471434Comment. in IIII. Cap. Sphæræ
nunc eas omni quaſi carere motu cernerent, ita vt illas in eodẽ loco cæli hæ-
rere putares; nunc eaſdem retrocedere in Zodiaco: modo eas proxime ad ter-
rã accedere, & modo eaſdem longiſſime ab ea remoueri; & denique ſexcentas
alias huius generis varietates, & quaſi irregularitates in planetis deprehende
rent: in maximos, & minime tolerãdos errores de motibus aſtrorũ lapſi ſunt,
ita ut opinarentur, ea in motibus ſuis carere certis, ſtatisq́. legibus, & eiuſcemo
di uarietates motuũ caſu potius aliquo ipſis accidere, quàm firma, certaq́. ra-
tione. Verum poſteriores, & ſanioris mentis homines, cum cœpiſſent res cęle-
ftes rectius, ſubtilius, ſcrupuloſiusq́; intueri, in eam ſententiam uenerunt, ut
pronuncia@ent, @ummæ eſſe dementiæ, putare, in corporum cæleſtium motibus
11In motibus
cælorũ non
eſſe irregu-
latitatem. aliquam reperiri irregularitatem, difformitatem, inæqualitatemve: ſed e cõtra
rio in ipſis ſummam æqualitatem, vniformitatẽ, ac regularitatẽ poni debere.
Cum enim plurima in hiſce inferioribus, & caducis rebus ordinatim, & certa
ſeruata lege moueri uideamus, cur idipsũ corporibus cæleſtibus, quę ſunt om-
nium nobiliſſima, negari debet? Immo uero & rationes naturales perſuadere
uidentur, nullam eſſe poſſe in motibus cæleſtibus irregularitatem. Nam ſi cæli
irregulariter, & inæqualiter mouerentur, hoc fieret aut in principio motus, ut
in proiectis accidit, quæ in principio uelocius mouẽtur: aut in medio, ut in ani
malibus uidemus: aut deniq; in fine, ut contingit in Naturalibus. Cum igitur
motus corporum cæleſtium careant hiſce terminis, fieri non poteſt, ut in ipſis
reperiatur aliqua inæqualitas, aut irregularitas. Deinde ſi irregulariter moue-
rentur cæli, ita ut modo tardius, & modo uelocius cierentur, id fieri nõ poſſet,
niſi eorũ uirtutes motrices nunc debiliores, nũc uero firmiores redderentur,
aut certe eorum potentiæ reſiſtentes nunc augerentur, nunc uero diminueren-
tur. Motus enim tardior efficitur, quando, manente eadem potentia reſiſtente
in mobili, uel medio, potentia mouens debilitatur, aut manente eadẽ potẽtia
mouẽte, reſiſtẽtia augetur in mobili, vel medio: Velocior aũt motus redditur,
cũ, manẽte eadẽ reſiſtẽtia in mobili uel medio, uirtus motrix augetur, aut ma-
nẽte eadẽ uirtute morrice, reſiſtẽtia in mobili, uel medio diminuitur. Sed neu-
trũ horũ in cœleſtibus motibus reperiri poteſt. Intelligentiæ enim, quæ ſecun
dũ doctrinã communẽ philoſophorũ, cælos mouent, immutabiles ſunt omni-
no: corpora itẽ cæleſtia, ſi Ariſtoteli, eiusq́. ſectatoribus credimus, omnis corru
ptionis, augmentationis, & diminutionis expertia ſunt, & infatigabilia. Non et
go cæleſtia corpora motu irregulari cientur, ſed certis, perpetuis, ac conſtanti-
bus legibus circumferuntur. Id quod maxime experiẽtiæ, & Phænomena Aſtro
nomorũ declarant. Deprehenſum enim eſt, Solem periodum ſuam abſoluere
ſemper ſpatio 365. dierum, cum quadrante unius diei fere: Martem quoq. ſpa-
tio duorũ ferme annorũ Zodiacũ totũ circuire: Iouẽ 12. & ſic de reliquis pla-
netis. Argumento igitur eſt, Planetas habere certas, & ſtatas ſuorũ motuum le
ges: Alias fieri nõ poſſet, ut tã conſtantes periodos in ſuis motibus ſeruarent.
rere putares; nunc eaſdem retrocedere in Zodiaco: modo eas proxime ad ter-
rã accedere, & modo eaſdem longiſſime ab ea remoueri; & denique ſexcentas
alias huius generis varietates, & quaſi irregularitates in planetis deprehende
rent: in maximos, & minime tolerãdos errores de motibus aſtrorũ lapſi ſunt,
ita ut opinarentur, ea in motibus ſuis carere certis, ſtatisq́. legibus, & eiuſcemo
di uarietates motuũ caſu potius aliquo ipſis accidere, quàm firma, certaq́. ra-
tione. Verum poſteriores, & ſanioris mentis homines, cum cœpiſſent res cęle-
ftes rectius, ſubtilius, ſcrupuloſiusq́; intueri, in eam ſententiam uenerunt, ut
pronuncia@ent, @ummæ eſſe dementiæ, putare, in corporum cæleſtium motibus
11In motibus
cælorũ non
eſſe irregu-
latitatem. aliquam reperiri irregularitatem, difformitatem, inæqualitatemve: ſed e cõtra
rio in ipſis ſummam æqualitatem, vniformitatẽ, ac regularitatẽ poni debere.
