinostiali, & </s>
            <s xml:id="echoid-s28393" xml:space="preserve">inclinato ad
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0448-10" xlink:href="note-0448-10a" xml:space="preserve">Quæ in variis
                <lb/>
              horologiis ob-
                <lb/>
              ſeruanda ſint
                <lb/>
              in conſtructio-
                <lb/>
              ne trianguli,
                <lb/>
              quo ſtylus in
                <lb/>
              proprium ſitũ
                <lb/>
              @@ſtituatur.</note>
            Horizontem, recta A B, pręcedentis trianguli abſcindenda eſt ex linea meridiana, vt factum eſſe vides
              <lb/>
            in horizontali horologio propoſ. </s>
            <s xml:id="echoid-s28394" xml:space="preserve">4. </s>
            <s xml:id="echoid-s28395" xml:space="preserve">libri 2. </s>
            <s xml:id="echoid-s28396" xml:space="preserve">in quo circuli V erticales, & </s>
            <s xml:id="echoid-s28397" xml:space="preserve">paralleli Horizontis ſunt deſcri-
              <lb/>
            pti. </s>
            <s xml:id="echoid-s28398" xml:space="preserve">In aliis autem, quæ declinant, eadem recta A B, ſumenda est in linea ſtyli, vt factum eſſe cernis in
              <lb/>
            horologio declinante a Verticali propoſ. </s>
            <s xml:id="echoid-s28399" xml:space="preserve">6. </s>
            <s xml:id="echoid-s28400" xml:space="preserve">ſuperioris libri continente circulos Meridianos. </s>
            <s xml:id="echoid-s28401" xml:space="preserve">Quod tamen
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0448-11" xlink:href="note-0448-11a" xml:space="preserve">50</note>
            neceſſarium non eſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s28402" xml:space="preserve">Potest enim recta A B, ex loco gnomonis educi vtcunque, & </s>
            <s xml:id="echoid-s28403" xml:space="preserve">triangulum prædi-
              <lb/>
            ctum construi. </s>
            <s xml:id="echoid-s28404" xml:space="preserve">Ita enim conſpicis in horologio Italico declinante a Verticoli propoſ. </s>
            <s xml:id="echoid-s28405" xml:space="preserve">10. </s>
            <s xml:id="echoid-s28406" xml:space="preserve">ſuperioris lib.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s28407" xml:space="preserve">triangulum huiuſmodi eſſe confectum, ita vt recta A B, baſim trianguli bifariam diuidens maior ſit,
              <lb/>
            quàm ſtylus, & </s>
            <s xml:id="echoid-s28408" xml:space="preserve">extra lineam ſtyli accepta. </s>
            <s xml:id="echoid-s28409" xml:space="preserve">Eodem modo dictum triangulum in quocunque horologio
              <lb/>
            deſcribi poteſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s28410" xml:space="preserve">Quod ſi quando locus gnomonis intratropicos fucrit conſtitutus, vt contingit in polari
              <lb/>
            horologio, & </s>
            <s xml:id="echoid-s28411" xml:space="preserve">nonnullis alijs, vt ſupra in ſcholio propoſ. </s>
            <s xml:id="echoid-s28412" xml:space="preserve">præcedentis docuimus, latera A C, A D, præ-
              <lb/>
            dicti trianguli, cum lineas horologii interſecent, deleri poterunt, & </s>
            <s xml:id="echoid-s28413" xml:space="preserve">ſola baſis C D, relinqui, vel cer-
              <lb/>
            tè ſegmenta ipſorum laterum, quæ extra tropicos cadunt, deſcribi tantum poterunt: </s>
            <s xml:id="echoid-s28414" xml:space="preserve">cuius rei
              <lb/>
            exemplum habes in horologio polari ſignorum aſcendentium propoſ. </s>
            <s xml:id="echoid-s28415" xml:space="preserve">45. </s>
            <s xml:id="echoid-s28416" xml:space="preserve">libri 2. </s>
            <s xml:id="echoid-s28417" xml:space="preserve">Poterit quoque, ſi
              <lb/>
            placet, interuallum D F, transferri ex C, vſque ad H. </s>
            <s xml:id="echoid-s28418" xml:space="preserve">Item in poſteriori triangulo, in quo recta A </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>