Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Page concordance

< >
Scan Original
71 39
72 40
73 41
74 42
75 43
76 44
77 45
78 46
79 47
80 48
81 49
82 50
83 51
84 52
85 53
86 54
87 55
88 56
89 57
90 58
91 59
92 60
93 61
94 62
95 63
96 64
97 65
98 66
99 67
100 68
< >
page |< < (13) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div40" type="section" level="2" n="40">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1454" xml:space="preserve">
                <pb o="13" file="514.01.045" n="45" rhead="PRIMVS."/>
              struere, flumi
                <unsure/>
              num curſus dirigere, portus munire, pontes traijcere. </s>
              <s xml:id="echoid-s1455" xml:space="preserve">ac demum naturam ipſam uincere in his
                <lb/>
              rebus, in quibus natura nos uincit, immania pondera leuando ponderibus adiectis: </s>
              <s xml:id="echoid-s1456" xml:space="preserve">ac demum innato œternita-
                <lb/>
              tis deſiderio parte quadam ſatisfaciendo, prouincias, regna, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1457" xml:space="preserve">orbem denique uniuerſum exornando: </s>
              <s xml:id="echoid-s1458" xml:space="preserve">quare
                <lb/>
              fit, ut de Architectura multa animo potius, quàm oratione conſequi poſſimus. </s>
              <s xml:id="echoid-s1459" xml:space="preserve">ſed ne uideatur immenſum illud,
                <lb/>
              ac prope infinitum quod Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s1460" xml:space="preserve">dicit, tantam doctrinarum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1461" xml:space="preserve">artium uarietatem habere debere Architectum.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s1462" xml:space="preserve">ideò ponitur hic ea quœſtio, qua prœſcribitur quatenus earum ſcientiarum notitia ſit habenda, inquit igitur.</s>
              <s xml:id="echoid-s1463" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s1464" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">At</emph>
              fortaſſe mirum uidebitur imperitis hominibus poſſe naturam tantum numerum doctrinarum
                <lb/>
              perdiſcere, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1465" xml:space="preserve">memoria continere, cum autem animaduerterint omnes diſciplinas inter ſe coniunctio-
                <lb/>
              nem rerum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1466" xml:space="preserve">communicationem habere, fieri poſſe faciliter credetur: </s>
              <s xml:id="echoid-s1467" xml:space="preserve">Encyclios enim diſciplina, uti
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.045-01" xlink:href="note-514.01.045-01a" xml:space="preserve">10</note>
              corpus unum ex his membris eſt compoſita. </s>
              <s xml:id="echoid-s1468" xml:space="preserve">Itaque qui a teneris ætatibus eruditionibus uarijs in-
                <lb/>
              ſtruuntur omnibus literis agnoſcunt eaſdem notas, communicationemq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1469" xml:space="preserve">omnium diſciplinarum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1470" xml:space="preserve">
                <lb/>
              ea re facilius omnia cognoſcent.</s>
              <s xml:id="echoid-s1471" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1472" xml:space="preserve">Obij
                <unsure/>
              ci Vitruuio poterat, fieri non poſſe homines tot diſciplinis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1473" xml:space="preserve">ſcientijs inſtrui poſſe, earumque memo-
                <lb/>
              riam continere quot ſuperius enumerauit: </s>
              <s xml:id="echoid-s1474" xml:space="preserve">namque rei effectus ille non datur, cuius nulla cauſa præſtari poteſt, et
                <lb/>
              ideo tot ſcientias hominem perdiſcere, earumque memoriam continere non poſſe, quia ratio & </s>
              <s xml:id="echoid-s1475" xml:space="preserve">cauſa deficit.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s1476" xml:space="preserve">Ratio autem eſt animœuis impotens, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1477" xml:space="preserve">imbecilla, quæ & </s>
              <s xml:id="echoid-s1478" xml:space="preserve">multitudine & </s>
              <s xml:id="echoid-s1479" xml:space="preserve">amplitudine rerum obuuitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1480" xml:space="preserve">Re-
                <lb/>
              ſpondet Vitruuius. </s>
              <s xml:id="echoid-s1481" xml:space="preserve">id fieri poſſe cuius modus eſt aliquis, ideoq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1482" xml:space="preserve">homines tot ſcientias adipiſci & </s>
              <s xml:id="echoid-s1483" xml:space="preserve">memoriæ com-
                <lb/>
              mendare poſſe, quia non ſolum eius rei modus ſit aliquis, ſed etiamidem modus eſt facilis & </s>
