Buonamici, Francesco
,
De motu libri X
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
page
|<
<
of 1055
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
>
<
pb
pagenum
="
27
"/>
<
arrow.to.target
n
="
marg272
"/>
<
lb
/>
per accidens veluti poteſtas ineſt in materia ad eſſe & non eſſe: ſed planè materia appetit eſſe,
<
lb
/>
non eſſe autem ſic appetit, vt illud quod expetit, eſſe poſsit. </
s
>
<
s
>Neque verò re perturbet, quòd
<
lb
/>
Ariſtoteles vno determinarit poteſtates rationis exortes, & ob id ab iis ſegregarit, quæ ratione
<
lb
/>
participant. </
s
>
<
s
>ſiquidem poteſtates rationis exortes ſint, vel actuoſæ, vel patibiles: atque actuoſos
<
lb
/>
quidem vno determinantur; nos autem de patibilibus in pręſentia diſputamus: illę quidem
<
expan
abbr
="
vnũ
">vnum</
expan
>
<
lb
/>
reſpiciunt: at noſtra poteſtas accipit oppoſita viciſsim. </
s
>
<
s
>Cùm verò materia ſit partibilis & quo
<
lb
/>
dammodo præſeferat infinitatem quæ diſperſa in vnum à forma colligitur. </
s
>
<
s
>idcirco tendere ad
<
lb
/>
vnum erit formam verſus progredi, & contra regredi ad materiam idem erit, ac perſequi infini
<
lb
/>
tum. </
s
>
<
s
>Si ergo natura declinat infinitum & ad vnum propenſa eſt; planum quod tendere ad for
<
lb
/>
mam prorſus erit naturale; progredi ad materiam non naturale cenſebitur, aut ſaltem non na
<
lb
/>
turale ſimpliciter & ſic in melius tendet, & in ipſum perpetuò collimabit, vt quoad eius fieri po
<
lb
/>
teſt, præſtet id quod melius eſt
<
emph
type
="
sup
"/>
a
<
emph.end
type
="
sup
"/>
ex iis quæcunque rerum ſtatui contingunt, niſi aliter efficere
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg273
"/>
<
lb
/>
cogatur ex neceſsitate materiæ. </
s
>
<
s
>ſiquidem rubiginem inferro nolit efficere; ſed ferrum ex tali
<
expan
abbr
="
tẽ-peramento
">ten
<
lb
/>
peramento</
expan
>
conſtat, vt ipſum rubigo neceſſariò conſequatur. </
s
>
<
s
>Atque hic melioris ſcopus ſic po
<
lb
/>
teſt apud naturam, vt etiam rebus ad aliud inſtitutis ad aliquod bonum
<
expan
abbr
="
finemq́
">finemque</
expan
>
. </
s
>
<
s
>abutatur, vt
<
expan
abbr
="
cũ
">cum</
expan
>
<
lb
/>
in animali neceſſe ſit eſſe aliquos meatus, vnde redundantiæ repurgentur, eiſdem quoque natu
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg274
"/>
<
lb
/>
ra melioris
<
expan
abbr
="
finisq́
">finisque</
expan
>
. </
s
>
<
s
>gratia, nimirum propagationis, vt alterum tale producatur, quale ipſum eſt,
<
lb
/>
abuſa ſit. </
s
>
<
s
>At verò ea quæ poteſt exhibere natura, vel æterna ſunt, vel caduca, quæ ſanè pluſquam
<
lb
/>
ſpecie ſeparantur. </
s
>
<
s
>hæc vt natura diſiuncta ſunt; ſic varijs ſunt obnoxia legibus, id enim quod in
<
lb
/>
æternis effici poteſt æternum eſt: quod verò in caducis ex iis ſępe exiſtit, quæ varietatem reci
<
lb
/>
piunt;
<
expan
abbr
="
eodemq́
">eodemque</
expan
>
. </
s
>
<
s
>diuino inſtinctu concitata natura, rem minorem maiori
<
expan
abbr
="
potioriq́
">potiorique</
expan
>
. </
s
>
<
s
>accommodat,
<
lb
/>
non contrà maiorem
<
expan
abbr
="
nobiliorenq́
">nobiliorenque</
expan
>
. </
s
>
<
s
>minori. </
s
>
<
s
>& id quod inferius eſt, vult inſeruire ſuperiori, &
<
lb
/>
<
expan
abbr
="
cuiq́
">cuique</
expan
>
. </
s
>
<
s
>recta ratione vtenti, ſua parat inſtrumenta; nec prius inſtrumenta fabricatur quam de vten
<
lb
/>
te cogitauerit. </
s
>
<
s
>Nam ſicuti rectius tibia muſico præbetur quàm tibiam poſsidenti, peritia tibias
<
lb
/>
inflandi: ſic etiam natura facit. </
s
>
<
s
>Itaque non immeritò reprehenditur Anaxagoras qui rationem
<
lb
/>
allaturus, cur homo omnium eſſet animalium prudentiſsimus, eam exponebat quòd manus ha
<
lb
/>
beret. </
s
>
<
s
>ac rectè quidem, ſi rationem, vt ſignum exquirebat: ſed ſi veras cauſſas quæſtionis indaga
<
lb
/>
bat; recta ratio poſtulat, vt idcirco fateamur homini datas eſſe manus, quia ſit animal prudentiſ
<
lb
/>
simum. </
s
>
<
s
>
<
emph
type
="
sup
"/>
b
<
emph.end
type
="
sup
"/>
Atque ita melius eſt. </
s
>
<
s
>Semper igitur deterius gratia melioris:
<
expan
abbr
="
idq́
">idque</
expan
>
. </
s
>
<
s
>ita generale, vt per
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg275
"/>
<
lb
/>
artes & naturam ęquè pertineat. </
s
>
<
s
>Itaque ſapientes pacis cauſſa bellum gerunt;
<
emph
type
="
sup
"/>
c
<
emph.end
type
="
sup
"/>
laborem ſpe otij
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg276
"/>
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg277
"/>
<
lb
/>
ſuſtentant. </
s
>
<
s
>Sed requirat hoc loco quiſpiam, ſit ne cauſſa hoc quod dicimus eſſe melius; an po
<
lb
/>
tius effectus, & cum cauſſa ponatur. </
s
>
<
s
>quod nam cauſſæ genus ſit; & quemadmodum cauſſæ offi
<
lb
/>
cio fungatur. </
s
>
<
s
>Et planè inficiari non licet, hoc ab Ariſtotele inter cauſſarum genera recenſeri: in
<
lb
/>
quit enim ſe habere quàm poteſt optimè cauſſam eſſe. </
s
>
<
s
>
<
emph
type
="
sup
"/>
d
<
emph.end
type
="
sup
"/>
<
expan
abbr
="
eamq́
">eamque</
expan
>
. </
s
>
<
s
>tam pręcipuam exiſtimaſſe vide
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg278
"/>
<
lb
/>
tur, vt neceſſe ſit, ſi melius hoc modo foret: ita quoque ſe habere naturam: quaſi nulla prior
<
lb
/>
cauſſa afferri queat: ideo iure optimo non ſeiungetur à fine, hanc enim omnium cauſſam potiſsi
<
lb
/>
mam ponit vnuſquiſque artifex, ſed præcipue naturalis. </
s
>
<
s
>Ita verò ſe habet vt finis. </
s
>
<
s
>Nam cùm ſit
<
lb
/>
in vniuerſo primum quoddam immortale, & ineffabile, ſimpliciter ens, & ſimpliciter bonum;
<
lb
/>
ex hoc cętera impetrant quòd ſint, & quòd bona ſint quodam tamen ordine, vt quæ naturam,
<
lb
/>
ſiue eſſentiam illam magis imitantur: perfectiora
<
expan
abbr
="
melioraq́
">melioraque</
expan
>
. </
s
>
<
s
>ſint, huiuſmodi verò ſunt actus &
<
lb
/>
ſubſtantiæ quæ actu ſunt, primum materiæ exortes, deinde materiatæ: atque illæ quidem è tri
<
lb
/>
plici ſerie corpora cęleſtia, forma & indiuidua, quibus eſſe & bonitas impertita ſunt miris mo
<
lb
/>
dis. </
s
>
<
s
>atque adeo, vt vniuerſa rerum latitudo gradibus omnibus completa ſit quos aliqua nota di
<
lb
/>
ſtinctos excipere poteſt. </
s
>
<
s
>Ergo quod eſt, & quod bonum eſt, cùm ſuoptè ingenio ſit finis & ex
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg279
"/>
<
lb
/>
petendum; efficitur, vt natura ſemper expetat id quod melius eſt, & quàm maximè præſtare co
<
lb
/>
netur ita ſuum finem adeptura. </
s
>
<
s
>A ſuperioribus ergo principiis hoc cauſſæ genus extitit, & de
<
lb
/>
ſcendit quodammodo cęlitus. </
s
>
<
s
>Itaque ſine errore natura producit, & vt melius non poſsit. </
s
>
<
s
>ac ſi
<
lb
/>
quis corrigere aliquid volet, vt turpiſsimus ille Momus, aut deterius faciet, aut id quod fieri
<
lb
/>
non potuit, optabit. </
s
>
<
s
>Sic cùm melius ſit eſſe quàm non eſſe, natura potius ineſſe quàm non eſſe
<
lb
/>
contendet: & ſi poterit; æternum numero faciet; ſi minus, vt æternum ſucceſsione ſit, & ſpecie,
<
lb
/>
curabit; nihil minus, quam ſibi perniciem molietur, niſi fortè per accidens; vt ignis qui, cum in
<
lb
/>
aliena materia conſiſtat,
<
expan
abbr
="
eaq́
">eaque</
expan
>
. </
s
>
<
s
>neceſſariò nutriatur; ſi permanere velit, eam quoque neceſſariò
<
expan
abbr
="
cõ-ſumit
">con
<
lb
/>
ſumit</
expan
>
; itaque & neceſſariò necem ſibi parat. </
s
>
<
s
>& quia res tùm perfecta eſt, cum iis muneribus fun
<
lb
/>
gi poteſt, quibus ipſam natura deſtinauit, id ſummopere expetet; atque expetet, ſiquando
<
expan
abbr
="
nõ
">non</
expan
>
ha
<
lb
/>
beat, aut ſi non eo modo habeat, quo bene eſt; ac ſi obtinuerit; tanquàm in oportuno diuerſorio
<
lb
/>
requieſcet. </
s
>
<
s
>Hic
<
expan
abbr
="
autẽ
">autem</
expan
>
finis cum forma
<
expan
abbr
="
cõgruit
">congruit</
expan
>
, cuius cùm tantum ſit
<
expan
abbr
="
momentũ
">momentum</
expan
>
in naturę operibus
<
lb
/>
etiam nos admonet & impellit in iis veſtigandis, vt maiorem formæ rationem habeamus, quàm
<
lb
/>
materiæ, quod veteres philoſophi non perſpicientes toto cęlo aberrarunt. </
s
>
<
s
>nil enim aliud quàm
<
lb
/>
materiam, naturam eſſe crediderunt, formas habuere pro accidentibus ac ſi quod aliud </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>