484182VITELLONIS OPTICAE
huius præmiſimus, illa corpora diaphana, quæ ſunt peruia uiſui ad alia corpora uideneda.
Corpus
itaq; diaphanum perſe non uidetur, ut patet per 14 t 3 huius, niſi in ipſo ſit aliqua ſpiſitudo, reſpe-
ctu diaphanitatis aeris interiacentis uiſum, ut eſt cryſtallus & beryllus, & ſimilia denfa diaphana:
ſed etiam illorum diaphanitas à uiſu non comprehenditur, niſi ex comprehenſione formæ corpo-
ris exiſtentis ultra illa uel in circuitu ipſorum, quorum luxuel color per media illa diaphana perue-
nit ad uiſum. Cum ergo uiſus comprehendit, quòd forma lucis uel coloris comprehenſi à ſe eſt ſo-
lùm corporis ultra corpus diaphanum exiſtentis: tunc ſentiet diaphanitatem corporis diaphani.
Quòd ſi corpus diaphanum fuerit debilis diaphanitatis, utpote maioris ſpiſsitudinis quàm alia dia
phana, & corpora ultra ipſum exiſtentia fuerint debilis lucis uel coloris: tunc diaphanitas eius uix
comprehenditur à uiſu, niſi apponatur forti luci: tunc enim poteſt eius diaphanitas melius compre
hendi: propter applicationem autem proximam corporum ualde ſpiſſorum talibus corporibus dia
phanis, ipſorum comprehenſio à uiſu, quantùm ad partem applicationis, penitus impeditur, ut pa-
tet de hyaſpide in auro. Patet ergo propoſitum.
itaq; diaphanum perſe non uidetur, ut patet per 14 t 3 huius, niſi in ipſo ſit aliqua ſpiſitudo, reſpe-
ctu diaphanitatis aeris interiacentis uiſum, ut eſt cryſtallus & beryllus, & ſimilia denfa diaphana:
ſed etiam illorum diaphanitas à uiſu non comprehenditur, niſi ex comprehenſione formæ corpo-
ris exiſtentis ultra illa uel in circuitu ipſorum, quorum luxuel color per media illa diaphana perue-
nit ad uiſum. Cum ergo uiſus comprehendit, quòd forma lucis uel coloris comprehenſi à ſe eſt ſo-
lùm corporis ultra corpus diaphanum exiſtentis: tunc ſentiet diaphanitatem corporis diaphani.
Quòd ſi corpus diaphanum fuerit debilis diaphanitatis, utpote maioris ſpiſsitudinis quàm alia dia
phana, & corpora ultra ipſum exiſtentia fuerint debilis lucis uel coloris: tunc diaphanitas eius uix
comprehenditur à uiſu, niſi apponatur forti luci: tunc enim poteſt eius diaphanitas melius compre
hendi: propter applicationem autem proximam corporum ualde ſpiſſorum talibus corporibus dia
phanis, ipſorum comprehenſio à uiſu, quantùm ad partem applicationis, penitus impeditur, ut pa-
tet de hyaſpide in auro. Patet ergo propoſitum.
143. Spißitudo ſiue denſitas comprehenditur à uiſuex priuatione diaphanitatis. Alha-
zen 56 n 2.
zen 56 n 2.
Cum enim uiſus comprehendit corpus aliquod, & non ſentiet in ipſo aliquam diaphanitatem,
ſtatim arguet ipſius ſpiſsitudinem: quia cum ſtatim ad illud corpus terminatur operatio uiſiua, nec
aliquid penetrat per illud, nec uiſus exercetur ad uidendum ultra ipſum formas aliorũ corporum:
tunc iudicat uiſus ipſum eſſe ſpiſſum ſiue denſum & partium compactarum: & ſic comprehenditur
ſpiſsitudo uel denſitas à uiſu ex priuatione diaphanitatis. Quod proponebatur.
ſtatim arguet ipſius ſpiſsitudinem: quia cum ſtatim ad illud corpus terminatur operatio uiſiua, nec
aliquid penetrat per illud, nec uiſus exercetur ad uidendum ultra ipſum formas aliorũ corporum:
tunc iudicat uiſus ipſum eſſe ſpiſſum ſiue denſum & partium compactarum: & ſic comprehenditur
ſpiſsitudo uel denſitas à uiſu ex priuatione diaphanitatis. Quod proponebatur.
144. In raritatis & ſolidit atis uiſione error accidit uirtuti diſtinctiuæ ex intemper at a diſpo-
ſitione octo circunſtantiarum cuiuslibet rei uiſæ. Alhazen 30. 41. 50. 56. 61. 65. 68. 71 n 3.
ſitione octo circunſtantiarum cuiuslibet rei uiſæ. Alhazen 30. 41. 50. 56. 61. 65. 68. 71 n 3.
Ex lucis enim debilitate, ut de nocte, uidebitur corporis multum rari minor eſſe raritas:
quia
cum trans ipſum non plena fiat comprehenſio formæ corporis ſolidi, æſtimabitur remiſsio rarita-
tis uiam tranſitus formarum prohibere, & corpus modicè rarum etiam tunc iudicabitur ſolidum.
Exintemperantia etiam remotionis fit error in uiſione præmiſſorum: cum enim circa oculum eri-
gitur acus, aut aliquid aliud multum ſubtile, licet illud appareat uiſui maius, quàm ſit, tamen nihil
occultatur ei de oppoſito pariete aut alio corpore: unde quia raritas non perpenditur, niſi quòd
retro corpora rara alia corpora uidentur, ut patet per 142 huius: æſtimabitur diaphanitas eſſe in a-
cu, aut in alio corpore, cum retro ipſum totus paries uideatur, quod tamen accidit ideo, quia remo-
tio tam modica, reſpectu occultationis acus eſt immoderata. Similiter etiam ſi quis à longè intuea-
tur corpus rarum, retro quod non ſit aliquod corpus coloratum aut tenebroſum, non reputabitur
illud corpus rarum, ſed ſolidum: quia retro ipſum non percipitur aliud corpus: quæ eſt proprietas
corporum rarorum. Exintemperata etiam ſitus diſpoſitione accidit error in prædictorũ uiſione.
Si enim deſcẽderit lux declinata in uitrum plenum uino, & lateat uiſum tranſitus lucis per uitrum,
& ſit magna declinatio lucis illius à radijs incidentibus, lateat quoq; uidentem uinum eſſe in uaſe
uitreo: tunc æſtimabitur à uidente uinum eſſe corpus ſolidum, ſcilicet uinum cum uaſe uitreo: &
non accideret hic error in tranſitu lucis per uas uitreum directè oppoſitum. Ex intemperata e-
tiam magnitudine accidit error in uiſione præmiſſorum. Si quis enim intueatur corpus ualde par-
uum politum, ut ab eo lux poſsit reflecti, & ſit ſimile margaritæ: iudicabit ipſum uiſus eſſe rarum
cum ſit denſum: ſimiliter uiſo corpore raro multum paruo, quia poſt ipſum non fit corporis ſoli-
di comprehenſio, aſsimilabitur ſolido. Exintemperata etiam ſoliditate fit error in uiſione præ-
miſſorum. Si enim retro corpus ualde rarum ſit aliquod corpus non multum rarum & colore forti
coloratum: tunc apparebit primum non multum rarum, ſed aſsimilabitur eius raritas poſterioris
corporis raritati: ut uitrum alij uitro ſuperpoſitum non apparet ita rarum, ſicut apparet adhibito
uiſu ſibi ſoli: unde fit error in raritate. Si autem poſt corpus rarum ponatur ualde propin què cor-
pus ſolidum: tunc primum iudicabitur ſolidum: & fit error in ſoliditate. Si etiam uas uitreum ual
de rarum contineat uinum, cum poſt illud non percipiatur lux aut corpus aliud: iudicabitur ſortè
uinum ipſum cum uaſe uitreo eſſe unũ corpus ſolidum. Idem etiã accidit error in uiſione præmiſ-
ſorum ex paucitate raritatis. In aere enim nubiloſo obſcuro corpus rarum apparebit minus rarum,
& fortè putabitur ſolidum: & ita fit error in ſoliditate & raritate. Ex paruitate etiam temporis fic
error in uiſione præ miſſorum: luce enim declinata ſuper corpus remiſſè rarum, ipſo quoq; deſcen-
dente ſubitò per uiſum, cum non percipiatur declinatio lucis, putabitur forſitan, quod illud ſit rarú
in fine raritatis, cui ſi in tempore maiori fiat intuitus, percipietur ab ipſo uiſu declinationem lucis
eſſe cauſſam apparentiæ maioris raritatis in corpore remiſſè rarò. Si quis etiam inſtanter intueatur
corpus rarum, & poſt ipſum non diſcernat lucis tranſitum, putabitipſum eſſe ſolidum. Debilitas
etiam uiſus errorem inuehit uiſioni præ miſſorum: cum enim fuerit in corpore raro ſoliditas pauca,
æſtimabitur à uiſu debili illa ſoliditas maior quàm uera: & cum fuerit in corpore raro color fortis,
aut poſt ipſum, aut raritas modica, putabitur illud corpus uiſui debili eſſe ſolidum. Patet ergo uni-
uerſaliter in omnibus illud, quod proponebatur.
cum trans ipſum non plena fiat comprehenſio formæ corporis ſolidi, æſtimabitur remiſsio rarita-
tis uiam tranſitus formarum prohibere, & corpus modicè rarum etiam tunc iudicabitur ſolidum.
Exintemperantia etiam remotionis fit error in uiſione præmiſſorum: cum enim circa oculum eri-
gitur acus, aut aliquid aliud multum ſubtile, licet illud appareat uiſui maius, quàm ſit, tamen nihil
occultatur ei de oppoſito pariete aut alio corpore: unde quia raritas non perpenditur, niſi quòd
retro corpora rara alia corpora uidentur, ut patet per 142 huius: æſtimabitur diaphanitas eſſe in a-
cu, aut in alio corpore, cum retro ipſum totus paries uideatur, quod tamen accidit ideo, quia remo-
tio tam modica, reſpectu occultationis acus eſt immoderata. Similiter etiam ſi quis à longè intuea-
tur corpus rarum, retro quod non ſit aliquod corpus coloratum aut tenebroſum, non reputabitur
illud corpus rarum, ſed ſolidum: quia retro ipſum non percipitur aliud corpus: quæ eſt proprietas
corporum rarorum. Exintemperata etiam ſitus diſpoſitione accidit error in prædictorũ uiſione.
Si enim deſcẽderit lux declinata in uitrum plenum uino, & lateat uiſum tranſitus lucis per uitrum,
& ſit magna declinatio lucis illius à radijs incidentibus, lateat quoq; uidentem uinum eſſe in uaſe
uitreo: tunc æſtimabitur à uidente uinum eſſe corpus ſolidum, ſcilicet uinum cum uaſe uitreo: &
non accideret hic error in tranſitu lucis per uas uitreum directè oppoſitum. Ex intemperata e-
tiam magnitudine accidit error in uiſione præmiſſorum. Si quis enim intueatur corpus ualde par-
uum politum, ut ab eo lux poſsit reflecti, & ſit ſimile margaritæ: iudicabit ipſum uiſus eſſe rarum
cum ſit denſum: ſimiliter uiſo corpore raro multum paruo, quia poſt ipſum non fit corporis ſoli-
di comprehenſio, aſsimilabitur ſolido. Exintemperata etiam ſoliditate fit error in uiſione præ-
miſſorum. Si enim retro corpus ualde rarum ſit aliquod corpus non multum rarum & colore forti
coloratum: tunc apparebit primum non multum rarum, ſed aſsimilabitur eius raritas poſterioris
corporis raritati: ut uitrum alij uitro ſuperpoſitum non apparet ita rarum, ſicut apparet adhibito
uiſu ſibi ſoli: unde fit error in raritate. Si autem poſt corpus rarum ponatur ualde propin què cor-
pus ſolidum: tunc primum iudicabitur ſolidum: & fit error in ſoliditate. Si etiam uas uitreum ual
de rarum contineat uinum, cum poſt illud non percipiatur lux aut corpus aliud: iudicabitur ſortè
uinum ipſum cum uaſe uitreo eſſe unũ corpus ſolidum. Idem etiã accidit error in uiſione præmiſ-
ſorum ex paucitate raritatis. In aere enim nubiloſo obſcuro corpus rarum apparebit minus rarum,
& fortè putabitur ſolidum: & ita fit error in ſoliditate & raritate. Ex paruitate etiam temporis fic
error in uiſione præ miſſorum: luce enim declinata ſuper corpus remiſſè rarum, ipſo quoq; deſcen-
dente ſubitò per uiſum, cum non percipiatur declinatio lucis, putabitur forſitan, quod illud ſit rarú
in fine raritatis, cui ſi in tempore maiori fiat intuitus, percipietur ab ipſo uiſu declinationem lucis
eſſe cauſſam apparentiæ maioris raritatis in corpore remiſſè rarò. Si quis etiam inſtanter intueatur
corpus rarum, & poſt ipſum non diſcernat lucis tranſitum, putabitipſum eſſe ſolidum. Debilitas
etiam uiſus errorem inuehit uiſioni præ miſſorum: cum enim fuerit in corpore raro ſoliditas pauca,
æſtimabitur à uiſu debili illa ſoliditas maior quàm uera: & cum fuerit in corpore raro color fortis,
aut poſt ipſum, aut raritas modica, putabitur illud corpus uiſui debili eſſe ſolidum. Patet ergo uni-
uerſaliter in omnibus illud, quod proponebatur.
145. Vmbra comprehenditur à uiſu ex priuatione alicuius lucis luce altera præſente. Al-
hazen 57 n 2.
hazen 57 n 2.
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib