Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
31
31
32
32
33
33
34
34
35
35
36
36
37
37
38
38
39
39
40
40
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.002183">
                <pb pagenum="404" xlink:href="016/01/053.jpg"/>
              ventis, imbribus quam quæ cæmento & la­
                <lb/>
              pidibus conſtat: à ventis ob grauitatem tuta
                <lb/>
              eſt: ab ignibus magis dureſcit: ab aquis, quòd
                <lb/>
              non recipiat, tuta eſt. </s>
              <s id="s.002184">Pinguem ac prætenuem
                <lb/>
              & denſam eam eſſe oportet, atque ob id
                <lb/>
              etiam raram. </s>
              <s id="s.002185">Quædam etiam frigore tenuior
                <lb/>
              redditur, vt Goſſelaria, quæ cùm in fruſtis ſit,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg239"/>
                <lb/>
              frigore fit minutiſſima. </s>
              <s id="s.002186">Arena verò trium eſt
                <lb/>
              generum, fluuiatilis, marina, & foſſitia. </s>
              <s id="s.002187">Sed
                <lb/>
              & in hac ſubtilitas non paruum diſcrimen af­
                <lb/>
              fert: quæ enim tenuiſſima fuerit, cæmenta fa­
                <lb/>
              cit ad æterna murorum fundamenta, modò
                <lb/>
              pura ſit tam parua ſubtilitate vita ſtructuris
                <lb/>
              multis ſeculis aut adiicitur, aut perit: melior
                <lb/>
              tamen fluuiatilis, ſit nulla arte iuuetur, quod
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg240"/>
                <lb/>
              ſalſedine careat, & purior ſit foſſitia. </s>
              <s id="s.002188">Sunt &
                <lb/>
              terrarum diſcrimina ab vſibus vt communis,
                <lb/>
              quæ probatur ab agricolis, à figulis argilla, à
                <lb/>
              lignariis fabris rubrica, fullonibus cimolia,
                <lb/>
              pictoribus cærulea, Lemnia medicis, argen­
                <lb/>
              taria fabris argentariis. </s>
              <s id="s.002189">Hæc omnia aquis &
                <lb/>
              calore variantur & perficiuntur. </s>
              <s id="s.002190">Vnde nihil
                <lb/>
              melius eſt quàm terras habere irriguas, nam in
                <lb/>
              omne frugum, arborum, & herbarum genus
                <lb/>
              luxuriant.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg241"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002191">
                <margin.target id="marg236"/>
              Terræ ſpecie
                <lb/>
              à ſubſtantia</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002192">
                <margin.target id="marg237"/>
              Signa cogno­
                <lb/>
              ſcendæ terræ.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002193">
                <margin.target id="marg238"/>
              Muri è ter­
                <lb/>
              ra.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002194">
                <margin.target id="marg239"/>
              Arenæ gene­
                <lb/>
              ra.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002195">
                <margin.target id="marg240"/>
              Terræ ſpe­
                <lb/>
              cies ab vſu.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002196">
                <margin.target id="marg241"/>
              Quomodo
                <lb/>
              terra aquis
                <lb/>
              ſuperemi­
                <lb/>
              neant,
                <expan abbr="ſeptẽ">ſeptem</expan>
                <lb/>
              opiniones.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.002197">Sed quomodo terræ aquis ſupereminere
                <lb/>
              poſſint rectè dubitatum eſt. </s>
              <s id="s.002198">Dixêre nonnulli,
                <lb/>
              quoniam Deo id placuit. </s>
              <s id="s.002199">Hi magis vitupe­
                <lb/>
              rant, quòd rationem inuenire nequiuerit,
                <lb/>
              quam Deum laudent, quod abſque ratione po­
                <lb/>
              tuerit. </s>
              <s id="s.002200">Qui dicunt hoc animalium cauſa fa­
                <lb/>
              ctum eſſe, finem quidem docent cur factum
                <lb/>
              ſit: ſed ad aſſequendum finem aliis opus eſt
                <lb/>
              cauſis, quas illi minimè docent. </s>
              <s id="s.002201">Sunt qui di­
                <lb/>
              cant à ſideribus ipſam ſuſtineri: primum hoc
                <lb/>
              violentum eſt: deinde ſydera fixa & immobi­
                <lb/>
              lia fuiſſe oportuit, atque (quod maius eſt è re­
                <lb/>
              gione oppoſita, vt quædam ſub arctico Euro­
                <lb/>
              pam, alia ſub auſtro Braſiliam, quæ Europæ
                <lb/>
              opponitur, ſuſtinerent. </s>
              <s id="s.002202">Si duo ſtatuas centra,
                <lb/>
              alterum aquæ, alterum terræ: primum, alte­
                <lb/>
              rum aliud erit à mundi centro: duóque gra­
                <lb/>
              uitatis media, nec poterunt ex oppoſiti re­
                <lb/>
              gionibus partes terræ prominere, cùm tamen
                <lb/>
              promineant, vt Braſilia & Europa: nec erunt
                <lb/>
              Antipodes. </s>
              <s id="s.002203">Qui volunt terram ab aëre ſuſti­
                <lb/>
              neri in ſpeciebus concluſo, violenter vtrum­
                <lb/>
              que ſtatuat, & terram in ſublimi aëre ſuſten­
                <lb/>
              tatam, & aërem vi in ſpecubus retentum:
                <lb/>
              oportet etiam ingentes eſſe ſpecus, qui
                <expan abbr="Aſiã">Aſiam</expan>
              ,
                <lb/>
              Africam, & Europam, Braſiliam, tótque in­
                <lb/>
              ſulas ſuſtinerent, & ſi rectè conſiderant, tota
                <lb/>
              terra ſpecus vnus erit, mirúmque nec mini­
                <lb/>
              mo hiatu patêre tantum molem, vt ſi pateat,
                <lb/>
              orbis corruat vniuerſus: nec in illum pulſo
                <lb/>
              aëre tantam aquarum molem deſcendere. </s>
              <s id="s.002204">Ari­
                <lb/>
              ſtoteles in Meteoris cenſet, ob polum, quod
                <lb/>
              altior ibi ſit terra, aquam non admittere. </s>
              <s id="s.002205">Sed
                <lb/>
              non ſic terra rotunda foret, nec ſub æquino­
                <lb/>
              ctiali terra, nec altitudo illa comparationem
                <lb/>
              haberet ad differentiam loci terræ & aquæ.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002206">Finge, enim quod haud verum eſſe poteſt, ter­
                <lb/>
              ram M. milibus paſſuum altiorem eſſe, ſi lo­
                <lb/>
              cus aquæ circa terram ſit, iſque pro magnitu­
                <lb/>
              dinis ratione terra altior bis mille paſſibus
                <lb/>
              adhuc ſub arctico ipſo, terra erit ſub aquis
                <lb/>
              M. millibus paſſ. </s>
              <s id="s.002207">multóque magis vbique lo­
                <lb/>
              corum aliorum. </s>
              <s id="s.002208">Putet me plus ob viri auto­
                <lb/>
              ritatem illum hæc dixiſſe, quam reprehenſio­
                <lb/>
              nis, in quam veritatis amore me tractum vi
                <lb/>
              omnes intelligunt. </s>
              <s id="s.002209">Igitur hoc verum non eſt,
                <lb/>
              aquam adeò magnam eſſe, nec totius terræ
                <lb/>
              partem eſſe notatu dignam: quia tamen ob
                <lb/>
              leuitatem terræ ſuperſtat parua aqua, quicquid
                <lb/>
              eſt humile ac inæquale in terræ ſuperficie
                <lb/>
              complet. </s>
              <s id="s.002210">Hacque ratione dum tot maria fa­
                <lb/>
              cit, ampliſſimumque oceanum tot flumina,
                <lb/>
              maior terra exiſtimata eſt. </s>
              <s id="s.002211">Quòd ſi ad ambi­
                <lb/>
              tum ſolum reſpiciamus, forſan res vera eſſe
                <lb/>
              poſſet: at cùm ad profunditatem, nullam ha­
                <lb/>
              bet comparationem. </s>
              <s id="s.002212">Indicio eſt, quod nullibi
                <lb/>
              præterquam in gurgitibus aqua maris pro­
                <lb/>
              funditatem habet effatu dignam, ſed alibi paſ­
                <lb/>
              ſus 1000. aut 500. aut 200. vel 300. quæ al­
                <lb/>
              titudo ſi ad terræ magnitudinem comparetur,
                <lb/>
              eſt vt ſudoris ad hominem. </s>
              <s id="s.002213">In gurgitibus ali­
                <lb/>
              quanto profundior eſt aqua, quòd par ſit lo­
                <lb/>
              cum eum potius aqua quam leuiſſimo aëre
                <lb/>
              compleri. </s>
              <s id="s.002214">Solida igitur eſt ſubtus terra, in
                <lb/>
              parte modicum aquæ ob cauitatem infuſum
                <lb/>
