1
feret; & cùm ſub eodem genere maximo interuallo diſtent, a maximum verò vnum ſit; ita fit,
vt nihil ſibi contrarium eſſe valeat, & contrarium vni ſolum eſſe queat: etenim niſi vnum foret,
id quod ponitur maximum, aliquid ſeipſo maius haberet. aut igitur hoc vnum maximum fo
ret, & ita contrarium eſſet. nanque maximum eſſe interuallum inter ea quæ ſunt generis eiuſdem,
& quæ finiunt illud contraria vocari, non eſt dubitandum. ſi minus ita infinitum, neque maxi
mum, neque abſolutum. nec contrarium igitur: in illo enim finis quidam neceſſariò concipitur.
Ex his paret actum & poteſtatem non eſſe contraria, neque motum & terminum ad quem ten
dit. nam poteſtas in actum dirigitur, ita vt ex illis vnum per ſe fiat; & motus tantum abeſt vt à
termino corrumpatur, vt perficiatur maximè ab ipſo. ac ſiquid ineſt inter ipſa oppoſiti; id aſcri
bendum eſt priuationi cum qua eſt coniuncta poteſtas, quæ ſanè forma præſente corrumpitur.
Ab his quæ ponuntur extrema illius ſpatij quod finitur contrariis, alia quoque contraria naſcun
tur, at non perfectè neque ſimpliciter contraria; ſed quodammodo, & quaſi media; verùm hæc
plura eſſe non eſt abſurdum. Atqui perfectè ac ſimpliciter vnum vni contrarium eſt. Nec quiſ
quam medium opponat duobus extremis; neque enim illa eſt oppoſitio contrariorum de qua
nunc agimus; ſed poſita eſt in priuatione, in qua etiam æquale & inæquale conſiſtunt. Nam ne
que etiam hæc contraria ſunt, b ſed conſimili ratione priuationem præſeferunt. ne fortè ſuſpice
ris medium & extrema, vt vnum vni opponi, tanquam contraria. Hæc nos affirmatione ſigni
ficari volumus. itaque nudum, quòd affirmatione ſignificatur, licet ſit priuans; ab Ariſtotele con
trarium ponitur: & cùm in eodem genere ſint, genus autem à materia ducitur in qua poteſtas
exiſtit ad contraria, viam ad ſe viciſsim habent. Itaque illa quæ in genere conueniunt, ſecum
commutantur: quæ toto genere ſeparantur, vt in materia diſcrepant; ſic quoque nullam ad ſeſe
poteſtatem obtinuerunt, nec commutantur igitur. Proptereà neque quantum in quale muta
tur, cùm genera diuerſa ſint. nec quale omne tranſit in alterum; ſicuti ſapor in odorem, cùm ſint
genera diuerſa. ſolaque. illa ſecum commutantur quæ in genere proximo, hoc eſt, in materia pro
xima conuenere. Proinde ita ſe habent contraria, vt vnum actu ſingula ſint, ſed poteſtate alte
rum. eſt enim actu calidum, in potentia frigidum. Atque ita ex hiſce principiis conſtitui contraria
puto, vt niſi mihi aliter dicens Ariſtoteles obiiciatur; aut opponatur certa demonſtratio; procon
ſtantiſsimo habeam, ſi tres iſtæ conditiones ad hibeantur; illa neceſſariò fore contraria. maximè
ſub eodem genere diſtare; affirmatione notari; & ad ſeſe mutuam poteſtatem habere. c Proinde
ſecum certant; & ſibi inuicem machinantur interitum. reliqua ſanè, vt (vnis relatiuis exceptis:
ipſa enim ſola ſe ſuſtinent viciſsim & ἀντερειδυσιν) non conſiſtunt: attamen non oppugnant.
Hæc verò vel per ſe ſunt, vel per accidens, & quidem ſpecie diuerſa contraria ſunt, ſi per ſe con
traria ſint, vt album & nigrum in genere colorum, & in genere ſubſtantiæ, ſi per ſe in ſint in ſub
ſtantia, ſi minus: etiam eadem ſpecie eſſe poſſunt, vt iidem contrarij colores in homine. Quare,
cùm per ſe, mortale & immortale ſint in ſubſtantia, in eadem ſpecie conſiſtere nequeunt. per ſe
verò ſunt, quia neceſſariò inſunt: nam quod mortale eſt, caducum ſit neceſſe eſt; immortale verò
perpetuò conſeruatur. Quòd autem ſint contraria perſpicuum eſt; quoniam immortale eſt pri
uatio, ea verò eſt impotentia definita, & cum aliquo actu coniuncta, vnde ſignificatur affirmatio
ne; eademque. in eodem genere maximo interuallo ab oppoſita forma ſegregatur. Nam quòd
plus quàm genere ſegregentur, aut etiam genere, non dum ſicuti manifeſtum ſumimus. Illud
ſolum ex Ariſtotele ſuccurrit quod aſſerere liceat, quæ genere diſcrepant, apparêre quidem con
traria, veruntamen eo quòd ſecum conferri nequeant & longiſsimè diſtent, neque inter ea maxi
ma poſsit aſsignari diſtantia quæ requiritur in contrariis, non eſſe contraria ſimpliciter; ad extre
mum videtur inferre mortale & immortale genere ſeparari; ac nos ſi genus ſubalternum intel
ligere velimus, quod ſub eandem ſeriem cadat, non repugnabimus. ſi prædicamentum ſeriemque.