Cum enim plurima in hiſce inferioribus, & caducis rebus ordinatim, & certa
ſeruata lege moueri uideamus, cur idipsũ corporibus cæleſtibus, quę ſunt om-
nium nobiliſſima, negari debet? Immo uero & rationes naturales perſuadere
uidentur, nullam eſſe poſſe in motibus cæleſtibus irregularitatem. Nam ſi cæli
irregulariter, & inæqualiter mouerentur, hoc fieret aut in principio motus, ut
in proiectis accidit, quæ in principio uelocius mouẽtur: aut in medio, ut in ani
malibus uidemus: aut deniq; in fine, ut contingit in Naturalibus. Cum igitur
motus corporum cæleſtium careant hiſce terminis, fieri non poteſt, ut in ipſis
reperiatur aliqua inæqualitas, aut irregularitas. Deinde ſi irregulariter moue-
rentur cæli, ita ut modo tardius, & modo uelocius cierentur, id fieri nõ poſſet,
niſi eorũ uirtutes motrices nunc debiliores, nũc uero firmiores redderentur,
aut certe eorum potentiæ reſiſtentes nunc augerentur, nunc uero diminueren-
tur. Motus enim tardior efficitur, quando, manente eadem potentia reſiſtente
in mobili, uel medio, potentia mouens debilitatur, aut manente eadẽ potẽtia
mouẽte, reſiſtẽtia augetur in mobili, vel medio: Velocior aũt motus redditur,
cũ, manẽte eadẽ reſiſtẽtia in mobili uel medio, uirtus motrix augetur, aut ma-
nẽte eadẽ uirtute morrice, reſiſtẽtia in mobili, uel medio diminuitur. Sed neu-
trũ horũ in cœleſtibus motibus reperiri poteſt. Intelligentiæ enim, quæ ſecun
dũ doctrinã communẽ philoſophorũ, cælos mouent, immutabiles ſunt omni-
no: corpora itẽ cæleſtia, ſi Ariſtoteli, eiusq́. ſectatoribus credimus, omnis corru
ptionis, augmentationis, & diminutionis expertia ſunt, & infatigabilia. Non et
go cæleſtia corpora motu irregulari cientur, ſed certis, perpetuis, ac conſtanti-
bus legibus circumferuntur. Id quod maxime experiẽtiæ, & Phænomena Aſtro
nomorũ declarant. Deprehenſum enim eſt, Solem periodum ſuam abſoluere
ſemper ſpatio 365. dierum, cum quadrante unius diei fere: Martem quoq. ſpa-
tio duorũ ferme annorũ Zodiacũ totũ circuire: Iouẽ 12. & ſic de reliquis pla-
netis. Argumento igitur eſt, Planetas habere certas, & ſtatas ſuorũ motuum le
ges: Alias fieri nõ poſſet, ut tã conſtantes periodos in ſuis motibus ſeruarent.
Haec cum ita eſſe ratio perſuaderet, quotidie tamen a peritis Aſtronomis
22Planetas
Pluribuscie
@i motibus. multæ irregularitates, ut diximus, in motu cælorum obſeruarẽtur, cogitandũ
fuit, vndenam irregularitates huiuſcemodi proficiſcerentur. Ac primum qui-
dem uenit illis in mentem, quemlibet planetam non uno motu, ſed plurib. cir
cumuehi. Si enim unum tantummodo haberet motum: nulla ratione ſupradi-
ctæ apparentiæ, & aliæ, quas infra explanabimus, locum haberent, cum unus ac
idem motus regularis ſimul, atque irregularis eſſe nequeat. Concludendũ igi-
tur fuit, ſingulis planetis uarios eſſe motus attribuendos, quorum unuſquiſq.
22Planetas
Pluribuscie
@i motibus. multæ irregularitates, ut diximus, in motu cælorum obſeruarẽtur, cogitandũ
fuit, vndenam irregularitates huiuſcemodi proficiſcerentur. Ac primum qui-
dem uenit illis in mentem, quemlibet planetam non uno motu, ſed plurib. cir
cumuehi. Si enim unum tantummodo haberet motum: nulla ratione ſupradi-
ctæ apparentiæ, & aliæ, quas infra explanabimus, locum haberent, cum unus ac
idem motus regularis ſimul, atque irregularis eſſe nequeat. Concludendũ igi-
tur fuit, ſingulis planetis uarios eſſe motus attribuendos, quorum unuſquiſq.