Buonamici, Francesco, De motu libri X

Table of figures

< >
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="453"/>
                <arrow.to.target n="marg2797"/>
                <lb/>
              ſus Antiquos agens & oſtenſurus, terram circulo non moueri,
                <expan abbr="">non</expan>
              confugerit ad
                <expan abbr="firmã">firmam</expan>
              illam
                <expan abbr="rõnem">rationem</expan>
                <lb/>
              quæ ducitur à motibus, qui fiunt vel ſecundùm, vel præter naturam & 1. de cęlo fuerat vſurpata?
                <lb/>
              </s>
              <s>An fuerat illa
                <expan abbr="">ratio</expan>
              fortaſſe demonſtratiua,
                <expan abbr="quæq.">quæque</expan>
              ex iis
                <expan abbr="conſtitueret̃">conſtitueretur</expan>
              quæ forent nobis obſcura, atque
                <lb/>
              ab eruditis ſolùm, & qui iam principia ſcientiæ Peripateticæ hauſiſſent, poterant capi: hęc ex nobis
                <lb/>
              notioribus
                <expan abbr="proficiſcat̃">proficiſcatur</expan>
              , quæ
                <expan abbr="itidẽ">itidem</expan>
              à renitentibus haud facilè negarentur. </s>
              <s>Non ſanè inſueta eſt Ariſt.
                <lb/>
              </s>
              <s>talis via,
                <expan abbr="pluribuſq́">pluribuſque</expan>
              . </s>
              <s>locis non ſine magno fructu recepta. </s>
              <s>Venio nunc ad mare. </s>
              <s>Si motus etiam
                <lb/>
              cæli aut planetarum per continuationem æſtus cauſſa eſt, cùm per mundi
                <expan abbr="latitudinẽ">latitudinem</expan>
              fiat ille motus,
                <lb/>
                <expan abbr="">non</expan>
              ſanè à diurno gubernabitur, quoniam hic fit ſecundùm longitudinem: ergo fieret à motu aliquo
                <lb/>
              planetarum. </s>
              <s>ſed hic diuturno ſpatio temporis
                <expan abbr="abſoluit̃">abſoluitur</expan>
              , &
                <expan abbr="tamẽ">tamen</expan>
              æſtus ſingulis diebus effici poteſt.
                <lb/>
              </s>
              <s>Rurſus qui motus ille terræ eſt qui æſtum producit? </s>
              <s>An'ne is qui ab ortu ad occaſum? </s>
              <s>At cur effi­
                <lb/>
              cit æſtum in ea plaga quæ eſt ab auſtro ad aquilonem? </s>
              <s>cur neque idem facit in fluminibus illis ma­
                <lb/>
              gnis quæ cum mari comparari ſine iniuria poſſunt? </s>
              <s>Cur ad
                <expan abbr="vtrunq.">vtrunque</expan>
              latus ex imo medio procedit
                <lb/>
              teſtus vnà? </s>
              <s>cur in horis diuerſis, & temporibus variis, hîc frequentius, alibi rarius producitur? </s>
              <s>&
                <expan abbr="">tantum</expan>
                <lb/>
              dum eo motu terra
                <expan abbr="cõcutitur">concutitur</expan>
              , cùm ipſa ſit corpus continuum,
                <expan abbr="oẽs">omnes</expan>
              etiam eius partes agi ſimul opor­
                <lb/>
              teret, & aquæ itidem motum eſt conſimilem. </s>
              <s>
                <expan abbr="">quin</expan>
              cum terra ipſa mouetur, & quo minor eius moles
                <lb/>
              eſt, eo
                <expan abbr="quoq.">quoque</expan>
              magis diſpergi:
                <expan abbr="nanq.">nanque</expan>
              etſi quiſpiam magnitudini rei motæ
                <expan abbr="diſtantiã">diſtantiam</expan>
              ſenſilem tribuat
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg2798"/>
                <lb/>
              in extremis; id fortaſſe
                <expan abbr="cõcedatur">concedatur</expan>
              in corporibus ſiccioribus, pro in his continuitas
                <expan abbr="retinet̃">retinetur</expan>
              , & altitudo
                <lb/>
                <expan abbr="">non</expan>
              facilè degenerat in alias dimenſiones; at in fluxilibus, cuiuſmodi eſt aqua, continuitas
                <expan abbr="">non</expan>
              ſerua­
                <lb/>
              tur; immo leui de cauſſa corrumpitur, & magna moles aquæ ſine vllo negocio multum
                <expan abbr="diffundit̃">diffunditur</expan>
              ,
                <lb/>
              quae ſi motus ille eſt qui fit in occaſum, & is in ſphęra velocior eſt, quo circuli
                <expan abbr="sũt">sunt</expan>
              maiores, cur in me­
                <lb/>
              diterraneo, vbi circuli maiores ſunt, multò maior æſtus non fit,
                <expan abbr="">quae</expan>
              in Oceano? </s>
              <s>ſi verò motus eſt
                <expan abbr="ſecũ-dùm">ſecun­
                  <lb/>
                dùm</expan>
              latitudinem, quis aut vnde hic eſt? </s>
              <s>oportebat
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              & terram habere
                <expan abbr="principiũ">principium</expan>
              talis motus, &
                <expan abbr="axẽ">axem</expan>
                <lb/>
              proprium ab axe mundi diuerſum; immò non
                <expan abbr="vnũ">vnum</expan>
              tantùm. </s>
              <s>Verùm etiam quo pacto deſcendit æſtus
                <lb/>
              ab eo motu quem
                <expan abbr="trepidationẽ">trepidationem</expan>
              vocant, aut
                <expan abbr="cõtra">contra</expan>
              motus hic erit eius euenti & imaginis cauſſa:
                <expan abbr="">quin</expan>
                <lb/>
              ſingulis diebus
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
              pluſquàm ſemel æſtus alicubi contingat, vt in Euripo Euboïco teſtabatur Ariſt.