              <s xml:id="echoid-s1484" xml:space="preserve">expeditus. </s>
              <s xml:id="echoid-s1485" xml:space="preserve">
                <lb/>
              nam cum ſcientiœ omnes communitatem quandam rerum inter ſe habeant, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1486" xml:space="preserve">quibuſdam ſimilitudinem, tan-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.045-02" xlink:href="note-514.01.045-02a" xml:space="preserve">20</note>
              quam in orbem concludantur, fieri poteſt, ut qui a teneris annis in illis ſe exercuerit eam ſimilitudinem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1487" xml:space="preserve">
                <lb/>
              communionem agnoſcat, deq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1488" xml:space="preserve">ſimilibus rebus idem iudicium faciat, quare terminus eſt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1489" xml:space="preserve">ſobrietas quœdam
                <lb/>
              ( ut ita dicam ) ſciendi, quo prœfixo commodè omnium, uel plurimarum ſcientiarum participes fieri poſſumus.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s1490" xml:space="preserve">Interim reprehenditur Pythius Architectus, qui hos terminos non agnouit: </s>
              <s xml:id="echoid-s1491" xml:space="preserve">poſtea confirmatur ſententia Vi-
                <lb/>
              truuiana exemplis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1492" xml:space="preserve">rationibus accommodatis.</s>
              <s xml:id="echoid-s1493" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s1494" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Iideoqve</emph>
              dc ueteribus Architectis, Pythius, qui Prienæ ædem Mineruæ nobiliter eſt Architecta-
                <lb/>
              tus, ait in ſuis commentarijs. </s>
              <s xml:id="echoid-s1495" xml:space="preserve">Architectum omnibus artibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1496" xml:space="preserve">doctrinis plus oportere poſſe face-
                <lb/>
              re, quàm qui ſingulas res ſuis induſtrijs, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1497" xml:space="preserve">exercitationibus ad ſummam claritatem perduxerunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s1498" xml:space="preserve">id
                <lb/>
              autem re non expeditur, non enim debet, necpoteſt eſſe Architectus Grammaticus uti fuerit Ari-
                <lb/>
              ſtarchus, ſed non agrammatos, nec Muſicus, ut Ariſtoxenus, ſed non Amuſos, nec Pictor, ut Apel-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.045-03" xlink:href="note-514.01.045-03a" xml:space="preserve">30</note>
              les, ſed Graphidos non imperitus, nec Plaſtes quemadmodum Miron, ſeu Polycletus, ſed rationis
                <lb/>
              Plaſticæ non ignarus, nec denuo medicus, ut Hyppocrates, ſed non aniatrologitos, nec in cæteris
                <lb/>
              doctrinis ſingulariter excellens, ſed in his non imperitus: </s>
              <s xml:id="echoid-s1499" xml:space="preserve">non enim in tantis rerum uarietatibus, ele
                <lb/>
              gantias ſingulares quiſque conſequi poteſt, quod earum ratiocinationes cognoſcere, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1500" xml:space="preserve">percipere
                <lb/>
              uix cadit in poteſtatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s1501" xml:space="preserve">Nectamen non tantum Architecti non poſſunt in omnibus rebus habere
                <lb/>
              ſummum effectum, ſed etiam ipſi, qui priuatim proprietates tenent artium, non efficiunt, ut habeãt
                <lb/>
              omnes ſummum laudis principatum. </s>
              <s xml:id="echoid-s1502" xml:space="preserve">ergo ſi in ſingulis doctrinis ſinguli artifices, neque omnes, ſed
                <lb/>
              pauci æuo perpetuo nobilitatem uix ſunt conſecuti, quemadmodum poteſt Architectus, qui pluri-
                <lb/>
              bus artibus debet eſſe peritus non idipſum mirum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1503" xml:space="preserve">magnum facere, nequid ex his indigeat, ſed
                <lb/>
              etiam, ut omnes artifices ſuperet, qui ſingulis doctrinis aſsiduitatem cum induſtria ſumma præſtite-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.045-04" xlink:href="note-514.01.045-04a" xml:space="preserve">40</note>
              runt? </s>
              <s xml:id="echoid-s1504" xml:space="preserve">igitur in hac re Pythius erraſſe uidetur, quod non animaduerterit ex duabus rebus.</s>
              <s xml:id="echoid-s1505" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1506" xml:space="preserve">Rationi conſentaneum magis est, hominem unum poſſe ad unius alicuius ſcientiœ apicem peruenire, quàm
                <lb/>
              multarum, rarius tamen hoc euenit. </s>
              <s xml:id="echoid-s1507" xml:space="preserve">Quare fit, ut cum non accidat, quod rationi magis conſentit, neque
                <lb/>
              illud euenire poterit, quid aratione magis longe abest. </s>
              <s xml:id="echoid-s1508" xml:space="preserve">Quare hac in re Pythius erraſſe uidetur, qui affir-
                <lb/>
              mauerit Architectum plus poſſe prœstare, quàm ſinguli præstantes artifices in ſua quiſque arte: </s>
              <s xml:id="echoid-s1509" xml:space="preserve">nec oblitus
                <lb/>
              est Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s1510" xml:space="preserve">eorum, quœ ſupra dixit. </s>
              <s xml:id="echoid-s1511" xml:space="preserve">In omni re, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1512" xml:space="preserve">prœcipue in Architectura ſpectari duo illa debere: </s>
              <s xml:id="echoid-s1513" xml:space="preserve">quod ſi-
                <lb/>
              gnificat, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1514" xml:space="preserve">quod ſignificatur: </s>
              <s xml:id="echoid-s1515" xml:space="preserve">unde hac distinctione Pythiorepugnat: </s>
              <s xml:id="echoid-s1516" xml:space="preserve">modeſtè tamen, dum inquit. </s>
              <s xml:id="echoid-s1517" xml:space="preserve">{ igitur
                <lb/>
              in hac re.</s>
              <s xml:id="echoid-s1518" xml:space="preserve">} Sed non in alijs ( excellentiſſimus enim erat Architectus) Pythius erraſſe uidetur, non dixit
                <lb/>
              errauit, addiditq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1519" xml:space="preserve">rationem { quod non animaduerterit } & </s>
              <s xml:id="echoid-s1520" xml:space="preserve">reliqua. </s>
              <s xml:id="echoid-s1521" xml:space="preserve">in uerbis autem uidetur Vitruuius ſe ip
                <lb/>
              ſum exponere quid per literas, graphidem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1522" xml:space="preserve">huiuſmodi alia uerba intellexit. </s>
              <s xml:id="echoid-s1523" xml:space="preserve">Grammaticen enim & </s>
              <s xml:id="echoid-s1524" xml:space="preserve">Pictu
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.045-05" xlink:href="note-514.01.045-05a" xml:space="preserve">50</note>
              ram intellexit. </s>
              <s xml:id="echoid-s1525" xml:space="preserve">ſed leuiora hæc.</s>
              <s xml:id="echoid-s1526" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s1527" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Qvod</emph>
              non animaduerterit ex duabus rebus ſingulas artes eſſe compoſitas, ex opere, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1528" xml:space="preserve">ex eius ra-
                <lb/>
              tiocinatione. </s>
              <s xml:id="echoid-s1529" xml:space="preserve">ex his autem unum proprium eſſe eorum, qui ſingulis rebus ſunt exercitati ideſt operis
                <lb/>
              cffectus alterum cõe cum omnibus doctis id eſt ratiocinatio, ut Medicis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1530" xml:space="preserve">Muſicis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1531" xml:space="preserve">de uenarum
                <lb/>
              rithmo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1532" xml:space="preserve">de pedum motu, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1533" xml:space="preserve">ſi uulnus mederi, aut ægrum eripere de periculo oportuerit, non ac-
                <lb/>
              cedet Muſicus, ſed id opus proprium erit Medici. </s>
              <s xml:id="echoid-s1534" xml:space="preserve">item in organo non Medicus, ſed Muſicus modu-
                <lb/>
              labitur, ut aures ſuam cantionibus recipiant iucunditatem.</s>
              <s xml:id="echoid-s1535" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1536" xml:space="preserve">Nulli dubium, quòd ſi quis est memor eorum, quæ ſupra dicta ſunt, quin intelligat, quœ hic dicuntur, ſed
                <lb/>
              ſinon admodum perceperit, quid fabrica ſit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1537" xml:space="preserve">quid ratiocinatio, quid res ſignificata, quid ſignificans, ani-
                <lb/>
              maduertat modo ad ea, quæ nunc afferuntur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1538" xml:space="preserve">exemplis multis confirmantur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1539" xml:space="preserve">omnia percipiet, uide-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.045-06" xlink:href="note-514.01.045-06a" xml:space="preserve">60</note>
              bitq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1540" xml:space="preserve">communionem ſcientiarum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1541" xml:space="preserve">ſimilitudinem doctrinarum. </s>
              <s xml:id="echoid-s1542" xml:space="preserve">Namprimo ostenditur communicatio, &</s>
              <s xml:id="echoid-s1543" xml:space="preserve"/>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>