Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
41
41
42
42
43
43
44
44
45
45
46
46
47
47
48
48
49
49
50
50
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.001742">
                <pb pagenum="396" xlink:href="016/01/045.jpg"/>
              dum cribratur neceſſe ſit ob manuum mo­
                <lb/>
              tum ac brachiorum patere foramina, quan­
                <lb/>
              tum diduci brachia valent, eaque cauſa fa­
                <lb/>
              rinæ non paruam partem partem perire. </s>
              <s id="s.001743">Ac­
                <lb/>
              cedit, quòd lineum cribrum cum ſolum tre­
                <lb/>
              mat, non adeò atteritur, imò longè minus
                <lb/>
              qui dum farina ab hominibus cribratur:
                <lb/>
              nam illos concutere, vt ſolent, cribrum ve­
                <lb/>
              hementer eſt neceſſarium. </s>
              <s id="s.001744">Facit & ad com­
                <lb/>
              pendium, quòd farina exquiſitius excutitur,
                <lb/>
              vt furfur omninò purum ſit. </s>
              <s id="s.001745">Hæcque omnia
                <lb/>
              citra domus fœditatem, & hominum iactu­
                <lb/>
              ram atque incommoda. </s>
              <s id="s.001746">Natura etiam in­
                <lb/>
              ſtrumenti duplicem, aut triplicem farinam
                <lb/>
              diſtinguente, guod ab operariis niſi conie­
                <lb/>
              ctura incerta primò, deinde etiam inſtabili,
                <lb/>
              fieri non poteſt.
                <arrow.to.target n="marg181"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001747">
                <margin.target id="marg181"/>
              Aër cur non
                <lb/>
              ſentiatur.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.001748">Sed ad aëris tractationem reuertamur,
                <lb/>
              motuum omnium violentorum iam abſolu­
                <lb/>
              ta narratione. </s>
              <s id="s.001749">Itaque aërem vſque ad cœ­
                <lb/>
              lum extendi iam docuimus, purioremque
                <lb/>
              illius partem æthera vocari: ſed neque æ­
                <lb/>
              ther, nec aër ob ſubſtantiæ puritatem ſenti­
                <lb/>
              ri poteſt. </s>
              <s id="s.001750">Cauſa factum eſt hoc animantium,
                <lb/>
              nam ſi colores haberet, quæ viderentur, ta­
                <lb/>
              lia apparerent. </s>
              <s id="s.001751">Vt enim per viridia conſpi­
                <lb/>
              cilia inſpicienti omnia videntur viridia: ita
                <lb/>
              ſi aër coloris particeps eſſet omnia eiuſdem
                <lb/>
              coloris eſſe viderentur. </s>
              <s id="s.001752">Similiter ſi odorem
                <lb/>
              haberet, omnia eodem odore infecta vide­
                <lb/>
              rentur. </s>
              <s id="s.001753">Similiter ſi acrem ſaporem, aut dul­
                <lb/>
              cem præ ſe ferret, dulcia omnia aut acria
                <lb/>
              viderentur. </s>
              <s id="s.001754">Eodem modo calidus ſi quan­
                <lb/>
              doque euadat, vt in æſtate, omnia vt cali­
                <lb/>
              da videantur, efficit. </s>
              <s id="s.001755">Ea ratione nox ſonos &
                <lb/>
              ſtrepitus leuiſſimos etiam detegit: quoniam
                <lb/>
              die aër non eſt omninò expers ſoni. </s>
              <s id="s.001756">Ergo
                <lb/>
              omnia vt poſſet ſuſcipere, ſapores, odores,
                <lb/>
              ſonos, colores, & calidum ac frigidum, ea­
                <lb/>
              que vt decet ſenſibus repræſentare, omnium
                <lb/>
              natura expers factus eſt. </s>
              <s id="s.001757">Qualitatibus au­
                <lb/>
              tem cùm ſubiacet primis, alteram oppoſi­
                <lb/>
              tam refugit: atque hoc indicium eſt eorum
                <lb/>
              quæ iam diximus, qualitates ipſas per ſeip­
                <lb/>
              ſas agere. </s>
              <s id="s.001758">Hyeme enim aër qui efflatur cùm
                <lb/>
              calidus ſit, in rotundam cogitur figuram,
                <lb/>
              ab ipſo calore ſiquidem, non ab aëris natu­
                <lb/>
              ra: etiam aër frigidus non cogitur, nec ca­
                <lb/>