                <lb/>
              </s>
              <s>imago verò illa poſt
                <expan abbr="multũ">multum</expan>
              ſpatium ſenſilis euadat. </s>
              <s>nam periodus iſtius motus ex aſtronomorum
                <lb/>
              ſententia
                <expan abbr="cõplectitur">complectitur</expan>
              interuallum ſeptem
                <expan abbr="annotũ">annotum</expan>
              millium; ita vt ſi parui illi circuli ſecentur in gra­
                <lb/>
              dus trecentos & ſexaginta, viginti
                <expan abbr="annorũ">annorum</expan>
              ſpatio ferè gradus vnus abſoluatur. </s>
              <s>Verùm facito talem
                <lb/>
              motum ſingulis diebus non abſolui, ſed per temporis tantundem compleri. </s>
              <s>non ſanè ad
                <expan abbr="vtraq.">vtraque</expan>
              late­
                <lb/>
              ra librationes aquæ pares eſſe futuræ
                <expan abbr="videbãtur">videbantur</expan>
              , occupante ſemper aliquid terra de alterutra parte.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg2799"/>
                <lb/>
                <expan abbr="quanq̃">quanquam</expan>
              & motus ille corporis cęleſtis potius, quod per ſe mobile eſt,
                <expan abbr="">quae</expan>
              terræ ab homine ſanè mentis
                <lb/>
              eſſe cenſebitur. </s>
              <s>Non
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              hîc inſiſto, vt cùm motum eſſe
                <expan abbr="negẽ">negem</expan>
              , nec meum
                <expan abbr="cõſilium">conſilium</expan>
              eſt in vniuerſa phy­
                <lb/>
              ſiologia, quam
                <expan abbr="explicandã">explicandam</expan>
              in hac methodo ſuſcepimus, obſeruationibus aduerſari. </s>
              <s>Nec quicquam
                <lb/>
                <expan abbr="obſtabũt">obſtabunt</expan>
              dicta Peripateticorum quibus nulla
                <expan abbr="mẽtio">mentio</expan>
              de tali motu facta fuerit, cùm illa ex veterum
                <lb/>
              aſtronomorum ſententia
                <expan abbr="pronũciata">pronunciata</expan>
              ſint, quibus adhuc nil tale
                <expan abbr="perſpectũ">perſpectum</expan>
              fuerat, ac ſiquid accura­
                <lb/>
              tius deſiderari poterat, ad præſtantiores in dicendo
                <expan abbr="relatũ">relatum</expan>
              ,
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              quaſi ſatis Ariſt. </s>
              <s>foret de numero ſub­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg2800"/>
                <lb/>
              ſtantiarum mouentium id generatim decernere, totidem illas eſſe, quot forent motus & orbes, vt
                <lb/>
              ſingulis ſingulæ
                <expan abbr="ſubſtãtiæ">ſubſtantiæ</expan>
                <expan abbr="mouẽtes">mouentes</expan>
                <expan abbr="reſpõderẽt">reſponderent</expan>
              . </s>
              <s>Hæc
                <expan abbr="aliaq́">aliaque</expan>
              . </s>
              <s>
                <expan abbr="hũi">huiuſmodi</expan>
              nos perſuadere
                <expan abbr="debẽt">debent</expan>
                <expan abbr="neq.">neque</expan>
                <expan abbr="terrã">terram</expan>
              per
                <lb/>
              ſe eſſe
                <expan abbr="mobilẽ">mobilem</expan>
              ,
                <expan abbr="neq.">neque</expan>
              poſſe p aquas à cęlo moueri. </s>
              <s>
                <expan abbr="Trãſeamus">Tranſeamus</expan>
                <expan abbr="nũc">nunc</expan>
              ad illa quę de ei? </s>
              <s>quiete dici
                <expan abbr="ſolẽt">ſolent</expan>
              .</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg2778"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg2779"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg2780"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg2781"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg2782"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg2783"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg2784"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg2785"/>
              a 3. de Ge.
