Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Table of figures

< >
[Figure 41]
[Figure 42]
[Figure 43]
[Figure 44]
[Figure 45]
[Figure 46]
[Figure 47]
[Figure 48]
[Figure 49]
[Figure 50]
[Figure 51]
[Figure 52]
[Figure 53]
[Figure 54]
[Figure 55]
[Figure 56]
[Figure 57]
[Figure 58]
[Figure 59]
[Figure 60]
[Figure 61]
[Figure 62]
[Figure 63]
[Figure 64]
[Figure 65]
[Figure 66]
[Figure 67]
[Figure 68]
[Figure 69]
[Figure 70]
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.001901">
                <pb pagenum="399" xlink:href="016/01/048.jpg"/>
              vtuntur, quorum nullum venenoſum eſt adeò
                <lb/>
              vt radix. </s>
              <s id="s.001902">Deinde muſcæ parum habent, nec
                <lb/>
              firmiter. </s>
              <s id="s.001903">Miſcent
                <expan abbr="tamẽ">tamen</expan>
              Lemniæ terræ, & lau­
                <lb/>
              ri baccis & mithridato muſcas has 24. nu­
                <lb/>
              mero, & ſalutare conficiunt medicamentum
                <lb/>
              pari pondere omnibus ſumptis. </s>
              <s id="s.001904">Quòd ſi non
                <lb/>
              aliud
                <expan abbr="commodũ">commodum</expan>
              ferat mithridatum, & Lem­
                <lb/>
              nia terra & baccæ lauri, venenis aduerſantur:
                <lb/>
              muſcæ verò vomitum ciunt. </s>
              <s id="s.001905">Sed in mure, ſi
                <lb/>
                <expan abbr="verũ">verum</expan>
              ſit veſicco, magna vis erit. </s>
              <s id="s.001906">Nihil autem
                <lb/>
              prohibet arte parari mures ſenſim ad hoc
                <lb/>
              perductos cum caſeo & farina,
                <expan abbr="iuniperíq;">iuniperíque</expan>
              ac
                <lb/>
              lauris baccis. </s>
              <s id="s.001907">Tertium eſt
                <expan abbr="medicamẽtũ">medicamentum</expan>
              è ſan­
                <lb/>
              guinibus, maximè ciconiæ. </s>
              <s id="s.001908">
                <expan abbr="Demõſtrandũ">Demonſtrandum</expan>
              eſt
                <lb/>
              autem, hoc eſſe ſupremum aduerſus venena
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg196"/>
                <lb/>
                <expan abbr="præſidiũ">præſidium</expan>
              . </s>
              <s id="s.001909">Omne enim quod veſcitur
                <expan abbr="alimẽto">alimento</expan>
              ,
                <lb/>
              dum integrum eſt
                <expan abbr="alimentũ">alimentum</expan>
              ,
                <expan abbr="propriã">propriam</expan>
              retinet
                <lb/>
              vim
                <expan abbr="atq;">atque</expan>
              perfectam: cùm verò in
                <expan abbr="nutrimentũ">nutrimentum</expan>
                <lb/>
              tranſiuit,
                <expan abbr="naturã">naturam</expan>
              acquirit eius quod nutritur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.001910">Verùm vel ſic aliquid retinet prioris naturę.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.001911">Nam calidiora ſunt corpora, quæ veſcuntur
                <lb/>
              auibus, quàm piſcibus, & aliis quàm lactucis.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.001912">Sed cùm alimentum nutrire debet, in ſangui­
                <lb/>
              nem tranſit medio itinere maior enim muta­
                <lb/>
              tio eſt à ſanguine in ſubſtantiam
                <expan abbr="membrorũ">membrorum</expan>
              ,
                <lb/>
              quàm ex alimento in ſanguinem, ſeu
                <expan abbr="tẽpus">tempus</expan>
              ,
                <lb/>
              ſeu differentiam, ſeu media conſideraueris. </s>
              <s id="s.001913">Si
                <lb/>
              igitur in perfecta mutatione, nec tota vis
                <lb/>
              prior aboletur, in dimidio tum ſpatij, tum
                <lb/>
              actionis dimidium virium retinebit. </s>
              <s id="s.001914">Sanguis
                <lb/>
              igitur gallinæ ſerpentium carnibus nutritæ,
                <lb/>
              & longè melius ciconiæ ac gruis, quoniam
                <lb/>
              natura his aluntur, &
                <expan abbr="abſq;">abſque</expan>
              corruptione mu­
                <lb/>
              tantur, medius eſt inter veneni ciconiæ que
                <lb/>
              naturam. </s>
              <s id="s.001915">Quod verò medium eſt inter vene­
                <lb/>
              num & naturam noſtram, quæ cum ciconiæ
                <lb/>
              natura ideo conuenit, quòd
                <expan abbr="vtraq;">vtraque</expan>
              anima eſt,
                <lb/>
              ſanguineum
                <expan abbr="atq;">atque</expan>
              perfectum, alexipharma­
                <lb/>
              cum eſt. </s>
              <s id="s.001916">Igitur
                <expan abbr="medicamentũ">medicamentum</expan>
              ex ſanguinib.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.001917">promptè venenis auxiliatur. </s>
              <s id="s.001918">Accipere autem
                <lb/>
              præſtat non ſolùm ciconias, ſed & anates:
                <expan abbr="">nam</expan>
                <lb/>
              hę deuorant ſcorpios ac rubetas. </s>
              <s id="s.001919">Accedit alia
                <lb/>
              ratio, quòd in ciconiis ſanguis talis iam eſt,
                <lb/>
              vt non à venenis patiatur:
                <expan abbr="atq;">atque</expan>
              ideo ſimilem
                <lb/>
              in corpore noſtro retinens vim, vt ab illis
                <lb/>
              minus patiatur efficit. </s>
              <s id="s.001920">Dicemus autem & de
                <lb/>
              lapide, & de aliis inferius: ſed quod maxi­
                <lb/>
              mum eſt, oleum eſt, quod arteriis illitum, ve­
                <lb/>
              nena curat. </s>
              <s id="s.001921">Nec hoc eſt, de quo nuper dixi­
                <lb/>
              mus, ſed eſt alterius generis. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001922">
                <margin.target id="marg189"/>
              Venenum
                <lb/>
              quod ſtatim
                <lb/>
              occidit.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001923">
                <margin.target id="marg190"/>
              Venena quæ
                <lb/>
              ad tempus
                <lb/>
              occidunt.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001924">
                <margin.target id="marg191"/>
              Fontis mira
                <lb/>
              proprietas.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001925">
                <margin.target id="marg192"/>
              Hauſti tem­
                <lb/>
              poranei ve­
                <lb/>
              neni indicia.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001926">
                <margin.target id="marg193"/>
              Venena eſſe
                <lb/>
              quæ actu ſo­
                <lb/>
              lo occidant.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001927">
                <margin.target id="marg194"/>
              Precatio ad­
                <lb/>
              uerſus vene­
                <lb/>
              na.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001928">
                <margin.target id="marg195"/>
              Mus & muſ­
                <lb/>
              cæ napelli
                <lb/>
              fera.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001929">
                <margin.target id="marg196"/>
              Ciconiæ ſan­
                <lb/>
              guinem ve­
                <lb/>
              neno ad ver­
                <lb/>
              ſari vehe­
                <lb/>
              menter de­
                <lb/>
              monſtratur.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.001930">At poſtquam in hos ſermones incidimus,
                <lb/>
              haud abs re eſſe puto illud quærere: quonam
                <lb/>
              pacto oleum parari poſſit, quod illitum arte­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg197"/>
                <lb/>
              riis cogat venenum extrudi vomitu, aut pur­
                <lb/>
              gatione, vel ſudore, vel vrina. </s>
              <s id="s.001931">Certum eſt me
                <lb/>
              tallicum eſſe oportere, quod
                <expan abbr="validiſſimũ">validiſſimum</expan>
              eſſe
                <lb/>
              debet. </s>
              <s id="s.001932">Vidi ego
                <expan abbr="quandoq;">quandoque</expan>
              tale, & ſolo pon­
                <lb/>
              dere quod eſſet metallicum haud dubiè con­
                <lb/>
              iectaui. </s>
              <s id="s.001933">Oportet & ex veneni natura illud
                <lb/>
              eſſe: nam immodica caliditate, vt dictum eſt,
                <lb/>
              delet prius conceptam malam vim: & ſimili­
                <lb/>
              tudine auocat exteriùs quod nocet, & con­
                <lb/>
              trarietate pellit. </s>
              <s id="s.001934">Oportet & diſcutientem illi
                <lb/>
              non paruam ineſſe vim, & rurſus aduerſus
                <lb/>
              venena ipſa contrarietatem quandam, quæ
                <lb/>
              duo laſeris ſucco conueniunt. </s>
              <s id="s.001935">Igitur quę pro­
                <lb/>
              pellere venenum debent, metallica eſſe vene­
                <lb/>
              na neceſſe eſt: non in acerbiſſima & calidiſſi­
                <lb/>
              ma & diſcutientia, & venenis quodammodo
                <lb/>
              contraria. </s>
              <s id="s.001936">Horum igitur materia his
                <expan abbr="cõſtare">conſtare</expan>
                <lb/>
              poteſt, Myſi & auripigmento, & laſeris ſuc­
                <lb/>
              co, & gentiana, & pinguedine
                <expan abbr="ſerpentũ">ſerpentum</expan>
              ve­
                <lb/>
              nenoſorum, & aconito: quòd ſi cuipiam terrę
                <lb/>
              ex his plura inſint, detractum oleum vi ignis
                <lb/>
              omnium erit pręſtantiſſimum, ſecuriſſimum,
                <lb/>
              & quod vomitu eiicit. </s>
              <s id="s.001937">In vniuerſum autem
                <lb/>
              metallica eſſe oportet, quæ valida
                <expan abbr="sũt">sunt</expan>
              & quę
                <lb/>
              illinuntur. </s>
              <s id="s.001938">Indicio verò terra eſt illa, quam
                <lb/>
              circulatores
                <expan abbr="deferũt">deferunt</expan>
              ex Melitea inſula, aduer­
                <lb/>
              ſus ſerpentum morſus ictuſve: licet quidam
                <lb/>
              experto: dicant ſe oleum quod fit è ſcorpioni­
                <lb/>
              bus & ſulphuræ, necnon chamælea
                <expan abbr="hyperi-cóq;">hyperi­
                  <lb/>
                cóque</expan>
              liberare à venenis illitum, ac peſte. </s>
              <s id="s.001939">Ac­
                <lb/>
              cipiunt
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
              ſcorpios viuaces
                <expan abbr="prægrandéſq;">prægrandéſque</expan>
              ,
                <lb/>
              Caniculæ
                <expan abbr="tẽpore">tempore</expan>
              :
                <expan abbr="">nam</expan>
              tunc hoc animal eſt ſic­
                <lb/>
              ciſſimum, vt reliqua etiam omnia. </s>
              <s id="s.001940">Siccitate
                <lb/>
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
              venenum, vt docebimus, in ſerpentibus
                <lb/>
                <expan abbr="cõſtat">conſtat</expan>
              Excalefaciunt igitur illos in ſartagine
                <lb/>
              igni ſuperpoſita donec ſudent,
                <expan abbr="atq;">atque</expan>
              ſic oleum
                <lb/>
              ſuperfuſum ſudore illorum
                <expan abbr="cõbibit">combibit</expan>
              . </s>
              <s id="s.001941">Sed & in
                <lb/>
              hoc oleo ſulphur metallicum eſt. </s>
              <s id="s.001942">Si igitur ex
                <lb/>
              Melitea illa terra
                <expan abbr="oleũ">oleum</expan>
              excipiatur, abundè vi­
                <lb/>
              detur aduerſus
                <expan abbr="pleraq;">pleraque</expan>
              venena ſufficere: quo­
                <lb/>
              niam metallica oportet eſſe & veneno præ­
                <lb/>
              dita, quæ venenis aduerſantur. </s>
              <s id="s.001943">Quod enim
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg198"/>
                <lb/>
              purgat
                <expan abbr="venenũ">venenum</expan>
              ,
                <expan abbr="venenũ">venenum</expan>
              quaſi ſubſtantia eſſe
                <lb/>
              oportet: vt
                <expan abbr="rhabarbarũ">rhabarbarum</expan>
              cùm
                <expan abbr="bilẽ">bilem</expan>
              non purgat,
                <lb/>
              in illam vertitur. </s>
              <s id="s.001944">Hoc autem eſt ſubſtantia
                <lb/>
              tale eſte, quòd in id poteſt conuerti. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001945">
                <margin.target id="marg197"/>
              Oleum quod
                <lb/>
              illitum ve­
                <lb/>
              nena propul­
                <lb/>
              lus.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.001946">
                <margin.target id="marg198"/>
              Explicatio
                <lb/>
              ſententiæ
                <lb/>
              difficillimæ
                <lb/>
              5.de ſimplici
                <lb/>
              medie.c.18.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.001947">At verò dubitabit aliquis, quonam pacto
                <lb/>
              ſola arteriarum illitione liceat venenum ex­
                <lb/>
              trudere? </s>
              <s id="s.001948">& an hoc ſit præſtantiſſimum? </s>
              <s id="s.001949">Her­
                <lb/>
              cules non dixerim
                <expan abbr="præſtantiſſimũ">præſtantiſſimum</expan>
              hoc ſenſu,
                <lb/>
              vt etiamſi præter id des in potu aut theria­
                <lb/>
              cam, aut lac, aut
                <expan abbr="ſiccũ">ſiccum</expan>
              vomicæ nucis igne de­
                <lb/>
              cerptum (hic aquam colore, non odore vel ſa­
                <lb/>
              pore imitatur) vel aliud ſi quid habes me­
                <lb/>
              lius, vt quod forſan quidam circulator aduer­
                <lb/>
              ſus venena vendebat antidotum dum hæc
                <lb/>
              emendarem, quinetiam melius proficeret.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.001950">Illud benè auſim dicere, illitionem arteria­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg199"/>
                <lb/>
              rum & admota exterius, eſſe his quæ bibun­
                <lb/>
              tur præſtantiora ac validiora: hoc vno dun­
                <lb/>
              taxat excepto, quòd venenum adhuc in ven­
                <lb/>
              triculo maneat. </s>
              <s id="s.001951">Nam his quæ vomitum va­
                <lb/>
              lidum prouocant, lac, lixiuium, oleum, aqua
                <lb/>
              nucis vomicæ, quam modò ſuccum diximus,
                <lb/>
              præſtantiſſima ſunt. </s>
              <s id="s.001952">Igitur in morſibus ve­
                <lb/>
              nenatis, in aculeorum ictibus, in vnguentis
                <lb/>
              venenoſis, in potu veneni, quod ita ad præ­
                <lb/>
              cordia penetrauerit, exterius adhibita auxi­
                <lb/>
              lia validiora ſunt. </s>
              <s id="s.001953">
                <expan abbr="Itaq;">Itaque</expan>
              ſolent nonnulli exen­
                <lb/>
              teratis mulis viuentibus ſe immittere: calor
                <lb/>
              enim ille auocat exterius venenum, ac illius
                <lb/>
              malitiam frangit. </s>
              <s id="s.001954">Occîdit etiam venenum vi
                <lb/>
              eius ad cor penetrante: at quæ illinuntur, ad
                <lb/>
              cor integris fermè facultatibus perueniunt
                <lb/>
              ac celerrimè: quæ verò bibuntur, præter id
                <lb/>
              quòd ſerò penetrant,
                <expan abbr="morámq;">morámque</expan>
              trahunt plu­
                <lb/>
              rimam, in ventriculo primùm, inde in ve­
                <lb/>
              nis quę ad iecur, pòſt in iecore, vltimò etiam
                <lb/>
              in dextro cordis ſinu, adeò retunduntur vi­
                <lb/>
              ribus, vt vix veſtigium eo tempore quo ma­
                <lb/>
              ximas eſſe oportebat, relinquatur. </s>
              <s id="s.001955">Er­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg200"/>
                <lb/>
              go vt in argento viuo, & quo in tracta­
                <lb/>
              tione de Indica lue actum eſt, ſcabies, pſo­
                <lb/>
              ra, & lues Indica expellitur (quoniam ſub­
                <lb/>
              tilitate penetrat, caliditate attenuat &
                <lb/>
              expellit (praua & noxia caliditate, eadem
                <lb/>
              in venenis ratione illita deferuntur per arte-</s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>