Clavius, Christoph, Gnomonices libri octo, in quibus non solum horologiorum solariu[m], sed aliarum quo[quam] rerum, quae ex gnomonis umbra cognosci possunt, descriptiones geometricè demonstrantur

Table of contents

< >
[441.] In tropico ♋, omnes latitudines vmbrarum ſuperiores ſunt; orientales vero ab occidentalibus his ſyllabis [or. occ.] diſtinguuntur.
[442.] In tropico ♋, latitudines vmbrarum partim Boreales ſunt, & partim Auſtrales, vt hæ ſyllabæ [Bor. Auſtr.] indicant.
[443.] In Æquatore omnes vmbrarum latitudines Auſtrales ſunt.
[444.] In tropico ♑, omnes vmbrarum latitudines Auſtrales ſunt, ſed ab orientalibus occidentales his ſyllabis [or. occ.] diſcernuntur.
[445.] Latitudines, longitudinesq́ue vmbrarum in horologio Superiori ad Horizontem ex parte auſtrali inclinato gr. 68. & ad Meridianum recto, pro horis à mer. & med. noc. ad latitudinem Grad. 42. In tropico ♋, latitudines vmbrarum partim ſuperiores ſunt, & partim inferiores, vt his ſyllabis [Super. Infer.] indicatur.
[446.] In Aequatore omnes latitudines vmbrarum ſunt Inferiores.
[447.] Latitudines longitudineſq́ue vmbrarum in horlogio ſuperiore declinante à meridie in ortum gr. 40. & ad Horizontem inclinato ex parte boreali gr. 20. pro horis à mer. & med. noc. ad latitudinem Grad. 42. Intropico ♋, latitudines vmbrarum ſunt partim ſuperiores, & partim inferiores, vt hæ ſyllabæ [Super. Infer.] indicant.
[448.] In Æquatore omnes latitudines vmbrarum Inferiores ſunt.
[449.] In tropico ♑, omnes latitudines vinbrarum inferiores ſunt.
[450.] Latitudines, longitudinesq́ue vmbrarum in horologio ſuperiore declinante à mer. in \\ occ. grad. 20. & ad Horizontem ex parte boreali inclinato grad. 70. \\ pro horis inæqualibus, ad latitudinem Grad. 42. In tropico ♑, latitudines vmbrarum partim Inferiores ſunt, & partim Superiores, \\ vt hæ ſyllabæ [Infer. Super.] declarant.
[451.] In Aequatore omnes latitudines vmbrarum ſuperiores ſunt, ſed orientales ab occi- dentalibus his ſyllabis [or.occ.] dignoſcuntur.
[452.] In tropico ♋, omnes latitudines vmbrarum ſunt ſuperiores, ſed orientales ab occi- dentalibus hæ ſyllabæ [or. occ.] diſtinguunt.
[453.] Latitudines, longitudinesq́ue vmbrarum in ſuperiore horologio declinante à mer. in or. grad. 45. & ad Horizontem ex parte boreali inclinato gr. 51. M. 51. pro horis à mer. & med. noc. ad latitudinem Gr. 42. In tropico ♋, omnes vmbrarum latitudines ſunt ſuperiores, in tropico vero ♑, inferiores.
[454.] In Aequatore nullæ ſunt vmbrarum latitudines, cum tunc, per propoſ. 11. lib. 1. vmbra ſtyli perpetuo cadat in lineam æquinoctialem: Earum autem longitudines hæ ſunt.
[455.] SEQVVNTVR TABELLAE.
[456.] Latitudines, longitudinesq́ue vmbrarum in ſuperiore horologio declinante à ſeptentr. in occ. grad. 20. & ad Horizontem ex parte auſtrali inclinato gr. 30. pro horis à mer. & med. noc. ad latitudinem Gr. 42. In tropico ♋, ſunt latitudines vmbrarum partim Inferiores, & partim ſuperiores, vt tabellæ ipſæ declarant.
[457.] In Aequatore omnes latitudines vmbrarum ſunt ſuperiores, vt tabellæ indicant.
[458.] Latitudines, longitudinesq́ vmbrarum in horologio ſuperiore declinante à ſeptentr. in or. grad. 60. & ad Horizontem ex parte auſtrali inclinato grad. 80. pro horis ab occ. ad latitudinem Grad. 42. In tropico ♋, latitudines vmbrarum partim Superiores ſunt, & partim Inferiores, vt hæ ſyllabæ [Super, Infer.] declarant.
[459.] In Aequatore omnes latitudines vmbrarum ſunt inferiores, occidentales vero ab orientalibus diſtinguuntur his ſyllabis [or. occ.]
[460.] In tropico ♑, omnes vmbrarum latitudines ſunt inferiores, occidentales autem ab orientalibus per has ſyllabas [or. occ.] ſegregantur.
[461.] Latitudines, longitudineſq́ue vmbrarũ in horologio ſuperiore declinante à Septentr. in or. grad. 30. & ad Horizontem ex parte inclinato gr. 52. M. 3. pro ho-ris à mer. & med. noe. ad latitudinem Grad. 42.
[462.] In tropico ♋, latitudines vmbrarum partim ſunt ſuperiores, & partim inferiores: vt in tabellis apparet.
[463.] In Æ quatore ſunt omnes vmbrarum latitudines inferiores.
[464.] FINIS QVINTI LIBRI.
[465.] GNOMONICES LIBER SEXTVS.
[466.] AVCTORE
[467.] CHRISTOPHORO CLAVIO BAMBER GENSI SOCIETATIS IESV.
[468.] EXPLICATIO CIRCVLORVM, ET circumferentiarum, quos præcipue in Analemmate Ptolemæus conſiderat. CAPVTI.
[469.] INVENTIO CIRCVNFERENTIÆ HECTEMORIÆ, horariæ, deſcenſiuæ, meridianæ, Verticalis, atque horizontalis, de quibus in antecedenti cap. dictum eſt, ex Analemmate, Sole exiſtente in Aequatore, ad quamcunque latitudinem. CAP. II.
[470.] SCHOLIVM.
< >
page |< < (434) of 677 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="it" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1467" type="section" level="1" n="356">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s28460" xml:space="preserve">
              <pb o="434" file="0450" n="450" rhead="GNOMONICES"/>
            lo; </s>
            <s xml:id="echoid-s28461" xml:space="preserve">acproinde recta H I, communis ſectio erit Meridiani, & </s>
            <s xml:id="echoid-s28462" xml:space="preserve">Æquatoris, ſi triangulum D H I, ſta-
              <lb/>
            tuatur in plano Meridiani, hoc eſt, rectum ad
              <unsure/>
            planum horologii. </s>
            <s xml:id="echoid-s28463" xml:space="preserve">Quia verò axis mundi occurrit
              <lb/>
            Æquatori in centro mundi, erit H, centrum mundi. </s>
            <s xml:id="echoid-s28464" xml:space="preserve">Quare H F, perpendicularis ex centro mun-
              <lb/>
            di cadens in lineam meridianam ſtylus erit, & </s>
            <s xml:id="echoid-s28465" xml:space="preserve">eius locus F. </s>
            <s xml:id="echoid-s28466" xml:space="preserve">Idem aſlequemur, ſi ex I, puncto ę-
              <lb/>
              <figure xlink:label="fig-0450-01" xlink:href="fig-0450-01a" number="299">
                <image file="0450-01" xlink:href="http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/zogilib?fn=/permanent/library/xxxxxxxx/figures/0450-01"/>
              </figure>
            quinoctialis liueæ emitta
              <lb/>
            mus rectam I H, facien-
              <lb/>
            tem cum linea meridia-
              <lb/>
            na angulum complemen
              <lb/>
            ti altitudinis poli H I D,
              <lb/>
            quæ eundem circulum ſe
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0450-01" xlink:href="note-0450-01a" xml:space="preserve">10</note>
            cet in H. </s>
            <s xml:id="echoid-s28467" xml:space="preserve">Nam rurſus de-
              <lb/>
            miſſa ex H. </s>
            <s xml:id="echoid-s28468" xml:space="preserve">ad meridianã
              <lb/>
            lineã perpẽdicularis H F,
              <lb/>
            erit ſtyli longitudo, lo-
              <lb/>
            cusq́ue ipſius in puncto
              <lb/>
            F. </s>
            <s xml:id="echoid-s28469" xml:space="preserve">Ducta enim recta H D,
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0450-02" xlink:href="note-0450-02a" xml:space="preserve">35. tertij.</note>
            erit angulus I H D, in ſe
              <unsure/>
            -
              <lb/>
            micirculo rectus: </s>
            <s xml:id="echoid-s28470" xml:space="preserve">ac pro-
              <lb/>
            pterea in triãgulo D H I,
              <lb/>
            reliquus angulus H D I, al
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0450-03" xlink:href="note-0450-03a" xml:space="preserve">20</note>
            titudini poli æqualis erit.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s28471" xml:space="preserve">Quare vt prius H F, erit
              <lb/>
            ſtylus in F, erigendus.</s>
            <s xml:id="echoid-s28472" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s28473" xml:space="preserve">QVOD ſi D, centrũ
              <lb/>
            horologii datum nõ fue-
              <lb/>
            rit, ita rem propoſitã exe-
              <lb/>
            quemur. </s>
            <s xml:id="echoid-s28474" xml:space="preserve">Si horologium
              <lb/>
            fuerit Aſtronomicum cõ-
              <lb/>
            tinens horas à meridie, & </s>
            <s xml:id="echoid-s28475" xml:space="preserve">
              <lb/>
            media nocte, producemus lineã K D, horæ 6. </s>
            <s xml:id="echoid-s28476" xml:space="preserve">vel 5. </s>
            <s xml:id="echoid-s28477" xml:space="preserve">B D, aut 7. </s>
            <s xml:id="echoid-s28478" xml:space="preserve">vel denique cuiuſcunque alterius
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0450-04" xlink:href="note-0450-04a" xml:space="preserve">30</note>
            horæ, quæ meridianã lineam ſecet in D. </s>
            <s xml:id="echoid-s28479" xml:space="preserve">Erit namque D, centrum horologii, cum omnes lineæ ho
              <lb/>
            rarum à meridie, ac media nocte lineam meridianã ſecent in centro horologii, vt in coroll. </s>
            <s xml:id="echoid-s28480" xml:space="preserve">pro-
              <lb/>
            poſ. </s>
            <s xml:id="echoid-s28481" xml:space="preserve">21. </s>
            <s xml:id="echoid-s28482" xml:space="preserve">lib. </s>
            <s xml:id="echoid-s28483" xml:space="preserve">1. </s>
            <s xml:id="echoid-s28484" xml:space="preserve">demonſtratum eſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s28485" xml:space="preserve">Si autem fuerit horologium Babylonicum, vel Italicum horas ab
              <lb/>
            ortu, vel occaſu complectens, producemus duas horas ab crtu, vel occaſu ſecantes horam 6. </s>
            <s xml:id="echoid-s28486" xml:space="preserve">à me
              <lb/>
            ridie, vel media nocte in vno eodemq́; </s>
            <s xml:id="echoid-s28487" xml:space="preserve">puncto, vt ex tabula lineæ horæ 6. </s>
            <s xml:id="echoid-s28488" xml:space="preserve">à meridie, vel media no-
              <lb/>
            cte poſita in ſcholio propoſ. </s>
            <s xml:id="echoid-s28489" xml:space="preserve">20. </s>
            <s xml:id="echoid-s28490" xml:space="preserve">lib. </s>
            <s xml:id="echoid-s28491" xml:space="preserve">1. </s>
            <s xml:id="echoid-s28492" xml:space="preserve">conſtat, quales ſunt linea B k, horæ 23. </s>
            <s xml:id="echoid-s28493" xml:space="preserve">ab occaſu, & </s>
            <s xml:id="echoid-s28494" xml:space="preserve">linea
              <lb/>
            C K, horæ 13. </s>
            <s xml:id="echoid-s28495" xml:space="preserve">ab occaſ
              <unsure/>
            u ſecantes ſeſe in K. </s>
            <s xml:id="echoid-s28496" xml:space="preserve">Si igitur per K, ducamus lineæ æquinoctiali parallelam
              <lb/>
