Buonamici, Francesco, De motu libri X

Table of figures

< >
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="454"/>
              naturam fuerit;
                <expan abbr="neq.">neque</expan>
              ex his motibus vllus eſt: nihil ergo
                <expan abbr="põt">potest</expan>
                <expan abbr="oĩno">omnino</expan>
              moueri. </s>
              <s>Eodem
                <expan abbr="quoq.">quoque</expan>
              pacto iu­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg2802"/>
                <lb/>
              dicium de quiete ferre licèt, aut
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ſecundùm
                <expan abbr="naturã">naturam</expan>
              eſt, aut præter naturam: ac ſi naturalis non fue­
                <lb/>
              rit quies,
                <expan abbr="neq.">neque</expan>
              item erit quies præter naturam. </s>
              <s>naturalis
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              quies eſſe non
                <expan abbr="põt">potest</expan>
              ; quoniam ſi motus
                <lb/>
              naturalis non eſt,
                <expan abbr="neq.">neque</expan>
              item
                <expan abbr="põt">potest</expan>
              eſſe quies naturalis: eſt
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              quies illa ſecundùm
                <expan abbr="naturã">naturam</expan>
              quæ finit mo­
                <lb/>
              tum ſecundùm naturam: proptereaque hęc ſecundùm naturam mouentur, vt aſſecuta locum ſibi
                <expan abbr="cõ-uenientẽ">con­
                  <lb/>
                uenientem</expan>
              , in eo ſecundùm naturam quieſcant. </s>
              <s>quae ſi motus eſt naturalis: ergo etiam erit quies natu­
                <lb/>
              ralis: ita vt altero ex his, velint nolint, implicentur; aut hæc nulla
                <expan abbr="rõne">ratione</expan>
              moueri, aut ſi
                <expan abbr="mouent̃">mouentur</expan>
              , mo­
                <lb/>
              tum illum &
                <expan abbr="quietẽ">quietem</expan>
              non ſanè violentam eſſe, ſed naturalem. </s>
              <s>Et quanuis aliquis illarum partium
                <lb/>
              ad Ariſt. </s>
              <s>dicere poſſe videretur ita argumentantem: ſi motus à natura non eſt, neque violentus fue­
                <lb/>
              rit: ergo nullus eſt motus. </s>
              <s>fateor id tamen nihil ad me, neque
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              aſſero ego
                <expan abbr="terrã">terram</expan>
              moueri, ſed quie­
                <lb/>
              ſcere: ſi nullus ergo eſt motus; eſt igitur quies. </s>
              <s>ſciat hic, ſublato motu bifariam
                <expan abbr="quoq.">quoque</expan>
              tolli
                <expan abbr="quietẽ">quietem</expan>
              ,
                <lb/>
              vel quoniam ea quies extrinſecùs fiat ab eo corpore, quod circumuertitur: niſi ergo
                <expan abbr="circumuertat̃">circumuertatur</expan>
              ,
                <lb/>
              profectò quietis cauſſa
                <expan abbr="tollet̃">tolletur</expan>
              , vel quia ſublato motu narurali tollatur
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
              quies præter
                <expan abbr="naturã">naturam</expan>
              , quam
                <lb/>
              illi
                <expan abbr="tribuũt">tribuunt</expan>
              terræ, neque
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              id quod præter
                <expan abbr="naturã">naturam</expan>
              eſt, perpetuum eſſe
                <expan abbr="põt">potest</expan>
              : igitur olim mouebitur; at
                <lb/>
              motus hic inde, vbi manet præter naturam, naturalis eſt: ſi igitur naturalis motus non eſt. </s>
              <s>
                <expan abbr="neq.">neque</expan>
                <expan abbr="itẽ">item</expan>
                <lb/>
              quies eſt præter naturam, vt vides. </s>
              <s>Sigillatim verò contra Anaximenem & alios eius ſectæ viros,
                <lb/>
              hæc dicere licebit. </s>
              <s>Si latitudo terrę cauſſa eſt, cur maneat ipſa immobilis: ergo ſi talem figuram
                <expan abbr="">non</expan>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg2803"/>
                <lb/>
              habuerit, manere certe non poterit: atqui terra lata non eſt, ſed ſphærica: non igitur manet immo­
                <lb/>
              bilis propter latitudinem. </s>
              <s>Sphæricam verò nos in præſentia ſtatuamus, tanquam
                <expan abbr="rõnibus">rationibus</expan>
              efficaciſsi­
                <lb/>
              mis ab Ariſt. </s>
              <s>
                <expan abbr="Aſtronomiſq́">Aſtronomiſque</expan>
              . </s>
              <s>concluſum. </s>
              <s>Argumentum verò probatur; ſiquidem ea ſeries eſt, atque
                <lb/>
              connexio effectuum & cauſſarum, vt ſi poſita cauſſa ponatur effectus, eadem
                <expan abbr="quoq.">quoque</expan>
              ſublata neceſ­
                <lb/>
              ſe ſit effectum de medio tolli. </s>
              <s>Præterquam quae & ipſi in cauſſa explicanda
                <expan abbr="labũtur">labuntur</expan>
              , nam dum perſua­
                <lb/>
              dere nobis cupiunt, latitudinem eſſe cauſſam quietis, accipiunt magnitudinem: proptereaque illi effe­
                <lb/>
              ctus, quos proximè conſequi latitudinem eius aſſerunt,
                <expan abbr="oẽs">omnes</expan>
              in magnitudine
                <expan abbr="referẽdi">referendi</expan>
              forent; nimirum,
                <lb/>
              quae aër tranſitum non inueniens coarctetur, & propter magnam copiam aëris concitati detineatur &
                <lb/>
              maneat. </s>
              <s>Sed aërem multum à magnitudine quidem, non à latitudine comprehendi oportet. </s>
              <s>
                <expan abbr="quæ-cunq.">quæ­
                  <lb/>
                cunque</expan>
              ergo ſit terræ figura, modo ſit tantæ molis, quantæ nunc eſt, idem ſemper efficiet. </s>
              <s>ſi igitur po­
                <lb/>
              ſita magnitudine aëris coarctatio, cui terræ quies comitatur, non
                <expan abbr="ponit̃">ponitur</expan>
              primò; ſequitur etiam, vt ea
                <lb/>
              non ſit cauſſa, cur terra conquieſcat. </s>
              <s>Prætereà, ſi quae aliquid vertatur in orbem, vtputa cęlum, agitur
                <lb/>
              tetra, & violatur aër: finge nunc tu ceſſare vertiginem, certè aut aër ille ferretur, aut non: ſi minus,
                <lb/>
                <expan abbr="neq.">neque</expan>
              terra item moueri poterit, verùm ab aëre ipſo ſuſtinebitur: quare nulla vertigine opus fuerit.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg2804"/>
                <lb/>
              ita non naſcetur terræ quies ab vlla vertigine; id quod illorum hypotheſibus ad primè repugnat.
                <lb/>
              </s>
              <s>quae ſi
                <expan abbr="deniq.">denique</expan>
              mouetur, quo pacto id contingit? </s>
              <s>an'ne ſecundùm
                <expan abbr="naturã">naturam</expan>
              ; an potius contra? </s>
              <s>ſi contra
                <lb/>
              naturam mouetur & manet; erit igitur aliquis eius motus ſecundùm naturam,
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
              hic vel ſurſum
                <lb/>
              vel deorſum. </s>
              <s>Quod ſi indefinitè quolibet verſus: ergo
                <expan abbr="quemadmodũ">quemadmodum</expan>
              ſuperior aër lationem, quæ
                <lb/>
              ſurſum fiebat, non impediuit:
                <expan abbr="vtiq.">vtique</expan>
                <expan abbr="neq.">neque</expan>
              ille, qui ſubeſt, eam prohibere vnquam poterit. </s>
              <s>vbi
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ratio
                <lb/>
                <expan abbr="cauſſaq́">cauſſaque</expan>
              . </s>
              <s>par eſt, effectus
                <expan abbr="quoq.">quoque</expan>
              progrediantur pares oportet. </s>
              <s>ſi igitur ſuſtinet aër, neceſſe item eſt, vt
                <lb/>
              ab alio retineatur. </s>
              <s>quare id ipſum, quod aërem cohibet, cauſſa quietis erit, potius
                <expan abbr="">quae</expan>
              ipſe aër. </s>
              <s>Hæc
                <lb/>
              verò Empedocli obiiciebat Ariſt. </s>
              <s>ſi vertigo cauſſa quietis eſt in terra. </s>
              <s>ergo nullam ipſe
                <expan abbr="rõnem">rationem</expan>
              red­
                <lb/>
              dere
                <expan abbr="põt">potest</expan>
              , cur in ſphæro priuſquam diſcordia diremiſſet elementa, maneret terra, neque
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              tum ver­
                <lb/>
              tigo fiebat. </s>
              <s>Rurſus ab. </s>
              <s>eadem cauſſa
                <expan abbr="effectũ">effectum</expan>
              eundem proficiſci neceſſe eſt. </s>
              <s>quam obrem, ſi olim verti­
                <lb/>
              go cauſſa fuerit, cur terra ferretur ad medium, & maneret in medio: etiam
                <expan abbr="nũc">nunc</expan>
              deberet eſſe cauſſa,
                <lb/>
              propter quam terræ partes ad medium ferrentur, in
                <expan abbr="eoq́">eoque</expan>
              . </s>
              <s>manerent. </s>
              <s>ſed horum cauſſa non eſt, neque
                <lb/>
              igitur olim cauſſa fuit. </s>
              <s>Non eſſe verò cauſſam, cur terrę partes deorſum ferantur, ita probauit Ariſt.
                <lb/>
              </s>
              <s>quia vertigo non peruenit ad nos, quia non tranſmittit vires ſuas vltra illam regionem aëris. </s>
              <s>quam
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg2805"/>
                <lb/>
              hypeccauma nuncupamus. </s>
              <s>Adde item ad hæc, quia vertigo, ſicut detrudit terram ad nos, detrude­
                <lb/>
              re etiam alia corpora deberer, quæ
                <expan abbr="">tantum</expan>
              nunquam detrudit:
                <expan abbr="nanq.">nanque</expan>
              ignis non obſtante vertigine ſur­
                <lb/>
              ſum fertur ſecundùm naturam. </s>
              <s>Poſtremò facit Empedocles cauſſam, id quod poſterius eſt: nam
                <lb/>
              voluit hæc ad ſua loca vertigine concitari. </s>
              <s>at prius habebunt & propenſionem ad ipſa hoc quidem,
                <lb/>
              quod leue dicimus, ſurſum: illud
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              , quod vocatur graue, deorſum: proptereaque vertigo, non qui­
                <lb/>
              dem
                <expan abbr="oĩa">omnia</expan>
              corpora mouet indiſcriminatim, verùm ea, quæ ſic nata apta
                <expan abbr="sũt">sunt</expan>
              moueri, ſic patitur ignem
                <lb/>
              euolare, terram verò deorſum propellit:
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
              id aut in immenſum, aut in præfinita quædam loca,
                <lb/>
              nec quidem in immenſum, eo quia non ſunt in illo termini aſcenſus
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
              deſcenſus: ergo per ſpa­
                <lb/>
              tium, quod finitum ſit. </s>
              <s>illud
                <expan abbr="igit̃">igitur</expan>
              ſpatium, ſeu locus præfinitus. </s>
              <s>in quo manente eſt, quo ſunt nata
                <lb/>
              apta ferri, & manere
                <expan abbr="ſecũdùm">ſecundùm</expan>
                <expan abbr="naturã">naturam</expan>
              . </s>
              <s>nulla igitur cauſſa violans, quæ
                <expan abbr="quietẽ">quietem</expan>
              inducat in terram, ſed
                <lb/>
              ea prorſus naturalis. </s>
              <s>Pugna cum Empedocle
                <expan abbr="cõfecta">confecta</expan>
              nunc inſtar Anaximander. </s>
              <s>idem
                <expan abbr="quoq.">quoque</expan>
                <expan abbr="Timęũ">Timęum</expan>
                <lb/>
              ſenſiſſe legimus, quanquam pro Anaximandro Themiſtius legerat
                <expan abbr="Anaxagorã">Anaxagoram</expan>
              , cum quo etiam
                <expan abbr="eiſdẽ">eiſdem</expan>
                <lb/>
              armis concertandum eſt. </s>
              <s>Voluit ipſe quicquid eſſet in medio, manere: cum vel à mouentibus ini­
                <lb/>
              tiis, vel à terminis motus æqualiter
                <expan abbr="vndiq.">vndique</expan>
              diſtaret. </s>
              <s>Atqui omne id
                <expan abbr="quodcunq.">quodcunque</expan>
              manet in medio, eo­
                <lb/>
              dem modo affici oporteret: non
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              afficitur. </s>
              <s>nam ſi ponatur ignis in medio, iam diſtabit à termi­
                <lb/>
              nis, & cauſsis mouentibus peræquale ſpatium, quemadmodum terra: quamobrem moueri
                <expan abbr="">non</expan>
              </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>