1ab eo ſeſe expediant; Noſtri tamen eo non vtuntur, vtpote qui ſciant,
ex dicta inæqualitate, etiam ſuppoſita, minimè ſequi aquarum excur
ſiones, nempè eo motu ſingulæ partes illius globi moventur, ſeu tardiùs,
ſeu velociùs, quo totius motus ratio illas moveri poſtulàt; ac proinde il
lud globi punctum, quod ad Solem directè ſpectat de Meridie, tardè
movetur in Ortum, celeriter verò, vbi eſt oppoſitum in ipſa media no
cte; quia totus globus ita moveri poſtulat ſingulas ſui partes, imò etiam
in iis, quæ vaſe vehuntur, & ab extrinſeco motum & impetum recipiunt,
inæqualitas motus non ex abrupto, at ſenſim ſine ſenſu inducta nullum
alium effectum præter eandem rationem motus inducit; ſic cymba qua
vehitur aqua celeri motu, ſi ſenſim remittit, ac retardat motum, aut
certè tardiorem primum paulatim deinde accelerat, neque huc, neque
illuc aqua excurrit, nec ſtantes in navi huc aut illuc inclinari ſe ſentiunt.
ex dicta inæqualitate, etiam ſuppoſita, minimè ſequi aquarum excur
ſiones, nempè eo motu ſingulæ partes illius globi moventur, ſeu tardiùs,
ſeu velociùs, quo totius motus ratio illas moveri poſtulàt; ac proinde il
lud globi punctum, quod ad Solem directè ſpectat de Meridie, tardè
movetur in Ortum, celeriter verò, vbi eſt oppoſitum in ipſa media no
cte; quia totus globus ita moveri poſtulat ſingulas ſui partes, imò etiam
in iis, quæ vaſe vehuntur, & ab extrinſeco motum & impetum recipiunt,
inæqualitas motus non ex abrupto, at ſenſim ſine ſenſu inducta nullum
alium effectum præter eandem rationem motus inducit; ſic cymba qua
vehitur aqua celeri motu, ſi ſenſim remittit, ac retardat motum, aut
certè tardiorem primum paulatim deinde accelerat, neque huc, neque
illuc aqua excurrit, nec ſtantes in navi huc aut illuc inclinari ſe ſentiunt.
Antim.
Ita eſt; vt dicis; hoc argumentum contra illos ad hominem,
vt aiunt, à me adductum eſt, qui præfatos effectus ex illa motuum inæ
qualitate ſequi aſſerunt; at per te, mihi quæſo, liceat, idem argumen
tum etiam contra illos proſequi & vrgere, vt aiunt, qui negant dictos
effectus ex dicta inæqualitate ſequi, quorum ego; vt vereor ſenſa, ita
illis, opinor, ingratum non accidet, quod rem hanc paulò accura
tiùs diſcutiam, & ad certiſſima doctrinæ motuum principia reducam;
Primò ergo quidem ſuppono ex dicta doctrina, impetum ſemel impreſ
ſum non deſtrui, quamdiu fruſtrà non eſt, & conſequi poteſt ſuum ef
fectum, ſcilicet motum, qui & finis illius eſt, ſeu per eandem lineam,
ſeu per aliam, ad quam eſt nova determinatio; nulla enim eſt alia ratio,
propter quam impetus deſtruatur; ſic turbo v.g. diſcus æneus, Axe vtrim
que extante, in levigato plano diutiſſimè ſuos orbes agit, & ſi nullus
eſſet attritus partium, & Axis ad perfectam libellam, per diſci centrum
iret, nunquam hic motus ceſſaret. Prætereà, ſi globus tornatus deſcen
dat per planum declive probè lævigatum, quod poſt tantulam incurvatio
nem ſurſum ex adverſo, ſub eodem inclinationis angulo deflectatur; haud
dubiè ad imum primi plani declivis globus non ſiſtet, ſed per aliud ad
æqualem ferè altitudinem aſcendet, virtute impetus, in primo deſcenſu
acquiſiti, ad hanc portò lineam ab eodem plano determinatur; analo
giam perfectam in vibrato funependulo etiam habes, & in ipſa corporum
repercuſſione; deſtruitur tamen aliquid impetus in illo aſcenſu, ſcilicet
à quodam impetu innato, non acquiſito, qui gravibus ineſt, &, vt fa
cilè vobis perſuaderem, ab ipſa gravitate non diſtinguitur; ſic etiam ab
alio impetu obſtante, vel ad aliam lineam trahente, vnde ſequitur de
terminatio quædam mixta, ſenſim deſtruitur; ſed ne longiùs excurram,
illa omnia doctrinæ motuum principia hoc loco dumtaxat ſupponam, quæ
huius doctrinæ petiti facilè concedunt, & fusè alibi pertractata nec non
firmata fuêre. Primo igitur loco ſuppono, impetum nunquam deſtrui,
niſi quando eſt fruſtrà, id eſt, quando motus omnis impeditur, à quo
cunque tandem ſit ille impetus, ſive impreſſus ab extrinſeco, ſive ab ipſo
corpore in ſe productus, ſive à toto, parti, ſive toti à parte, ſive parti ab alia
parte, nam perinde eſt, quoad hoc principium.
vt aiunt, à me adductum eſt, qui præfatos effectus ex illa motuum inæ
qualitate ſequi aſſerunt; at per te, mihi quæſo, liceat, idem argumen
tum etiam contra illos proſequi & vrgere, vt aiunt, qui negant dictos
effectus ex dicta inæqualitate ſequi, quorum ego; vt vereor ſenſa, ita
illis, opinor, ingratum non accidet, quod rem hanc paulò accura
tiùs diſcutiam, & ad certiſſima doctrinæ motuum principia reducam;
Primò ergo quidem ſuppono ex dicta doctrina, impetum ſemel impreſ
ſum non deſtrui, quamdiu fruſtrà non eſt, & conſequi poteſt ſuum ef
fectum, ſcilicet motum, qui & finis illius eſt, ſeu per eandem lineam,
ſeu per aliam, ad quam eſt nova determinatio; nulla enim eſt alia ratio,
propter quam impetus deſtruatur; ſic turbo v.g. diſcus æneus, Axe vtrim
que extante, in levigato plano diutiſſimè ſuos orbes agit, & ſi nullus
eſſet attritus partium, & Axis ad perfectam libellam, per diſci centrum
iret, nunquam hic motus ceſſaret. Prætereà, ſi globus tornatus deſcen
dat per planum declive probè lævigatum, quod poſt tantulam incurvatio
nem ſurſum ex adverſo, ſub eodem inclinationis angulo deflectatur; haud
dubiè ad imum primi plani declivis globus non ſiſtet, ſed per aliud ad
æqualem ferè altitudinem aſcendet, virtute impetus, in primo deſcenſu
acquiſiti, ad hanc portò lineam ab eodem plano determinatur; analo
giam perfectam in vibrato funependulo etiam habes, & in ipſa corporum
repercuſſione; deſtruitur tamen aliquid impetus in illo aſcenſu, ſcilicet
à quodam impetu innato, non acquiſito, qui gravibus ineſt, &, vt fa
cilè vobis perſuaderem, ab ipſa gravitate non diſtinguitur; ſic etiam ab
alio impetu obſtante, vel ad aliam lineam trahente, vnde ſequitur de
terminatio quædam mixta, ſenſim deſtruitur; ſed ne longiùs excurram,
illa omnia doctrinæ motuum principia hoc loco dumtaxat ſupponam, quæ
huius doctrinæ petiti facilè concedunt, & fusè alibi pertractata nec non
firmata fuêre. Primo igitur loco ſuppono, impetum nunquam deſtrui,
niſi quando eſt fruſtrà, id eſt, quando motus omnis impeditur, à quo
cunque tandem ſit ille impetus, ſive impreſſus ab extrinſeco, ſive ab ipſo
corpore in ſe productus, ſive à toto, parti, ſive toti à parte, ſive parti ab alia
parte, nam perinde eſt, quoad hoc principium.