                <lb/>
              an. c. 11.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg2786"/>
              b Ex The.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg2787"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg2788"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg2789"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg2790"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg2791"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg2792"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg2793"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg2794"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg2795"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg2796"/>
              a 1. Meteo.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg2797"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg2798"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg2799"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg2800"/>
              a 12. Met.</s>
            </p>
            <figure id="fig3" number="5"/>
            <figure id="fig4" number="6"/>
            <figure id="fig5" number="7"/>
            <p type="head">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Aduerſus antiquos de cauſſis quietis terrę. </s>
              <s>Cap. </s>
              <s>VI
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>ERGO terram nulli obnoxiam motui
                <expan abbr="præterq̃">præterquam</expan>
              affectioni, & ortui fateamur ingenuè, ſed ipſam
                <lb/>
              in ſuo loco maximam agere quietem. </s>
              <s>Vtrum'ne verò cauſſę quietis illæ ſint quas anteà
                <expan abbr="recẽ-ſuimus">recen­
                  <lb/>
                ſuimus</expan>
              ex antiquorum monumentis, mox ſpectandum eſt. </s>
              <s>At
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ſi infinitum natura non patitur,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg2801"/>
                <lb/>
                <expan abbr="idq́">idque</expan>
              . </s>
              <s>certiſsimis
                <expan abbr="rõnibus">rationibus</expan>
              ab Ariſt. </s>
              <s>confectum eſt; profectò terra illa Xenophanis Colophonij fuit in
                <lb/>
              aliquod barathrum non habens vbi radices ſuas infigat. </s>
              <s>Porrò Thales ſuo ſeipſum gladio iugulat,
                <lb/>
              facit
                <expan abbr="terrã">terram</expan>
              in eo firmari quod per ſe
                <expan abbr="cõſiſtere">conſiſtere</expan>
              nequeat, ſed ſi manere
                <expan abbr="illã">illam</expan>
              oportet, eget adhuc alia ter­
                <lb/>
              ra, aqua
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              per ſe ipſam
                <expan abbr="">non</expan>
              manet, ſed innititur terra. </s>
              <s>Rurſus ea grauium eſt natura, vt quod gra­
                <lb/>
              uius eſt ſubſidat, minus
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              graue enatet; ſic aër in aquis ſupereminet. </s>
              <s>cùm ergo terra grauior ſit,
                <lb/>
                <expan abbr="">quae</expan>
              aqua, tantum abeſt, vt aqua ſubſidat, vt potius aquæ terra ſubiicienda ſit. </s>
              <s>Prætereà, ſi eadem eſt
                <expan abbr="">ratio</expan>
                <lb/>
              totius & partium in vniformibus; ſicut ſuperuenit aquæ terra, ſic
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              quæuis eius particula ſecun­
                <lb/>
              dùm
                <expan abbr="naturã">naturam</expan>
              enataret: at terræ partes in aqua
                <expan abbr="ſecũdùm">ſecundùm</expan>
                <expan abbr="naturã">naturam</expan>
              merguntur: ergo & tota terra:
                <expan abbr="itaq.">itaque</expan>
                <lb/>
              non tota ſuſtinetur ab aquis, quemadmodum profeſſus eſt Thales. </s>
              <s>Facilè verò eſſet vnica ratione,
                <lb/>
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
              illa
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              acutiſsima confligere cum Anaximandro, Anaxagora, Democrito, & Empedocle:
                <lb/>
              qui
                <expan abbr="oẽs">omnes</expan>
              vertigine
                <expan abbr="cõmotam">commotam</expan>
                <expan abbr="terrã">terram</expan>
              in medio quieſcere putent, vel quae ob pernicitatem motus præuer­
                <lb/>
              tatur, ne poſsit moueri ſecundùm
                <expan abbr="naturã">naturam</expan>
              , vt dixit Empedocles, vel
                <expan abbr="quoniã">quoniam</expan>
              præ latitudine vehemen­
                <lb/>
              tius acta, multum aëris intercipiat, quemadmodum reliqui dixere:
                <expan abbr="nanq.">nanque</expan>
              ſtatuunt omnes motum
                <lb/>
              & quietem in terra præter naturam. </s>
              <s>At ſi motus eſt præter naturam: ergo & motus ſecundùm na­
                <lb/>
              turam præter quem ille eſt, qui dicitur præter naturam, ſed nullus eorum
                <expan abbr="ſentẽtia">ſententia</expan>
              motus eſt ſecun­
                <lb/>
              dùm naturam: ergo
                <expan abbr="neq.">neque</expan>
              illius erit præter naturam. </s>
              <s>Quòd ſi motus
                <expan abbr="oĩs">omnis</expan>
              aut ſecundùm, aut præter </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>