4842ALHAZEN
locitatem cum ſuæ æſtimationis argumentatione.
Et cum remotio rei uiſæ fuerit mediocris, non
erit inter æſtimationem remotionis, & inter ueram remotionem magna diuerſitas. Cum ergo ui-
ſus comprehenderit aliquam rem uiſam, ſtatim uirtus diſtinctiua comprehendet remotionem e-
ius, & menſuram remotionis eius, ſecundum quod poterit comprehendere, ſcilicet aut per certi-
tudinem, aut per æſtimationem, & ſtatim remotio eius habebit in anima menſuram conceptam.
Menſura ergo remotionis rei uiſæ comprehenſa à uiſu, cuius forma eſt concepta in anima, quan-
do illa remotio reſpexerit corpora ordinata continuata, & ſimul fuerit mediocris, & comprehen-
derit uiſus illa corpora ordinata reſpicientia eius remotionem, & etiam iam uirtus diſtinctiua co-
gnouerit ipſam, & certificauerit menſuras corporum ordinatorum, certificata eſt. Si autem eius re
motio non reſpexerit corpora ordinata continuata: aut reſpexerit corpora ordinata continuata,
& comprehenderit uiſus illa corpora: & ſimul fuerit remotio extranea, ita ut uiſus non poſsit cer-
tificare menſuras illorum corporum: aut reſpexerit corpora ordinata continuata, & non com-
prehenderit uiſus illa corpora, neque certificauerit menſuras eorum: aut poſsit comprehendere
illa corpora, ſed non aſpexerit illa tunc, nec menſurauerit quantitates eorum, ſiue ſint remotio-
nes illorum uiſibilium extraneæ, ſiue mediocres: erit tunc menſura eius remotionis, quæ eſt con-
cepta in anima, neque certificata, neque uerificata. Etremotiones, quæ ſunt inter uiſibilia di-
ſtincta, non comprehenduntur, niſi ex comprehenſione diuiſionis, quæ eſt inter illa uiſibilia: &
quædam quantitates remotionum, quæ ſunt inter uiſibilia diſtincta, comprehenduntur uera com
prehenſione, & quædam comprehenduntur per æſtimationem. Menſura ergo remotionis, quæ eſt
inter duo uiſibilia, inter quæ ſunt corpora ordinata continuata, quæ uiſus comprehendit, & quo-
rum certificat menſuras: eſt menſura certificata: menſura autem remotionis, quæ eſt inter duo
uiſibilia, inter quæ non ſunt corpora ordinata continuata: aut inter quæ ſunt corpora ordinata
continuata, ſed uiſus non certificat menſuras illorum corporum: aut non comprehendit illa, eſt
menſura non certificata. Secundum ergo iſtos modos erit comprehenſio remotionum uiſibilium
per ſenſum uiſus. Et etiam corpora reſpicientia remotiones uiſibilium aſſuetorum, quæ ſunt in re-
motionibus aſſuetis, quæ aſſuetæ comprehenduntur à uiſu, comprehenduntur à uiſu, & certifi-
cantur menſuræ eorum propter frequentationem eorum, ita ut uiſus propter hoc comprehendat
menſuras remotionum eorum per cognitionem. Quoniam uiſus quando comprehendit aliquod
uiſibile aſſuetum, & fuerit in remotione aſſueta: cognoſcetipſum, & cognoſcet eius remotionem,
& æſtimabit quantitatem remotion is eius. Quando ergo æſtimabit quantitatem remotionis hu-
iuſmodi uiſibilium: erit æſtimatio eorum propè uera, & non erit inter æſtimationem eius, & ueri-
tatem magna diuerſitas. Quantitas ergo remotionum uiſibilium aſſuetorum, quæ ſunt in remotio,
nibus aſſuetis, comprehenduntur à uiſu per cognitionem ex æſtimatione quantitatum eorum: &
plures remotiones uiſibilium comprehenduntur ſecundum huiuſmodi modum.
erit inter æſtimationem remotionis, & inter ueram remotionem magna diuerſitas. Cum ergo ui-
ſus comprehenderit aliquam rem uiſam, ſtatim uirtus diſtinctiua comprehendet remotionem e-
ius, & menſuram remotionis eius, ſecundum quod poterit comprehendere, ſcilicet aut per certi-
tudinem, aut per æſtimationem, & ſtatim remotio eius habebit in anima menſuram conceptam.
Menſura ergo remotionis rei uiſæ comprehenſa à uiſu, cuius forma eſt concepta in anima, quan-
do illa remotio reſpexerit corpora ordinata continuata, & ſimul fuerit mediocris, & comprehen-
derit uiſus illa corpora ordinata reſpicientia eius remotionem, & etiam iam uirtus diſtinctiua co-
gnouerit ipſam, & certificauerit menſuras corporum ordinatorum, certificata eſt. Si autem eius re
motio non reſpexerit corpora ordinata continuata: aut reſpexerit corpora ordinata continuata,
& comprehenderit uiſus illa corpora: & ſimul fuerit remotio extranea, ita ut uiſus non poſsit cer-
tificare menſuras illorum corporum: aut reſpexerit corpora ordinata continuata, & non com-
prehenderit uiſus illa corpora, neque certificauerit menſuras eorum: aut poſsit comprehendere
illa corpora, ſed non aſpexerit illa tunc, nec menſurauerit quantitates eorum, ſiue ſint remotio-
nes illorum uiſibilium extraneæ, ſiue mediocres: erit tunc menſura eius remotionis, quæ eſt con-
cepta in anima, neque certificata, neque uerificata. Etremotiones, quæ ſunt inter uiſibilia di-
ſtincta, non comprehenduntur, niſi ex comprehenſione diuiſionis, quæ eſt inter illa uiſibilia: &
quædam quantitates remotionum, quæ ſunt inter uiſibilia diſtincta, comprehenduntur uera com
prehenſione, & quædam comprehenduntur per æſtimationem. Menſura ergo remotionis, quæ eſt
inter duo uiſibilia, inter quæ ſunt corpora ordinata continuata, quæ uiſus comprehendit, & quo-
rum certificat menſuras: eſt menſura certificata: menſura autem remotionis, quæ eſt inter duo
uiſibilia, inter quæ non ſunt corpora ordinata continuata: aut inter quæ ſunt corpora ordinata
continuata, ſed uiſus non certificat menſuras illorum corporum: aut non comprehendit illa, eſt
menſura non certificata. Secundum ergo iſtos modos erit comprehenſio remotionum uiſibilium
per ſenſum uiſus. Et etiam corpora reſpicientia remotiones uiſibilium aſſuetorum, quæ ſunt in re-
motionibus aſſuetis, quæ aſſuetæ comprehenduntur à uiſu, comprehenduntur à uiſu, & certifi-
cantur menſuræ eorum propter frequentationem eorum, ita ut uiſus propter hoc comprehendat
menſuras remotionum eorum per cognitionem. Quoniam uiſus quando comprehendit aliquod
uiſibile aſſuetum, & fuerit in remotione aſſueta: cognoſcetipſum, & cognoſcet eius remotionem,
& æſtimabit quantitatem remotion is eius. Quando ergo æſtimabit quantitatem remotionis hu-
iuſmodi uiſibilium: erit æſtimatio eorum propè uera, & non erit inter æſtimationem eius, & ueri-
tatem magna diuerſitas. Quantitas ergo remotionum uiſibilium aſſuetorum, quæ ſunt in remotio,
nibus aſſuetis, comprehenduntur à uiſu per cognitionem ex æſtimatione quantitatum eorum: &
plures remotiones uiſibilium comprehenduntur ſecundum huiuſmodi modum.
26. Situs percipitur è uiſibilis ſiti moderata diſt antia. 29 p 4.
SItus uerò, quem uiſus comprehẽdit ex uiſibilibus, diuiditur in tres modos:
quorum unus eſt
ſitus totius rei uiſæ apud uiſum, aut ſitus cuiuſdam partis rei uiſæ apud uiſum: & iſte modus
eſt oppoſitio. Secundus eſt ſitus ſuperficiei rei uiſæ oppoſitæ uiſui apud uiſum: & ſitus ſuperfi
cierum rei uiſæ oppoſitarum uiſui apud uiſum, quando res uiſa fuerit multarum ſuperficierum, &
fuerit illud, quod apparet uiſui ex eis, multæ ſuperficies: & ſitus terminorum ſuperficierum uiſibi-
lium apud uiſum, & ſitus linearũ, & ſpatiorum, quæ ſunt inter quælibet duo puncta, aut inter quæ-
libet duo uiſibilia, quæ ſimul comprehenduntur à uiſu. Modus tertius eſt ſitus partium rei uiſę in-
ter ſe, & ſitus terminorum ſuperficiei rei uiſæ inter ſe, & ſitus partium terminorum ſuperficiei rei
uiſæ inter ſe, & ſitus partium ſuperficiei terminorum rei uiſæ inter ſe: & iſte modus eſt ordinatio:
& conſimiliter ſitus uiſibilium diuerſorum inter ſe, collocatur ſub hoc modo. Omnes ergo ſitus,
qui comprehenduntur à uiſu, diuiduntur in iſtos tres modos. Et ſitus cuiuslibet habentis ſitum a-
pud aliud, componitur ex remotione illius habentis ſitum ab illo alio, & ex ſitu illius habentis ſitũ
reſpectu illius alterius. Oppoſitio ergo rei uiſæ ad uiſum componitur ex remotione rei uiſæ à uiſu,
& ex parte, in qua eſt res uiſa, reſpectu uiſus. Comprehenſio autem remotionis rei uiſæ iam decla-
rata eſt, quòd eſt intentio quieſcens in anima.
