1
uentur ſecundùm locum, mouentur ad locum: igitur medium locus eſt, locus autem per ſe ter
minat motum. Iam verò quòd continere ſit idem, atque terminare nonnunquam apud Ariſto
telem docuimus olim. Ad medium quoque ferri aquam ipſam teſtatur Ariſtoteles, & ratio con
uincit; ſiquidem ea grauis eſt; verùm quia non ſimpliciter grauis eſt, ipſum non aſſequi proximè
fatebimur, ſed quantum poteſt: hoc verò eſt, ſi ad ſuperficiem terræ peruenerit: ex quo manet
in terra; & nititur ſuper ipſa: neque enim nata eſt apta manere ſuſpenſa, quemadmodum ignis,
ſed inhæreat alicui neceſſe eſt, idcircò dicemus verum & proprium locum naturalem ipſius
aquæ non eſſe quidem aëris interiorem, ſed externam terræ ſuperficiem. Cęterùm ſi quo ca
ſu fieret, vt terra ſubmoueretur; adhuc aqua vlterius ad centrum vſque ferretur, atque illud
quidem terræ & mundi. Vtat hîc ego demonſtratione Archimedis, a qua neceſſariò rem ſic eſ
ſe patet, vt dicimus. Pone humidum conſiſtens & ſecetur eius ſuperficies plano per centrum ter
ræ ducto: ſit autem centrum terræ K. & ſuperficiei ſectio
linea ABCD. Aio & hanc eſſe circunferentiam, & habe
re centrum K. ſint, rectæ lineæ à centro K. ad circunferen
tiam non erunt æquales: Accipio rectam lineam, quæ ma
ior ſit nonnullis lineis, à centro K ad circunferentiam du
ctis, alijs verò minor, & ex centro K & interuallo huius li
neę circulum deſcribo: neceſſariò cadet eius circunferentia
partim extra lineam ABCD. partim verò intra, cùm ſit
his quidem maior, illis verò minor, quæ à centro ducuntur.
Sit igitur eius circuli circunferentia TBH. & ex B. ducta
linea ad K iungantur TK. KHE. faciant verò angulos æquales. Rurſus aliam circunferentiam de
ſcribo in eodem plano, quæ ſit minor vtriſque circunferentiis, nempe XOP. Profectò partes humi
di, quæ ſunt in hac minore circunferentia iacent æqualiter, & inter ſe continuæ ſunt. Sed cùm angu
li ſectorum TKB. & BKH. ſint æquales. ergo & ſectores æquales. Verùm BKE. eſt maior, quàm
BKH. quia BKH. eſt illius pars: ergo etiam maior eſt ſectore TBK. multò igitur maius ſegmen
to AKB. quod eſt pars ipſius TBK. Sed enim XKO. OKP. ſunt æqualia, cùm eorum anguli
ſint æquales; iis igitur demptis remanet portio AXOB. quę premit XkO. minor quàm BOPE.
quæ premit OkP. Ergo XkO. minus preſſa ab OPk. magis preſſa expelletur. Itaque non conſi
ſtit, quemadmodum ſumpſeras. Erit igitur linea ABD. quæ terminat planum per centrum terræ
ductum ſphærica, & centrum eius plani terræ centrum. Cùm verò probarum fuerit antè, b ſi ſu
perficies aliqua plano ſecetur, per idem punctum ſemper; ſitque. ſectio circuli circunferentia; cen
trum habens punctum illud, per quod plano ſecatur; ſphærę ſuperficiem eſſe, ſuperficies aut aquæ
manentis ſecta per centrum terræ, quod eſt centrum mundi, perpetuò circuli circunferentiam fa
ciat; ſphęrica certè erit & habebit centrum illud punctum, per quod ipſa plano ſecatur, quod dici
mus eſſe centrum mundi per ſe, terræ verò per accidens, & ad hæc fertur aqua ſimpliciter, ſed pro
ximè motus eius ſuperficie terræ finitur. Atque hic terminus omnium grauium, ſimpliciter & quo
dammodo, licet grauis ſimpliciter proximus, aliorum per medium aquę per terrę ſuperficiem, aëris
autem per ſuperficiem aquę; omnia enim deorſum vno igni excepto propendent. Sed cùm media
cum grauitate connexum aliquid habeant leuitatis; inde fit vt eo vinculo apta ſint inter ſe elemen
ta, atque connexa, vt media duplicem habeant relationem & habitudinem ad ſuperiora nimirùm, &
ad inferiora: quoniam partim grauia, partim leuia ſunt; ideoque. in medio quieſcentia ſint in ſimi
li collocata; extrema verò ſint forma ſolùm. Et quanuis ab Ariſtotele ſuperiora nuncupentur for
mæ inferiorum: ex quo ſuſpicari poſsis, locum terræ fore ſuperficiem aquæ & ſuperficiem aëris
aquæ locum eſſe: quoniam aër complectatur aquam, & hæc terram. Animaduerte, obſecrò;
Ariſtotelem non ſimpliciter appellaſſe ſuperius, c quod eſt à medio, ſed quod eſt propinquius
terminis motuum primis, ſicut in viuente ſuperius id, vnde alimentum ingreditur, quanquam
in homine cęlum intueatur, in turbinatis, & plantis medium mundi. & quod tibi poſsit perſua
dere magis, id quod in præſentia volumus, etiam alterum eſt ſignificatum ſuperioris apud Ariſto
telem, quod item mirum in modum faciat ad rem noſtram: nam ſuperiora membra dici ſo
lent ab Ariſtotele, d ſuper quibus cętera nituntur, vnde humerus eſt brachio ſuperior, & capite
ceruix, ob id opinor, quia, quæ ſuperiora dicuntur; viciniora ſint principiis motus: vnde etiam
id quod termini rationem obtinet, ſuperius eſſe dicatur, vbicunque ſit: vtrique verò termini, &
medium, & vltimum continent. proinde manet aqua in terra, non autem in aëre, & mouetur
ad terram, ad aërem verò non item, aut non ita primò. Valebitque. tantùm ille ordo inferiorum
ad ſuperiora, quantum eſt de ratione locationis, beneficio qualitatum quæ vim haberit afficien
di, non autem motricium. Hæc certè explicatio maximè congruere videbitur cum verbis Ari
ſtotelicis. ita enim ſcriptum eſt. e ἀνάπαλιν δὲ λέγειν τοῖς μέσοις ἐστὶ, τοῖς δ' ἄκροις οὔ.
οἱον ἀέρα μὲν ὐδατι ὑδωρ δὲ γῇ. ἀεὶ γάρ τὸ ἁνώτερον πρὸς τὸ ὑφ' αὐτὸ ὡς εἷδος πρὸς ὑλην.
ουτως ἔχει πρὸς ἄλληλα. quæ id valent. “Vice autem verſa dicere oportet in mediis: in extre
mis autem nequaquam, vt aërem, quidem aquæ (ſimilem eſſe) aquam verò terræ.” ſemper
uentur ſecundùm locum, mouentur ad locum: igitur medium locus eſt, locus autem per ſe ter
minat motum. Iam verò quòd continere ſit idem, atque terminare nonnunquam apud Ariſto
telem docuimus olim. Ad medium quoque ferri aquam ipſam teſtatur Ariſtoteles, & ratio con
uincit; ſiquidem ea grauis eſt; verùm quia non ſimpliciter grauis eſt, ipſum non aſſequi proximè
fatebimur, ſed quantum poteſt: hoc verò eſt, ſi ad ſuperficiem terræ peruenerit: ex quo manet
in terra; & nititur ſuper ipſa: neque enim nata eſt apta manere ſuſpenſa, quemadmodum ignis,
ſed inhæreat alicui neceſſe eſt, idcircò dicemus verum & proprium locum naturalem ipſius
aquæ non eſſe quidem aëris interiorem, ſed externam terræ ſuperficiem. Cęterùm ſi quo ca
ſu fieret, vt terra ſubmoueretur; adhuc aqua vlterius ad centrum vſque ferretur, atque illud
quidem terræ & mundi. Vtat hîc ego demonſtratione Archimedis, a qua neceſſariò rem ſic eſ
ſe patet, vt dicimus. Pone humidum conſiſtens & ſecetur eius ſuperficies plano per centrum ter
ræ ducto: ſit autem centrum terræ K. & ſuperficiei ſectio
linea ABCD. Aio & hanc eſſe circunferentiam, & habe
re centrum K. ſint, rectæ lineæ à centro K. ad circunferen
tiam non erunt æquales: Accipio rectam lineam, quæ ma
ior ſit nonnullis lineis, à centro K ad circunferentiam du
ctis, alijs verò minor, & ex centro K & interuallo huius li
neę circulum deſcribo: neceſſariò cadet eius circunferentia
partim extra lineam ABCD. partim verò intra, cùm ſit
his quidem maior, illis verò minor, quæ à centro ducuntur.
Sit igitur eius circuli circunferentia TBH. & ex B. ducta
linea ad K iungantur TK. KHE. faciant verò angulos æquales. Rurſus aliam circunferentiam de
ſcribo in eodem plano, quæ ſit minor vtriſque circunferentiis, nempe XOP. Profectò partes humi
di, quæ ſunt in hac minore circunferentia iacent æqualiter, & inter ſe continuæ ſunt. Sed cùm angu
li ſectorum TKB. & BKH. ſint æquales. ergo & ſectores æquales. Verùm BKE. eſt maior, quàm
BKH. quia BKH. eſt illius pars: ergo etiam maior eſt ſectore TBK. multò igitur maius ſegmen
to AKB. quod eſt pars ipſius TBK. Sed enim XKO. OKP. ſunt æqualia, cùm eorum anguli
ſint æquales; iis igitur demptis remanet portio AXOB. quę premit XkO. minor quàm BOPE.
quæ premit OkP. Ergo XkO. minus preſſa ab OPk. magis preſſa expelletur. Itaque non conſi
ſtit, quemadmodum ſumpſeras. Erit igitur linea ABD. quæ terminat planum per centrum terræ
ductum ſphærica, & centrum eius plani terræ centrum. Cùm verò probarum fuerit antè, b ſi ſu
perficies aliqua plano ſecetur, per idem punctum ſemper; ſitque. ſectio circuli circunferentia; cen
trum habens punctum illud, per quod plano ſecatur; ſphærę ſuperficiem eſſe, ſuperficies aut aquæ
manentis ſecta per centrum terræ, quod eſt centrum mundi, perpetuò circuli circunferentiam fa
ciat; ſphęrica certè erit & habebit centrum illud punctum, per quod ipſa plano ſecatur, quod dici
mus eſſe centrum mundi per ſe, terræ verò per accidens, & ad hæc fertur aqua ſimpliciter, ſed pro
ximè motus eius ſuperficie terræ finitur. Atque hic terminus omnium grauium, ſimpliciter & quo
dammodo, licet grauis ſimpliciter proximus, aliorum per medium aquę per terrę ſuperficiem, aëris
autem per ſuperficiem aquę; omnia enim deorſum vno igni excepto propendent. Sed cùm media
cum grauitate connexum aliquid habeant leuitatis; inde fit vt eo vinculo apta ſint inter ſe elemen
ta, atque connexa, vt media duplicem habeant relationem & habitudinem ad ſuperiora nimirùm, &
ad inferiora: quoniam partim grauia, partim leuia ſunt; ideoque. in medio quieſcentia ſint in ſimi
li collocata; extrema verò ſint forma ſolùm. Et quanuis ab Ariſtotele ſuperiora nuncupentur for
mæ inferiorum: ex quo ſuſpicari poſsis, locum terræ fore ſuperficiem aquæ & ſuperficiem aëris
aquæ locum eſſe: quoniam aër complectatur aquam, & hæc terram. Animaduerte, obſecrò;
Ariſtotelem non ſimpliciter appellaſſe ſuperius, c quod eſt à medio, ſed quod eſt propinquius
terminis motuum primis, ſicut in viuente ſuperius id, vnde alimentum ingreditur, quanquam
in homine cęlum intueatur, in turbinatis, & plantis medium mundi. & quod tibi poſsit perſua
dere magis, id quod in præſentia volumus, etiam alterum eſt ſignificatum ſuperioris apud Ariſto
telem, quod item mirum in modum faciat ad rem noſtram: nam ſuperiora membra dici ſo
lent ab Ariſtotele, d ſuper quibus cętera nituntur, vnde humerus eſt brachio ſuperior, & capite
ceruix, ob id opinor, quia, quæ ſuperiora dicuntur; viciniora ſint principiis motus: vnde etiam
id quod termini rationem obtinet, ſuperius eſſe dicatur, vbicunque ſit: vtrique verò termini, &
medium, & vltimum continent. proinde manet aqua in terra, non autem in aëre, & mouetur
ad terram, ad aërem verò non item, aut non ita primò. Valebitque. tantùm ille ordo inferiorum
ad ſuperiora, quantum eſt de ratione locationis, beneficio qualitatum quæ vim haberit afficien
di, non autem motricium. Hæc certè explicatio maximè congruere videbitur cum verbis Ari
ſtotelicis. ita enim ſcriptum eſt. e ἀνάπαλιν δὲ λέγειν τοῖς μέσοις ἐστὶ, τοῖς δ' ἄκροις οὔ.
οἱον ἀέρα μὲν ὐδατι ὑδωρ δὲ γῇ. ἀεὶ γάρ τὸ ἁνώτερον πρὸς τὸ ὑφ' αὐτὸ ὡς εἷδος πρὸς ὑλην.
ουτως ἔχει πρὸς ἄλληλα. quæ id valent. “Vice autem verſa dicere oportet in mediis: in extre
mis autem nequaquam, vt aërem, quidem aquæ (ſimilem eſſe) aquam verò terræ.” ſemper