Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
Scan Original
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.002069">
                <pb pagenum="402" xlink:href="016/01/051.jpg"/>
              imminentem ſuis quiſque temporibus præ­
                <lb/>
              dixiſſe. </s>
              <s id="s.002070">Nec
                <expan abbr="abſq;">abſque</expan>
              ratione: nam halitus terræ
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg217"/>
                <lb/>
              facilius longè, atque ideo etiam celerius
                <lb/>
              aquas inficere poſſunt, quam tam immen­
                <lb/>
              ſum pondus concutere. </s>
              <s id="s.002071">Nec tamen totam
                <lb/>
              quati terram exiſtimes: nam referunt, nun­
                <lb/>
              quam Ægyptum tremuiſſe. </s>
              <s id="s.002072">Nam nec ſolida,
                <lb/>
              quod aërem non concipiant: nec limoſa,
                <lb/>
              qualis Ægyptus, quòd armis careant: nec
                <lb/>
              arenoſa, quòd perſpirent, terræmotu concu­
                <lb/>
              tiuntur tamen quædam ex his, quòd profun­
                <lb/>
              da terræ ſuperficiei non ſunt ſimilia. </s>
              <s id="s.002073">Ex ter­
                <lb/>
              ræ motibus montes quandoque fiunt: nan­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg218"/>
                <lb/>
              que illorum triplex origo: aut enim tumet
                <lb/>
              terra motibus crebris agitata, ac velut veſi­
                <lb/>
              cis è corpore naſcentibus montes parit, vt
                <lb/>
              iuxta Auernum lacum mons nomine Mo­
                <lb/>
              dernus in Campania: aut congeſta humo à
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg219"/>
                <lb/>
              ventis, vt ſæpe in Africa: aut, quod proprium
                <lb/>
              quaſi eſt ac frequentiſſimum, cum aquis cur­
                <lb/>
              rentibus, aut etiam mari terra demolitur, la­
                <lb/>
              pidibus relictis: nam aqua fluminis in val­
                <lb/>
              lem deſcendit, & mons ipſe lapideus exur­
                <lb/>
              git à valle, ideóque montes omnes quaſi ſa­
                <lb/>
              xei ſunt. </s>
              <s id="s.002074">Illorum autem ſublimitas à reliquo
                <lb/>
              ſolo eſt, quoniam agri in dies à pluuiis exe­
                <lb/>
              duntur, & terra ipſa fatiſcit: lapides verò
                <lb/>
              præterquam quòd non fatiſcunt, etiam ple­
                <lb/>
              runque creſcunt, vt inferius oſtendemus. </s>
              <s id="s.002075">Ve­
                <lb/>
              rùm valles aquis ac torrentibus excauantur,
                <lb/>
              atque ideo humiliores ſunt etiam agris ac
                <lb/>
              planis.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg220"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002076">
                <margin.target id="marg216"/>
              Terræmotus
                <lb/>
              ſigna.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002077">
                <margin.target id="marg217"/>
              Quæ nun­
                <lb/>
              quam terræ­
                <lb/>
              motu infe­
                <lb/>
              ſtentur.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002078">
                <margin.target id="marg218"/>
              Montes quo­
                <lb/>
              modo orian­
                <lb/>
              tur.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002079">
                <margin.target id="marg219"/>
              Cur montes
                <lb/>
              ex lapidibus
                <lb/>
              conſtent.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002080">
                <margin.target id="marg220"/>
              Scopuli quo­
                <lb/>
              modo fiant.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002081">Inſularum
                <lb/>
              ortus.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.002082">In mari verò ſcopuli eadem ratione con­
                <lb/>
              ſtant: atque ex inſulis exeſa terra à fluctibus
                <lb/>
              oriuntur: iidem accedente terra, aut intumeſ­
                <lb/>
              cente, in inſulas euadunt. </s>
              <s id="s.002083">Ob id pleræque
                <lb/>
              inſulæ montibus abundant: quod ſi mare ſic­
                <lb/>
              cetur, ſcopuli in montes euadunt. </s>
              <s id="s.002084">Ob id ni­
                <lb/>
              hil mirum in montibus iuxta mare inueniri
                <lb/>
              nauium partes, & oſtrea, atque conchylia.
                <arrow.to.target n="marg221"/>
                <lb/>
              Quid enim hoc aliud eſt, quam montes illos
                <lb/>
              olim fuiſſe maris ſcopulos, aut aliquanto
                <lb/>
              inundationem aliquam grauem præceſſiſſe?
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002085">Et quanquam montes aquarum iniuriis ſæpè
                <lb/>
              reſiſtant, cadunt tamen quandoque, aqua il­
                <lb/>
              lorum radices erodiente: ſed hoc rarum, ac
                <lb/>
              paruis montibus ſolum contingit: ruunt ta­
                <lb/>
              men terræmotu, & terra dehiſcente, ob gra­
                <lb/>
              uitatem in ima deſcendunt: alij mari ſenſim
                <lb/>
              corripiuntur. </s>
              <s id="s.002086">Franguntur & ventis validis ac
                <lb/>
              frigoribus, vt non tutum ſit iuxta rupes &
                <lb/>
              ſub eis eſſe. </s>
              <s id="s.002087">Colles etiam humana ſedulitas
                <lb/>
              quandoque æquat. </s>
              <s id="s.002088">Ferunt Annibalem Al­
                <lb/>
              pium iuga aceto calido diſſipaſſe. </s>
              <s id="s.002089">Sed mini­
                <lb/>
              ma res hæc fuit, ſi ad montes reſpicimus: ſi
                <lb/>
              ad commodum, magna. </s>
              <s id="s.002090">Montibus quaſi ſpe­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg222"/>
                <lb/>
              cus ipſi opponuntur. </s>
              <s id="s.002091">Fiunt terræmotu in ari­
                <lb/>
              do facto dehiſcente terra, item aquis per
                <lb/>
              montium occulta decurrentibus vnde in ali­
                <lb/>
              quibus flumina ſunt. </s>
              <s id="s.002092">Fiunt & exhalatione
                <lb/>
              ignea: quæ lapides tum vrit, tum excedit,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg223"/>
                <lb/>
              tum expellit. </s>
              <s id="s.002093">Vnde plures ſpecus ſunt mor­
                <lb/>
              tiferum exhalantes, velut Plutonium os,
                <lb/>
              quod iuxta Hierapolim Phrygiæ in monto­
                <lb/>
              ſa quadam agri parte poſitum eſt. </s>
              <s id="s.002094">Os eius in
                <lb/>
              colle quodam ſitum, qui iugeri magnitudi­
                <lb/>
              nem æquat, ſeptíſque cingitur quadratis:
                <lb/>
              quæ adeò terra calligine obducuntur, vt vix
                <lb/>
              cerni queant. </s>
              <s id="s.002095">Ipſum os hominem capere po­
                <lb/>
              teſt, in quod ſi taurus immittatur ilicóque
                <lb/>
              extrahatur, mortuus inuenitur. </s>
              <s id="s.002096">Cum Strabo
                <lb/>
              paſſerculos immiſiſſet, mortuos ſtatim ex­
                <lb/>
              traxit. </s>
              <s id="s.002097">Solis Magnæ matris ſacerdotibus,
                <lb/>
              quòd remedio ipſis duntaxat cognito vte­
                <lb/>
              rentur, innoxius: nec aërem dum inſpicerent,
                <lb/>
              inſpirant hi. </s>
              <s id="s.002098">Quidam quod erecti eſſent, to­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg224"/>
                <lb/>
              lerare poſſe crediderunt ſacerdotes. </s>
              <s id="s.002099">Sunt ta­
                <lb/>
              men aduerſus hanc iniuriam & auxilia &
                <lb/>
              cautiones. </s>
              <s id="s.002100">Nam ſi
                <emph type="italics"/>
              (
                <emph.end type="italics"/>
              vt ſuperius diximus) fla­
                <lb/>
              bella adhibeantur, duplici commodo nos af­
                <lb/>
              ficiet. </s>
              <s id="s.002101">Primum, quòd aërem à vaporibus mo­
                <lb/>
              tu ipſo repurgabunt. </s>
              <s id="s.002102">Secundum, quòd faces
                <lb/>
              ardere cogent, nec permittent extingui: qui­
                <lb/>
              bus nullus eſt aër tam noxius, qui non repur­
                <lb/>
              getur. </s>
              <s id="s.002103">Cautio autem eſt, quoniam cum faces
                <lb/>
              abſque vento extinguuntur, ſatius eſt non
                <lb/>
              ingredi: extialis enim loci hoc firmiſſimum
                <lb/>
              eſt ſignum. </s>
              <s id="s.002104">Sed nullibi plures tales ſpecus
                <lb/>
              quam in Italia inueniuntur. </s>
              <s id="s.002105">Vnus inter Nea­
                <lb/>
              polim & Puteolos, vbi via ad paludem Agna­
                <lb/>
              ni inflectitur. </s>
              <s id="s.002106">Lædunt hi caput maximè, tum
                <lb/>
              quia imbecillius ſit corde, tum quia ſepto
                <lb/>
              careat quod arcet prauos vapores: nam pul­
                <lb/>
              monis ſubſtantiam tranſire cogitur aër qui
                <lb/>
              cor ingreditur Oſtendit autem hoc & mor­
                <lb/>
              borum genus: nam quia immittuntur, prius
                <lb/>
              tremunt, inde
                <expan abbr="ſẽnſum">ſenſum</expan>
              & motum amittunt,
                <lb/>
              pòſt attoniti expirant, & qui euaſerint tu­
                <lb/>
              ment, tument etiam qui moriuntur. </s>
              <s id="s.002107">Nec ſo­
                <lb/>
              lum peſtiferi ſunt ſpecus, ſed quidam etiam
                <lb/>
              ſalutares, quibus ſi quis rectè vtatur, ad de­
                <lb/>
              ploratos morbos viam mudelæ quandoque
                <lb/>
              inuenire poterit, vt in Baianis, Cumaníſque
                <lb/>
              montibus Salueatæ ſudarium, in monte quod
                <lb/>
              vulgus vocat Tritulum. </s>
              <s id="s.002108">Sunt & qui fatidi­
                <lb/>
              cum inſpirent, vt olim de Delphico ſcripſiſ­
                <lb/>
              ſe ex ſententia Philoſophorum meminimus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002109">In vniuerſum plerunque ſpecuum vis huma­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg225"/>
                <lb/>
              no generi aduerſatur, & veneni vicem poſſi­
                <lb/>
              det. </s>
              <s id="s.002110">Nam que ſi halitus ille lapides & duriſſi­
                <lb/>
              ma ſaxa exedere potuit, quam vim in mor­
                <lb/>
              tales ipſos obtinebit? </s>
              <s id="s.002111">Indicium tamen ſecuri­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg226"/>
                <lb/>
              tatis eſt,
                <expan abbr="aquarũ">aquarum</expan>
              dulcium ac ſalutarium per
                <lb/>
              illos decurſus, herbarúmque ac arborum fa­
                <lb/>
              miliarium in labro luxuria. </s>
              <s id="s.002112">Sed hi quoque
                <lb/>
              ferarum & ſerpentum ſunt hoſpitia. </s>
              <s id="s.002113">Præfer­
                <lb/>
              tur omnium conſenſu Corycium antrum,
                <lb/>
              magnitudine primò, inde commoditate: nam
                <lb/>
              ad illud muli onuſti perueniunt: vmbra den­
                <lb/>
              ſiſſima, aquis irriguum, amœnitate ſingula­
                <lb/>
              ri, vt quòd perpetuò vireat. </s>
              <s id="s.002114">Iuxta id naſci­
                <lb/>
              tur crocus toto orbe celeberrimus. </s>
              <s id="s.002115">In Cilicia
                <lb/>
              eſt iuxta Corycum oppidum. </s>
              <s id="s.002116">Videntur au­
                <lb/>
              tem ſpecus amœniſſini eſſe, vmbra, aura,
                <lb/>
              fontibus, receſſu, viriditate: hic cùm inter
                <lb/>
              alios amœniſſimus ſit, totius orbis partem
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg227"/>
                <lb/>
              elegantiſſimam eſſe conſtat. </s>
              <s id="s.002117">Sub innoxiis
                <lb/>
              ſpecubus atque profundis quid iaceat, forſi­
                <lb/>
              tan quiſpiam ſcire cupiat. </s>
              <s id="s.002118">Referunt Philip­
                <lb/>
              pum olim regem, cùm metallica magni pretij
                <lb/>
              quæ iam deſierant, quæri iuſſiſſet diligenter,
                <lb/>
              immiſſis per montis aditum hominibus, cum
                <lb/>
              cibo atque luminibus, renunciaſſe inuenta
                <lb/>
              ibi flumina, tum aquarum ſtantium lacus,
                <lb/>
              qui terra non premerentur, ſed aëre caligi­
                <lb/>
              noſo atque obſcuro. </s>
              <s id="s.002119">Atque eadem fermè eſt
                <lb/>
              ſententia Ioannis Leonis geographi. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002120">
                <margin.target id="marg221"/>
              Montes quo­
                <lb/>
              modo orian­
                <lb/>
              tur.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002121">
                <margin.target id="marg222"/>
              Specus cau­
                <lb/>
              ſæ.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002122">
                <margin.target id="marg223"/>
              Specus vi­
                <lb/>
              res.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002123">
                <margin.target id="marg224"/>
              Specus in­
                <lb/>
              trantib. </s>
              <s id="s.002124">præ­
                <lb/>
              ſidia aduer­
                <lb/>
              ſus aërem.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002125">
                <margin.target id="marg225"/>
              Specuum co­
                <lb/>
              gnitio.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002126">
                <margin.target id="marg226"/>
              Antrum Go­
                <lb/>
              rycium.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002127">
                <margin.target id="marg227"/>
              Quid ſub
                <lb/>
              terra.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.002128">Sed quid ego ima nunc atque abdita ſcru­
                <lb/>
              tor? </s>
              <s id="s.002129">locus dabitur in quo hæc tractare con­
                <lb/>
              ueniet, nunc quæ toti propria ſunt conſi-</s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>