ſitus totius rei uiſæ apud uiſum, aut ſitus cuiuſdam partis rei uiſæ apud uiſum: & iſte modus
eſt oppoſitio. Secundus eſt ſitus ſuperficiei rei uiſæ oppoſitæ uiſui apud uiſum: & ſitus ſuperfi
cierum rei uiſæ oppoſitarum uiſui apud uiſum, quando res uiſa fuerit multarum ſuperficierum, &
fuerit illud, quod apparet uiſui ex eis, multæ ſuperficies: & ſitus terminorum ſuperficierum uiſibi-
lium apud uiſum, & ſitus linearũ, & ſpatiorum, quæ ſunt inter quælibet duo puncta, aut inter quæ-
libet duo uiſibilia, quæ ſimul comprehenduntur à uiſu. Modus tertius eſt ſitus partium rei uiſę in-
ter ſe, & ſitus terminorum ſuperficiei rei uiſæ inter ſe, & ſitus partium terminorum ſuperficiei rei
uiſæ inter ſe, & ſitus partium ſuperficiei terminorum rei uiſæ inter ſe: & iſte modus eſt ordinatio:
& conſimiliter ſitus uiſibilium diuerſorum inter ſe, collocatur ſub hoc modo. Omnes ergo ſitus,
qui comprehenduntur à uiſu, diuiduntur in iſtos tres modos. Et ſitus cuiuslibet habentis ſitum a-
pud aliud, componitur ex remotione illius habentis ſitum ab illo alio, & ex ſitu illius habentis ſitũ
reſpectu illius alterius. Oppoſitio ergo rei uiſæ ad uiſum componitur ex remotione rei uiſæ à uiſu,
& ex parte, in qua eſt res uiſa, reſpectu uiſus. Comprehenſio autem remotionis rei uiſæ iam decla-
rata eſt, quòd eſt intentio quieſcens in anima.
27. Locus & oppoſitio uiſibilis percipiuntur è ſitu, quem obtinent in ſuperficie uiſus. 30 p 4.
Vide 22 n.
Vide 22 n.
VErus autem locus rei uiſæ comprehenditur ex ſitu rei uiſæ apud uiſionem, quoniam uiſus
non comprehenditrem uiſam, niſi ex oppoſitione: & loca, quæ comprehenduntur à ſenſu,
comprehenduntur à diſtinctione: & ſenſus & diſtinctio diſtinguunt inter loca, quamuis in
eis nihil ſit ex uiſibilibus: & diſtinguit diſtinctio inter locum obiectum uiſui, & locum propinquũ
ei: Et uirtus diſtinctiua comprehendit omnia loca per imaginationem. Cum ergo uiſus fuerit op-
poſitus alicuiloco, & comprehenderit aliquod uiſibile: & uiſus poſtea fuerit ablatus ab illo loco:
& fuerit oppoſitus alij loco: deſtruetur uiſio illius rei uiſæ: & cum reuertetur iterum ad oppoſitio-
nem illius loci, reuertetur iterum uiſio illius rei uiſæ. Et cum uiſus comprehenderit rem uiſam a-
pud oppoſitionem illius in loco, in quo eſt res uiſa: & comprehenderit uirtus diſtinctiua lo-
non comprehenditrem uiſam, niſi ex oppoſitione: & loca, quæ comprehenduntur à ſenſu,
comprehenduntur à diſtinctione: & ſenſus & diſtinctio diſtinguunt inter loca, quamuis in
eis nihil ſit ex uiſibilibus: & diſtinguit diſtinctio inter locum obiectum uiſui, & locum propinquũ
ei: Et uirtus diſtinctiua comprehendit omnia loca per imaginationem. Cum ergo uiſus fuerit op-
poſitus alicuiloco, & comprehenderit aliquod uiſibile: & uiſus poſtea fuerit ablatus ab illo loco:
& fuerit oppoſitus alij loco: deſtruetur uiſio illius rei uiſæ: & cum reuertetur iterum ad oppoſitio-
nem illius loci, reuertetur iterum uiſio illius rei uiſæ. Et cum uiſus comprehenderit rem uiſam a-
pud oppoſitionem illius in loco, in quo eſt res uiſa: & comprehenderit uirtus diſtinctiua lo-