1rias in ſiniſtrum promptè cordis ventriculum.
Quòd autem vel ſic totum corpus immutare
poſſint, humoréſque omnes mouere, mutare,
eiicere, experimentum in Indica lue oſtendit,
vbi etiam oſſa ſi expediat propellit. At ſerò
tamen dices: hoc quidem, quia non in tenuis
olei formam redactum eſt, ſed ipſa argenti
viui ſubſtantia adhibetur, nec etiam præ
cordiis vt in venenis admouemus. Quonam
pacto autem arteriis illita tam promptè in
cor ferantur, hæc fermè verborum ſerie ex
plicuit Galenus: Aer qui noſtrum corpus cir
cumambit, intrò per corporis raritatem pe
netrat. Dum enim per os ſpiritus exhalat ex
corde, circunfuſus aër ab arteriarum oſculis
illius loco rapitur, fitque, licet non eodem
tempore, gemina in ſpiratio, altera ex ore,
altera ex arteriarum oſculis, quaſi alterna vi
ciſſitudine. Conſtat igitur, quod ſimili impe
tu hauriuntur à corde, inhæréntque firmiter,
quæ arteriis illinuntur, ſeu venena ſint, ſeu
venenorum auxilia, ſeu quæ venena propul
ſant. Verùm adeò vehementi vi hydrargy
rium ſorbetur ab humanis cordibus vt ex vl
ceribus capitis ex ore guttatim, tanquam è
pyxide decidens emanet: quamuis interitum
extinctúmque ſolis arteriis manuum ac pe
dum illitum fuerit.
Quòd autem vel ſic totum corpus immutare
poſſint, humoréſque omnes mouere, mutare,
eiicere, experimentum in Indica lue oſtendit,
vbi etiam oſſa ſi expediat propellit. At ſerò
tamen dices: hoc quidem, quia non in tenuis
olei formam redactum eſt, ſed ipſa argenti
viui ſubſtantia adhibetur, nec etiam præ
cordiis vt in venenis admouemus. Quonam
pacto autem arteriis illita tam promptè in
cor ferantur, hæc fermè verborum ſerie ex
plicuit Galenus: Aer qui noſtrum corpus cir
cumambit, intrò per corporis raritatem pe
netrat. Dum enim per os ſpiritus exhalat ex
corde, circunfuſus aër ab arteriarum oſculis
illius loco rapitur, fitque, licet non eodem
tempore, gemina in ſpiratio, altera ex ore,
altera ex arteriarum oſculis, quaſi alterna vi
ciſſitudine. Conſtat igitur, quod ſimili impe
tu hauriuntur à corde, inhæréntque firmiter,
quæ arteriis illinuntur, ſeu venena ſint, ſeu
venenorum auxilia, ſeu quæ venena propul
ſant. Verùm adeò vehementi vi hydrargy
rium ſorbetur ab humanis cordibus vt ex vl
ceribus capitis ex ore guttatim, tanquam è
pyxide decidens emanet: quamuis interitum
extinctúmque ſolis arteriis manuum ac pe
dum illitum fuerit.
Tranſtulit nimis nos longè à propoſito
orationis continuitas, ſiquidem quòd moueri
ſemper aërem in his locis vbi liber eſt, atque
ideo in ſuperiore regione, ea hoc oſtendere
conabamur, quòd quieſcens putreſcat: ex hoc
inde in peſtis narrationem prolapſi, nec re
uocati, quin potius ex illa in venenorum hi
ſtoriam delapſi, quanquam non inutilem, lon
gè tamen (vt dixi) à propoſito aberrauimus.
Igitur reuocandus eſt ſtylus ad aëris motum,
ac quietem. Refert Solinus, Olympum Theſ
ſaliæ montem adeò in ſublime ferri, vt pera
ctis anniuerſario die ſacrificiis, cineres im
moti maneant vſque in ſequens ſacrificium, quòd
toto anno montis vertex ob altitudinem ven
torum expers ſit. Quòd ſi hæc cauſa eſt, cur
non Caucaſo idem eueniet monti, qui Alba
nos & Colchidem à Sarmatia diſterminat?
quem refert Ariſtoteles tantæ eſſe altitudi
nis, vt videatur ex oſtio Mæotidis paludis, &
Solem in vertice vſque ad tertiam noctis partem
radiis illum illuſtrantibus oſtendat: quod ſphę
ræ ratio quanquam non patiatur, haud ne
gauerim tamen altiſſimum hunc eſſe montem,
cuíque hoc eadem ratione quod de Olympo
dictum eſt, debeat conuenire. Idem eueniet
monti qui in Teneriffa eſt. Inſula hæc eſt vna
è ſeptem quas Fortunatas Ptolemæus appel
lat, vltra Herculis columnas. Nam ſi fas eſt cre
dere, ad 6000. paſſuum attolli affirmant, cuſ
pide etiam in adamantis formam. In Beregua
etiam 50000. paſſ. & in Gaira niuibus tegi
montium cacumnia, cum tamen partib. tan
tùm 10. ab æquatore diſtet. Vtraque Prouincia
iuxta Pariam poſita eſt. Eſt & mons alius in
Mauritania Tingitana, Africæ prouincia,
qui olim ob altitudinem Solis, nunc autem
ab incolis Hanteta dicitur. Et rurſus in An
gote Æthiopiæ regione mons altiſſimus eſt:
eadem igitur his omnibus contingerent.
Ego verò moueri aërem illic certò ſcio ra
tione dicta. Sed ſi modò cineres non euertit,
id fieri poteſt, quòd tenuiſſimus ſit aër, atque
etiam ob id ſaluberrimus: conuenítque hoc his
quæ de Atho monte, ſi modò Solino vlla po
teſt adhiberi fides, ille idem narrat. Quòd ſi
fabuloſa illa exiſtimas, iam nihil habes ad
uerſum nos. Itaque ſcripſit ille, Athon mon
tem Macedoniæ, qui inter ſex altiores
mundi montes adnumerari debet: nec ſatis
conſtat quo ordine inter illos ſit cenſendus,
arcem Acroathon in vertice habere, cuius
incolæ dimidio plus cæteris mortalibus vi
uunt, nec ibi cineres aut aquis dilui, aut ven
tis euolui: cui etiam ſententiæ de vitæ diu
turnitate quaſi Mela Pomponius ſubſcribit.
Idem & de cineribus eadem affirmat: quare
non immotum aerem, ſed ſi ita eſt, leniter
motum purum ac tenuiſſimum eſſe oportet.
Nam iſtud ſatis conſtat, aërem cum quieſcit
putreſcere: velut & terram, cum concutitur,
conteri. Concutitur autem terra trib. modis,
inclinatione, ſucceſſione, vibratione. Vibra
tio periculo vacat, ſucceſſio nunquam, ſed ra
rò etiam ruina vacat. Inclinatio verò, ruinæ
comes eſt: vidi tamen & inclinationem abſque
ruina. Contingunt autem præter hæc, ſed ex
his, mira quædam quæ diuinitùs procedere
fruſtrà creduntur, velut & pleraque alia: qualia
ſunt ortus lacuum, & frequentius fontium,
recurſus fluminum ad ſuperiora: nam hic fit par
te illorum ſuperiore in terræmotu inclinata, vel
tota alueo vibrata: & mugitus quidam vel boa
tus horrendi, inconditæque voces quaſi gemitus
in prælio cadentium, & malorum ſonitus ſpontè.
Referuntur autem hæc inter prodigia, vt an.
1224. quo propter terræmotum omnia hæc con
tigerunt. Sed nullum fuit prodigium, niſi hoc
vnum, terram tam vehementer tremuiſſe, vt
omnia hæc fuerint ſubſecuta. Nam cùm hoc
euenerit, contingent & illa. At hoc forſan non
poteſt abſque prodigio euenire, quamuis conſtet
hæc naturalib. cauſis fieri. Fit auté cum mate
ria quæ vri apta eſt: vritur ſulphur, ſal, nitrum,
ſeu halinitrum, & bitumen. Cùm enim hæc ac
cenduntur, nec exitum inueniunt, vt in cuni
culis, machiniſve, terram mouent & qua
tiunt, peſſimè quidem halinitro, mediocriter
bitumine, tenuiter ſulphure.
orationis continuitas, ſiquidem quòd moueri
ſemper aërem in his locis vbi liber eſt, atque
ideo in ſuperiore regione, ea hoc oſtendere
conabamur, quòd quieſcens putreſcat: ex hoc
inde in peſtis narrationem prolapſi, nec re
uocati, quin potius ex illa in venenorum hi
ſtoriam delapſi, quanquam non inutilem, lon
gè tamen (vt dixi) à propoſito aberrauimus.
Igitur reuocandus eſt ſtylus ad aëris motum,
ac quietem. Refert Solinus, Olympum Theſ
ſaliæ montem adeò in ſublime ferri, vt pera
ctis anniuerſario die ſacrificiis, cineres im
moti maneant vſque in ſequens ſacrificium, quòd
toto anno montis vertex ob altitudinem ven
torum expers ſit. Quòd ſi hæc cauſa eſt, cur
non Caucaſo idem eueniet monti, qui Alba
nos & Colchidem à Sarmatia diſterminat?
quem refert Ariſtoteles tantæ eſſe altitudi
nis, vt videatur ex oſtio Mæotidis paludis, &
Solem in vertice vſque ad tertiam noctis partem
radiis illum illuſtrantibus oſtendat: quod ſphę
ræ ratio quanquam non patiatur, haud ne
gauerim tamen altiſſimum hunc eſſe montem,
cuíque hoc eadem ratione quod de Olympo
dictum eſt, debeat conuenire. Idem eueniet
monti qui in Teneriffa eſt. Inſula hæc eſt vna
è ſeptem quas Fortunatas Ptolemæus appel
lat, vltra Herculis columnas. Nam ſi fas eſt cre
dere, ad 6000. paſſuum attolli affirmant, cuſ
pide etiam in adamantis formam. In Beregua
etiam 50000. paſſ. & in Gaira niuibus tegi
montium cacumnia, cum tamen partib. tan
tùm 10. ab æquatore diſtet. Vtraque Prouincia
iuxta Pariam poſita eſt. Eſt & mons alius in
Mauritania Tingitana, Africæ prouincia,
qui olim ob altitudinem Solis, nunc autem
ab incolis Hanteta dicitur. Et rurſus in An
gote Æthiopiæ regione mons altiſſimus eſt:
eadem igitur his omnibus contingerent.
Ego verò moueri aërem illic certò ſcio ra
tione dicta. Sed ſi modò cineres non euertit,
id fieri poteſt, quòd tenuiſſimus ſit aër, atque
etiam ob id ſaluberrimus: conuenítque hoc his
quæ de Atho monte, ſi modò Solino vlla po
teſt adhiberi fides, ille idem narrat. Quòd ſi
fabuloſa illa exiſtimas, iam nihil habes ad
uerſum nos. Itaque ſcripſit ille, Athon mon
tem Macedoniæ, qui inter ſex altiores
mundi montes adnumerari debet: nec ſatis
conſtat quo ordine inter illos ſit cenſendus,
arcem Acroathon in vertice habere, cuius
incolæ dimidio plus cæteris mortalibus vi
uunt, nec ibi cineres aut aquis dilui, aut ven
tis euolui: cui etiam ſententiæ de vitæ diu
turnitate quaſi Mela Pomponius ſubſcribit.
Idem & de cineribus eadem affirmat: quare
non immotum aerem, ſed ſi ita eſt, leniter
motum purum ac tenuiſſimum eſſe oportet.
Nam iſtud ſatis conſtat, aërem cum quieſcit
putreſcere: velut & terram, cum concutitur,
conteri. Concutitur autem terra trib. modis,
inclinatione, ſucceſſione, vibratione. Vibra
tio periculo vacat, ſucceſſio nunquam, ſed ra
rò etiam ruina vacat. Inclinatio verò, ruinæ
comes eſt: vidi tamen & inclinationem abſque
ruina. Contingunt autem præter hæc, ſed ex
his, mira quædam quæ diuinitùs procedere
fruſtrà creduntur, velut & pleraque alia: qualia
ſunt ortus lacuum, & frequentius fontium,
recurſus fluminum ad ſuperiora: nam hic fit par
te illorum ſuperiore in terræmotu inclinata, vel
tota alueo vibrata: & mugitus quidam vel boa
tus horrendi, inconditæque voces quaſi gemitus
in prælio cadentium, & malorum ſonitus ſpontè.
Referuntur autem hæc inter prodigia, vt an.
1224. quo propter terræmotum omnia hæc con
tigerunt. Sed nullum fuit prodigium, niſi hoc
vnum, terram tam vehementer tremuiſſe, vt
omnia hæc fuerint ſubſecuta. Nam cùm hoc
euenerit, contingent & illa. At hoc forſan non
poteſt abſque prodigio euenire, quamuis conſtet
hæc naturalib. cauſis fieri. Fit auté cum mate
ria quæ vri apta eſt: vritur ſulphur, ſal, nitrum,
ſeu halinitrum, & bitumen. Cùm enim hæc ac
cenduntur, nec exitum inueniunt, vt in cuni
culis, machiniſve, terram mouent & qua
tiunt, peſſimè quidem halinitro, mediocriter
bitumine, tenuiter ſulphure.
Meteor 13.
Terræmotuum
differentiæ.
differentiæ.
Terræmotus
miracula.
miracula.
Terræmotus
cauſæ.
cauſæ.
Vnde hîc rurſus quæſtio oritur: cur halini
trum cùm difficiliùs vratur ac ſegnius quam
ſulphur, attamen magis concutit & quatit ma
chinas, & maiorem facit ſtrepitum. Cauſa eſt,
quoniam halinitrum ſiccius eſt, ideo etiam cùm
purum fuerit, celerius ardet: nec ſegnius vri
tur, niſi quia eſt impurum. Sed dum purum eſt,
cùm ſiccum ſit, momento ardet. Non ſic ſul
phur, pingue enim cùm ſit, mora vt ardeat
indiget. A ſia cauſa eſt, quòd cùm terreum ſit,
maius dum in flammam conuertitur occupat
ſpatium: ideo duplici cauſa, & quòd celerius
ardet, & quòd terreum ac denſum eſt, atque
ob id maius occupat ſpatium, maiorem ſul
phuræ impetum facit. Nam ſulphur, vt infrà
oſtendemus, pingue eſt & aëreum, & mini
mè terreum. Conſtat halinitrum denſa ac
tenuiſſima ſubſtantia. Purgatur autem hoc
modo, vt Vannotius Biringutius docet.
Cineris, oſſium oliuarum partes tres, cal
cis viuæ vnam, aluminis liquidi partem
mediam & quartam, aqùæ partes 120. fer
ueant & coquantur, donec dimidium fermè
trum cùm difficiliùs vratur ac ſegnius quam
ſulphur, attamen magis concutit & quatit ma
chinas, & maiorem facit ſtrepitum. Cauſa eſt,
quoniam halinitrum ſiccius eſt, ideo etiam cùm
purum fuerit, celerius ardet: nec ſegnius vri
tur, niſi quia eſt impurum. Sed dum purum eſt,
cùm ſiccum ſit, momento ardet. Non ſic ſul
phur, pingue enim cùm ſit, mora vt ardeat
indiget. A ſia cauſa eſt, quòd cùm terreum ſit,
maius dum in flammam conuertitur occupat
ſpatium: ideo duplici cauſa, & quòd celerius
ardet, & quòd terreum ac denſum eſt, atque
ob id maius occupat ſpatium, maiorem ſul
phuræ impetum facit. Nam ſulphur, vt infrà
oſtendemus, pingue eſt & aëreum, & mini
mè terreum. Conſtat halinitrum denſa ac
tenuiſſima ſubſtantia. Purgatur autem hoc
modo, vt Vannotius Biringutius docet.
Cineris, oſſium oliuarum partes tres, cal
cis viuæ vnam, aluminis liquidi partem
mediam & quartam, aqùæ partes 120. fer
ueant & coquantur, donec dimidium fermè