              lidus in calidum locum inſpiratus. </s>
              <s id="s.001759">Sed cur in
                <arrow.to.target n="marg182"/>
                <lb/>
              rotundam figuram? </s>
              <s id="s.001760">quòd ea cùm ſit capa­
                <lb/>
              ciſſima, etiam ſit robuſtiſſima, & etiam quo­
                <lb/>
              niam ſolo puncto læſuræ cauſæ ſe exponat:
                <lb/>
              ob id pugnaturi, ictumque excepturi, ac
                <lb/>
              pondus ſubituri, in rotundam figuram ſe
                <lb/>
              totos colligunt, Vibrata enim procul maio­
                <lb/>
              re impetu colliduntur: at quæ extra rotun­
                <lb/>
              ditatem ſunt, procul magis vibrantur: plus
                <lb/>
              enim à centro diſtant, quod hypomochlij
                <lb/>
              vice habetur. </s>
              <s id="s.001761">Hic intercluſus corrumpit ani­
                <lb/>
              mata anima carentia conſeruat: liber autem,
                <lb/>
              quæ anima carent, corrumpit: quæ anima­
                <lb/>
              ta ſunt, conſeruat. </s>
              <s id="s.001762">Exedit enim anima
                <lb/>
              carentia motu, ideoque perflato loco illa
                <lb/>
              corrumpit, animalium calorem repurgat
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg183"/>
                <lb/>
              ac refrigerat. </s>
              <s id="s.001763">Sed recluſus dum non moue­
                <lb/>
              tur, quæ à putredine abſunt illæſa conſer­
                <lb/>
              uat, quia motu carens non exedit. </s>
              <s id="s.001764">Sed ani­
                <lb/>
              malia, & quæ putreſcere poſſunt, immotus
                <lb/>
              manens, atque ideo putreſcens, corrum­
                <lb/>
              pit, occidit, putrefacit. </s>
              <s id="s.001765">Adeò verò corrum­
                <lb/>
              pitur aër concluſus ac immotus, vt cum M.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.001766">Antonini Imperatoris milites Auidij Caſ­
                <lb/>
              ſij in Seleucia Babyloniæ arculam in Apol­
                <lb/>
              linis templo inuentam aperuiſſent, aurum
                <lb/>
              ſperantes inuenire, aër exiens adeò com­
                <lb/>
              putruerat, vt totam regionem peſte affece­
                <lb/>
              rit. </s>
              <s id="s.001767">Inde ventis delatus in Græciam, at­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg184"/>
                <lb/>
              que inde etiam Romam, peſtilentiam eam
                <lb/>
              excitauit, quæ humani totius generis par­
                <lb/>
              tem fermè tertiam abſumpſit. </s>
              <s id="s.001768">Inficitur &
                <lb/>
              metallicis exhalationibus, vnde in fodina­
                <lb/>
              rum puteis perpetuò flabellis agitatur: ali­
                <lb/>
              ter & lumina extingueret, & eos qui in­
                <lb/>
              tus ſunt ſuffocaret. </s>
              <s id="s.001769">Motu igitur aër pur­
                <lb/>
              gatur, & ad propriam ac puram redit na­
                <lb/>
              turam. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001770">
                <margin.target id="marg182"/>
              Cur aër hye­
                <lb/>
              me in rotun­
                <lb/>
              dam
                <expan abbr="figurã">figuram</expan>
                <lb/>
              cogitur.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001771">
                <margin.target id="marg183"/>
              Aëris con­
                <lb/>
              trariæ vires.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001772">
                <margin.target id="marg184"/>
              Peſtis ex ar­
                <lb/>
              cula aperta.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.001773">Simili ratione frumenta ſub terra reclu­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg185"/>
                <lb/>
              ſa, aërem vitiant, indeque viciſſim ab illo
                <lb/>
              vitiantur. </s>
              <s id="s.001774">Et licet ſerius in Germania, ob
                <lb/>
              aëris frigiditatem, attamen & ibi poſt
                <lb/>
              aliquot annos corrumpuntur. </s>
              <s id="s.001775">Seruantur &
                <lb/>
              diutiùs eadem cauſa ſub terra quam ſupra.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.001776">In Gallia verò etiam in multos annos ſeptis
                <lb/>
              in medio ariſtis, & circumpoſitis denſata
                <lb/>
              congerie ſtipulis, ita vt latioris columnis
                <lb/>
              ſpeciem referant, inde ſuperinducto tugu­
                <lb/>
              riolo denſite tuta manent ab animalibus aë­
                <lb/>
              reque ipſo, tugurio ab aqua, geminareque
                <lb/>
              prohibentur ipſis ſtipulis annexis: omnia
                <lb/>
              enim ſemina ea parte pullulant, quæ exorta
                <lb/>
              ſunt, indicio ſunt fabæ. </s>
              <s id="s.001777">Sed & quædam
                <lb/>
              perflatis locis videntur tutiora, non quia
                <lb/>
              aër conſeruet, ſed quia frigidior quum
                <lb/>
              ſit, adeò non corrumpit. </s>
              <s id="s.001778">Pleraque enim
                <lb/>
              perflata, maximè edito loco, ſunt con­
                <lb/>
              cluſis frigidiora. </s>
              <s id="s.001779">Fiunt & aëris corruptio­
                <lb/>
              nes ob terræmotus. </s>
              <s id="s.001780">Reſeratus enim aër,
                <lb/>
              qui multis latuerat ſeculis, dum emergit,
                <lb/>
              peſtem magnam afferre ſolet: ob id ma­
                <lb/>
              gnos terræmotus, peſtilentiæ graues ſubſe­
                <lb/>
              qui ſolent. </s>
              <s id="s.001781">Fiunt & ob putredines, velut
                <lb/>
              poſt magnas clades, poſt inundationes, &
                <lb/>
              locuſtarum interitum. </s>
              <s id="s.001782">Hæ quidem peſtilen­
                <lb/>
              tiæ ab aëre. </s>
              <s id="s.001783">Quæ autem fiunt poſt famem,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg186"/>
                <lb/>
              alterius ſunt generis. </s>
              <s id="s.001784">Mira tamen peſtis va­
                <lb/>
              rietas: nam referunt autores fide non in­
                <lb/>
              digni, Conſtantinopoli ( olim Byzantium
                <lb/>
              dicebatur ) peſtem obortam, qui huius erat
                <lb/>
              generis, vt qui laborarent, aut quibus mor­
                <lb/>
              bus imminebat, viderentur ab alio homine
                <lb/>
              cædi: perturbatique hoc errore morieban­
                <lb/>
              tur. </s>
              <s id="s.001785">Interim nec videbant, nec audiebant,
                <lb/>
              ſed velut attoniti, aut lymphati ſenſibus ac
                <lb/>
              mente excutiebantur. </s>
              <s id="s.001786">Febreque ac tuſſi cum
                <lb/>
              laborarent, calor tamen & color haud mu­
                <lb/>
              tabatur. </s>
              <s id="s.001787">Tubercula variis in locis pro ho­
                <lb/>
              minum natura apparebant. </s>
              <s id="s.001788">Tandem veterno
                <lb/>
              alij, alij inedia conficiebantur. </s>
              <s id="s.001789">Quidam etiam
                <lb/>
              ob ſitim in puteos ſe præcipitabant. </s>
              <s id="s.001790">Cer­
                <lb/>
              tum eſt, fuiſſe genus certum abſceſſus in
                <lb/>
              cerebro, quandoquidem contagio non pro­
                <lb/>
              pagaretur. </s>
              <s id="s.001791">Certum eſt, tot fermè eſſe modos
                <lb/>
              peſtis, quot tempora. </s>
              <s id="s.001792">Nulla tamen peſtis vl­
                <lb/>
              tra triennium ſæuit. </s>
              <s id="s.001793">Cauſa multiplex eſt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.001794">Prima, quia ſi tamdiu ſæuiat, non habet fer­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg187"/>
                <lb/>
              mè in quos ſæuiat. </s>
              <s id="s.001795">Deinde, aër ipſe cùm le­
                <lb/>
              uiſſimæ ( vt dictum eſt ) ſit ſubſtantiæ, vlte­
                <lb/>
              riorem putredinem pati non poteſt. </s>
              <s id="s.001796">Oſten­
                <lb/>
              ſum eſt enim ſuperius, quæ computrue­
                <lb/>
              tint, non amplius eſſe putrida. </s>
              <s id="s.001797">Accedit, </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>