            K D, quæ meridianam lineam in D, ſecet, erit K D, linea horæ 6. </s>
            <s xml:id="echoid-s28497" xml:space="preserve">à meridie, vel media nocte, cum
              <lb/>
            per punctum K, tranſeat huiuſmodi linea, vt ex dicta tabula perſpicuum eſt, parallelaq́ue ſit æqui
              <lb/>
            noctiali lineæ in horizontali horologio, vt in ſcholio propoſ. </s>
            <s xml:id="echoid-s28498" xml:space="preserve">22. </s>
            <s xml:id="echoid-s28499" xml:space="preserve">lib. </s>
            <s xml:id="echoid-s28500" xml:space="preserve">1 oſtenſum eſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s28501" xml:space="preserve">Quamobrem
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0450-05" xlink:href="note-0450-05a" xml:space="preserve">40</note>
            D, centrum erit horologii, ac proinde ſi circa D I, ſemicirculum deſcribamus, inueniemus ſtylũ,
              <lb/>
            eiuſq́ue ſedem, veluti prius. </s>
            <s xml:id="echoid-s28502" xml:space="preserve">Eadem linea horæ 6. </s>
            <s xml:id="echoid-s28503" xml:space="preserve">à meridie, vel media nocte tranſit per punctum
              <lb/>
            commune horarum 22. </s>
            <s xml:id="echoid-s28504" xml:space="preserve">& </s>
            <s xml:id="echoid-s28505" xml:space="preserve">14. </s>
            <s xml:id="echoid-s28506" xml:space="preserve">ab ortu vel occaſu. </s>
            <s xml:id="echoid-s28507" xml:space="preserve">Item 21. </s>
            <s xml:id="echoid-s28508" xml:space="preserve">& </s>
            <s xml:id="echoid-s28509" xml:space="preserve">15 aut 20. </s>
            <s xml:id="echoid-s28510" xml:space="preserve">& </s>
            <s xml:id="echoid-s28511" xml:space="preserve">16. </s>
            <s xml:id="echoid-s28512" xml:space="preserve">aut 1. </s>
            <s xml:id="echoid-s28513" xml:space="preserve">& </s>
            <s xml:id="echoid-s28514" xml:space="preserve">11. </s>
            <s xml:id="echoid-s28515" xml:space="preserve">&</s>
            <s xml:id="echoid-s28516" xml:space="preserve">c. </s>
            <s xml:id="echoid-s28517" xml:space="preserve">vt
              <lb/>
            ex eadem tabula lineæ horæ 6. </s>
            <s xml:id="echoid-s28518" xml:space="preserve">à meridie, vel media nocte liquet. </s>
            <s xml:id="echoid-s28519" xml:space="preserve">Vnde vt certi ſimus, num li-
              <lb/>
            nea K D, ducta æquinoctiali lineæ parallela indicet verè horam 6. </s>
            <s xml:id="echoid-s28520" xml:space="preserve">à meridie, vel media nocte, in-
              <lb/>
            ueſtiganda erunt duo, aut tria, quatuorve, aut etiam plura puncta, ex prædicta tabula, per quæ li-
              <lb/>
            nea horæ 6. </s>
            <s xml:id="echoid-s28521" xml:space="preserve">à meridie, vel media nocte ducenda eſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s28522" xml:space="preserve">Si enim per vnum illorum ducta lineæ æqui
              <lb/>
            noctiali parallela tranſierit per reliqua puncta, haud dubie accuratiſſimè deſcripta erit linea ho-
              <lb/>
            ræ 6. </s>
            <s xml:id="echoid-s28523" xml:space="preserve">à meridie, vel media nocte, ac propterea & </s>
            <s xml:id="echoid-s28524" xml:space="preserve">centrum horologii rectè inuentum erit. </s>
            <s xml:id="echoid-s28525" xml:space="preserve">Si for-
              <lb/>
            taſſis commodè duci non poſſit in horologio linea horæ 6. </s>
            <s xml:id="echoid-s28526" xml:space="preserve">à meridie, vel media nocte, inquire-
              <lb/>
            mus ex quacunque alia tabula lineæ alicuius horę à meridie, vel media nocte poſita in eodẽſcho-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0450-06" xlink:href="note-0450-06a" xml:space="preserve">50</note>
            lio propoſ. </s>
            <s xml:id="echoid-s28527" xml:space="preserve">20. </s>
            <s xml:id="echoid-s28528" xml:space="preserve">lib. </s>
            <s xml:id="echoid-s28529" xml:space="preserve">1. </s>
            <s xml:id="echoid-s28530" xml:space="preserve">alia puncta, per quæ illa linea horæ à meridie, vel media nocte duci debet.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s28531" xml:space="preserve">Ducta namque illa linea ſecabitur rurſum meridiana linea in centro horologii. </s>
            <s xml:id="echoid-s28532" xml:space="preserve">Vt ſi velimus du
              <lb/>
            cere lineam horæ 5. </s>
            <s xml:id="echoid-s28533" xml:space="preserve">à meridie, vel media nocte, producemus tam horas 22. </s>
            <s xml:id="echoid-s28534" xml:space="preserve">& </s>
            <s xml:id="echoid-s28535" xml:space="preserve">12. </s>
            <s xml:id="echoid-s28536" xml:space="preserve">ab ortu, vel oc-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0450-07" xlink:href="note-0450-07a" xml:space="preserve">Quo pacto ex
                <lb/>
              loco ſtyli longi
                <lb/>
              tudo eiuſdem
                <lb/>
              inueſtigãda ſit
                <lb/>
              vna cum cen-
                <lb/>
              tro horologii
                <lb/>
              horizontalis, &
                <lb/>
              poli altitudo,
                <lb/>
              ad quam horo
                <lb/>
              logium fabrica
                <lb/>
              @@m eſt.</note>
            caſu, quàm 16. </s>
            <s xml:id="echoid-s28537" xml:space="preserve">& </s>
            <s xml:id="echoid-s28538" xml:space="preserve">18. </s>
            <s xml:id="echoid-s28539" xml:space="preserve">aut 3. </s>
            <s xml:id="echoid-s28540" xml:space="preserve">& </s>
            <s xml:id="echoid-s28541" xml:space="preserve">7. </s>
            <s xml:id="echoid-s28542" xml:space="preserve">&</s>
            <s xml:id="echoid-s28543" xml:space="preserve">c. </s>
            <s xml:id="echoid-s28544" xml:space="preserve">Per puncta enim, vbi mutuo ſe diuident huiuſmodi horæ,
              <lb/>
            ducenda erit hora 5. </s>
            <s xml:id="echoid-s28545" xml:space="preserve">à meridie, vel media nocte, vt pater ex tabula lineæ horæ 5. </s>
            <s xml:id="echoid-s28546" xml:space="preserve">à meridie, vel me
              <lb/>
            dia nocte in ſcholio propoſ. </s>
            <s xml:id="echoid-s28547" xml:space="preserve">20. </s>
            <s xml:id="echoid-s28548" xml:space="preserve">lib. </s>
            <s xml:id="echoid-s28549" xml:space="preserve">1. </s>
            <s xml:id="echoid-s28550" xml:space="preserve">poſita.</s>
            <s xml:id="echoid-s28551" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s28552" xml:space="preserve">NON aliter ſi ſtyli locus F, duntaxat detur ſine eius longitudine, altitudine poli, & </s>
            <s xml:id="echoid-s28553" xml:space="preserve">centro ho
              <lb/>
            rologii, indagabimus & </s>
            <s xml:id="echoid-s28554" xml:space="preserve">horologii centrum, & </s>
            <s xml:id="echoid-s28555" xml:space="preserve">poli eleuationem, & </s>
            <s xml:id="echoid-s28556" xml:space="preserve">longitudinem ſtyli. </s>
            <s xml:id="echoid-s28557" xml:space="preserve">Inuenta
              <lb/>
            enim, vt proximè docuimus, linea horæ 6. </s>
            <s xml:id="echoid-s28558" xml:space="preserve">vel alterius cuiuſque à meridie, vel media nocte, vbi
              <lb/>
            hæc lineam meridianam ſecabit, ibi erit centrum horologii D. </s>
            <s xml:id="echoid-s28559" xml:space="preserve">Quod facilius inueniemus, ſi </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>