              ſit: alicubi parum aëris, non multum, paucis
                <lb/>
              annis, non perpetuò, continetur. </s>
              <s id="s.002215">Quòd ſi
                <lb/>
              aqua elementum eſſet ac adeò grande, opor.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002216">teret vt etiam in terra, ſic maximam maris
                <lb/>
              partem fundo carere. </s>
              <s id="s.002217">Nam certum eſt, ſi
                <lb/>
              pro 1000. paſſ. </s>
              <s id="s.002218">1000. paſſuum millia obtine­
                <lb/>
              ret, aut duplum huius quod par eſſet magni­
                <lb/>
              tudinem, ſi tantam quantam exiſtimant ha­
                <lb/>
              beret, nullum fundi veſtigium ſuperfuturum.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002219">Quòd cùm vbique præter quam in gurgitibus
                <lb/>
              (vt dixi ) appareat: gurges autem omnis an­
                <lb/>
              guſtus ſit manifeſtum eſt aquæ elementum
                <lb/>
              non admodum magnum eſſe. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.002220">Itaque tria elementa ſunt, quorum leuiſſi­
                <arrow.to.target n="marg242"/>
                <lb/>
              mum & maximum aër, proximum magnitu­
                <lb/>
              dine terra, ambo hæc per ſe neceſſaria: quo­
                <lb/>
              rum aër in ſublimi, terra in imo: minimum
                <lb/>
              ac quaſi non neceſſarium aqua in medio ho­
                <lb/>
              rum. </s>
              <s id="s.002221">Nam ſi homines ſine cibo viuere poſ­
                <lb/>
              ſent, vt gratia exempli lapides, aqua non
                <lb/>
              eſſet neceſſaria. </s>
              <s id="s.002222">Verùm quia non ſolùm vi­
                <lb/>
              uere, ſed ali ac generari, creſceréque neceſ­
                <lb/>
              ſarium fuit, aqua creata eſt. </s>
              <s id="s.002223">Cùm igitur lo­
                <lb/>
              cus aquæ capacior ſit elemento aquæ, eſt enim
                <lb/>
              quicquid humile eſt in terra, ob hoc terra
                <lb/>
              vndique extuberat continente, inſuliſque, &
                <lb/>
              hominibus ac cæteris animalibus habitatio­
                <lb/>
              nem præbet. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.002224">
                <margin.target id="marg242"/>
              Elemento­
                <lb/>
              rum magni­
                <lb/>
              tudo.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.002225">Igitur ex hoc manifeſtum eſt, quonam pa­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg243"/>
                <lb/>
              cto facilè fiant inundationes, quas diluuia
                <lb/>
              ſolent appellare. </s>
              <s id="s.002226">Nam cum aqua modica ſit
                <lb/>
              natura, atque in terræ ſuperficie conſtituta,
                <lb/>
              ſi paululum increſcat, humilia loca obruit,
                <lb/>
              ac breui etiam reuocatur, quia parua eſt etiam
                <lb/>
              cum aucta fuerit. </s>
              <s id="s.002227">At ſi tanta quanta exiſti­
                <lb/>
              mabatur foret, maximo indigeret incremen­
                <lb/>
              to ad inundationes. </s>
              <s id="s.002228">Quamobrem nunquam
                <lb/>
              accidiſſent inundationes: & ſi modò accidiſ­
                <lb/>
              ſent, vix vnquam, niſi extincto penitùs hu­
                <lb/>
              mano genere, potuiſſent reuocari: pluribuſ­
                <lb/>
              que annis, non menſibus ſub aqua terra la­
                <lb/>
              tuiſſet. </s>
              <s id="s.002229">At vt Plato recitat, non ſemel fuêre,
                <lb/>
              ſed pluries, hæ inundationes: & rurſus paucis
                <lb/>
              menſibus deſiêre. </s>
              <s id="s.002230">Pauca facta eſt igitur, vt
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg244"/>
                <lb/>
              locus habitationi relinqueretur, vt ſua frigi­
                <lb/>
              ditate temperaret, non deſtrueret vitam ani­
                <lb/>
              mantium. </s>
              <s id="s.002231">Et quoniam hæc miniſtrorum ge­
                <lb/>
              neratio ſolùm in terræ ſuperficie erat neceſſa­
                <lb/>
              ria, ob id igitur vt ſuperficiem ſolam occu­
                <lb/>
              paret, in qua metalla, plantæ, animalia, piſces </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>