variam ſumimus, ex Ariſtotelis ipſius verbis colligi poſſe negamus. ac ſpecie ſolum ab Ariſtote
le inter ſe diſtingui fatemur: ita enim rationem ſuam complectitur. Contraria ſpecie differunt.
Mortale & immortale contraria ſunt. Aſſumptionem verò probat. Siquidem priuatio ſit quæ
dam impotentia definita. Quid ergo aliud ex his inferri poteſt, quàm quòd mortale & immor
tale ſpecie diſiungantur? itaque pro eo, quod habet contextus Ariſtotelicus. d genere diuerſa ſpecie
legendum puto. Hæc verò omnia iubeo te diligenter obſeruare: niſi enim aduertas; oratio per
plexa qua vſus eſt Ariſtoteles; negotium tibi exhibere poſſet. præſertim quòd Græci interpretis
auxilio deſtituti ſumus in eo loco. Quamquam neque ipſe animaduertit, vbi Ariſtoteles docuit
genere differentia in contrariis numerari, quòd eorum maxima differentia foret, hæc eſſe referen
da ad ea, quæ paullò ante dixerat videri, Ariſtoteles; ideoque. in illum errorem inductus eſt, quòd
maximè diſtarent ea quæ genere differunt: neque vidit eam diſtantiam ab Ariſtotele, velut infi
nitam poni, vnde contrariorum ratio tollitur. nec enim via poteſt intercedere inter genere toto
differentia quæ ſola reſtat inter ea quæ genere conueniunt. Et verò cur magis diſtet quantum à
ſubſtantia quàm diſtet qualitas, aut vllum aliud ex reliquis prædicamentis? Cùm verò poſteà
feret; & cùm ſub eodem genere maximo interuallo diſtent, a maximum verò vnum ſit; ita fit,
vt nihil ſibi contrarium eſſe valeat, & contrarium vni ſolum eſſe queat: etenim niſi vnum foret,
id quod ponitur maximum, aliquid ſeipſo maius haberet. aut igitur hoc vnum maximum fo
ret, & ita contrarium eſſet. nanque maximum eſſe interuallum inter ea quæ ſunt generis eiuſdem,
& quæ finiunt illud contraria vocari, non eſt dubitandum. ſi minus ita infinitum, neque maxi
mum, neque abſolutum. nec contrarium igitur: in illo enim finis quidam neceſſariò concipitur.
Ex his paret actum & poteſtatem non eſſe contraria, neque motum & terminum ad quem ten
dit. nam poteſtas in actum dirigitur, ita vt ex illis vnum per ſe fiat; & motus tantum abeſt vt à
termino corrumpatur, vt perficiatur maximè ab ipſo. ac ſiquid ineſt inter ipſa oppoſiti; id aſcri
bendum eſt priuationi cum qua eſt coniuncta poteſtas, quæ ſanè forma præſente corrumpitur.
Ab his quæ ponuntur extrema illius ſpatij quod finitur contrariis, alia quoque contraria naſcun
tur, at non perfectè neque ſimpliciter contraria; ſed quodammodo, & quaſi media; verùm hæc
plura eſſe non eſt abſurdum. Atqui perfectè ac ſimpliciter vnum vni contrarium eſt. Nec quiſ
quam medium opponat duobus extremis; neque enim illa eſt oppoſitio contrariorum de qua
nunc agimus; ſed poſita eſt in priuatione, in qua etiam æquale & inæquale conſiſtunt. Nam ne
que etiam hæc contraria ſunt, b ſed conſimili ratione priuationem præſeferunt. ne fortè ſuſpice
ris medium & extrema, vt vnum vni opponi, tanquam contraria. Hæc nos affirmatione ſigni
ficari volumus. itaque nudum, quòd affirmatione ſignificatur, licet ſit priuans; ab Ariſtotele con
trarium ponitur: & cùm in eodem genere ſint, genus autem à materia ducitur in qua poteſtas
exiſtit ad contraria, viam ad ſe viciſsim habent. Itaque illa quæ in genere conueniunt, ſecum
commutantur: quæ toto genere ſeparantur, vt in materia diſcrepant; ſic quoque nullam ad ſeſe
poteſtatem obtinuerunt, nec commutantur igitur. Proptereà neque quantum in quale muta
tur, cùm genera diuerſa ſint. nec quale omne tranſit in alterum; ſicuti ſapor in odorem, cùm ſint
genera diuerſa. ſolaque. illa ſecum commutantur quæ in genere proximo, hoc eſt, in materia pro
xima conuenere. Proinde ita ſe habent contraria, vt vnum actu ſingula ſint, ſed poteſtate alte
rum. eſt enim actu calidum, in potentia frigidum. Atque ita ex hiſce principiis conſtitui contraria
puto, vt niſi mihi aliter dicens Ariſtoteles obiiciatur; aut opponatur certa demonſtratio; procon
ſtantiſsimo habeam, ſi tres iſtæ conditiones ad hibeantur; illa neceſſariò fore contraria. maximè
ſub eodem genere diſtare; affirmatione notari; & ad ſeſe mutuam poteſtatem habere. c Proinde
ſecum certant; & ſibi inuicem machinantur interitum. reliqua ſanè, vt (vnis relatiuis exceptis:
ipſa enim ſola ſe ſuſtinent viciſsim & ἀντερειδυσιν) non conſiſtunt: attamen non oppugnant.
Hæc verò vel per ſe ſunt, vel per accidens, & quidem ſpecie diuerſa contraria ſunt, ſi per ſe con
traria ſint, vt album & nigrum in genere colorum, & in genere ſubſtantiæ, ſi per ſe in ſint in ſub
ſtantia, ſi minus: etiam eadem ſpecie eſſe poſſunt, vt iidem contrarij colores in homine. Quare,
cùm per ſe, mortale & immortale ſint in ſubſtantia, in eadem ſpecie conſiſtere nequeunt. per ſe
verò ſunt, quia neceſſariò inſunt: nam quod mortale eſt, caducum ſit neceſſe eſt; immortale verò
perpetuò conſeruatur. Quòd autem ſint contraria perſpicuum eſt; quoniam immortale eſt pri
uatio, ea verò eſt impotentia definita, & cum aliquo actu coniuncta, vnde ſignificatur affirmatio
ne; eademque. in eodem genere maximo interuallo ab oppoſita forma ſegregatur. Nam quòd
plus quàm genere ſegregentur, aut etiam genere, non dum ſicuti manifeſtum ſumimus. Illud
ſolum ex Ariſtotele ſuccurrit quod aſſerere liceat, quæ genere diſcrepant, apparêre quidem con
traria, veruntamen eo quòd ſecum conferri nequeant & longiſsimè diſtent, neque inter ea maxi
ma poſsit aſsignari diſtantia quæ requiritur in contrariis, non eſſe contraria ſimpliciter; ad extre
mum videtur inferre mortale & immortale genere ſeparari; ac nos ſi genus ſubalternum intel
ligere velimus, quod ſub eandem ſeriem cadat, non repugnabimus. ſi prædicamentum ſeriemque.
variam ſumimus, ex Ariſtotelis ipſius verbis colligi poſſe negamus. ac ſpecie ſolum ab Ariſtote
le inter ſe diſtingui fatemur: ita enim rationem ſuam complectitur. Contraria ſpecie differunt.
Mortale & immortale contraria ſunt. Aſſumptionem verò probat. Siquidem priuatio ſit quæ
dam impotentia definita. Quid ergo aliud ex his inferri poteſt, quàm quòd mortale & immor
tale ſpecie diſiungantur? itaque pro eo, quod habet contextus Ariſtotelicus. d genere diuerſa ſpecie
legendum puto. Hæc verò omnia iubeo te diligenter obſeruare: niſi enim aduertas; oratio per
plexa qua vſus eſt Ariſtoteles; negotium tibi exhibere poſſet. præſertim quòd Græci interpretis
auxilio deſtituti ſumus in eo loco. Quamquam neque ipſe animaduertit, vbi Ariſtoteles docuit
genere differentia in contrariis numerari, quòd eorum maxima differentia foret, hæc eſſe referen
da ad ea, quæ paullò ante dixerat videri, Ariſtoteles; ideoque. in illum errorem inductus eſt, quòd
maximè diſtarent ea quæ genere differunt: neque vidit eam diſtantiam ab Ariſtotele, velut infi
nitam poni, vnde contrariorum ratio tollitur. nec enim via poteſt intercedere inter genere toto
differentia quæ ſola reſtat inter ea quæ genere conueniunt. Et verò cur magis diſtet quantum à
ſubſtantia quàm diſtet qualitas, aut vllum aliud ex reliquis prædicamentis? Cùm verò poſteà
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib