Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
31
31
32
32
33
33
34
34
35
35
36
36
37
37
38
38
39
39
40
40
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.002231">
                <pb pagenum="405" xlink:href="016/01/054.jpg"/>
              ali oportebat ac generari, pauca, & in ſuper­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg245"/>
                <lb/>
              ficie terræ facta eſt. </s>
              <s id="s.002232">At quia periculum non
                <lb/>
              leue erat, ne ab aëre ac Solis radiis nimium
                <lb/>
              conſumeretur, motus perpetuus illi adiun­
                <lb/>
              ctus eſt: ob idque, quia non mouentur
                <lb/>
              aquæ
                <emph type="italics"/>
              (
                <emph.end type="italics"/>
              vt dixi) celeriter computreſcunt, &
                <lb/>
              multum reſoluuntur. </s>
              <s id="s.002233">Cautum eſt etiam il­
                <lb/>
              lius generationi ſub polis & immotibus
                <lb/>
              cumque terra ſub torrida nimium exurere­
                <lb/>
              tur, cauit natura, vt locus ille humillimus
                <lb/>
              eſſet, atque ob id aquæ omnes fluunt verſus
                <lb/>
              meridiem. </s>
              <s id="s.002234">Sib & Nilus quanquam ex Lunæ
                <lb/>
              montibus oriatur iuxta Capricorni circu­
                <lb/>
              lum, attamen tranſgreſſus æquinoctij circu­
                <lb/>
              lum totam penetrat zonam torridam eodem
                <lb/>
              impetu in noſtrum mare delatus iuxta Ale­
                <lb/>
              xandriam. </s>
              <s id="s.002235">Oportuit igitur ibi frigidi & hu­
                <lb/>
              midi elementi maximam partem conſiſtere
                <lb/>
              vbi maior illius erat neceſſitas ob Solis ca­
                <lb/>
              lorem. </s>
              <s id="s.002236">Simul verò cautum eſt ſecuritati in­
                <lb/>
              termediorum locorum nam fluente aqua in
                <lb/>
              eandem ſemper partem, regiones ſubmergi
                <lb/>
              non poterant: quod & cauent qui agros
                <lb/>
              liberant ab inundatione, & qui paludes ſic­
                <lb/>
              cant: ergo ſi non eſſet aquarum ad decli­
                <lb/>
              uia lapſus, iam tota terra palus eſſet. </s>
              <s id="s.002237">Vt
                <lb/>
              verò decliuior eſſet locus verſus meridiem,
                <lb/>
              & paulò altior iuxta polos, calor Solis con­
                <lb/>
              ſumens effecit, & frigus iuxta polos montes
                <lb/>
              altiſſimos ſeruans: iam enim docuimus
                <lb/>
              quòd calor conſumit & exedit, frigus con­
                <lb/>
              ſeruat. </s>
              <s id="s.002238">Ob hæc altiſſima eſt, fuit, eritque
                <lb/>
              ſemper plaga iuxta polos, & in medio hu­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg246"/>
                <lb/>
              millima. </s>
              <s id="s.002239">Quare ſolem non oportuit vnde­
                <lb/>
              quaque circumferri, nec ad polos: nam ſi
                <lb/>
              ſingulis annis per totum orbem feratur, ne­
                <lb/>
              ceſſe eſt vt terra æqualis euadat, atque ea de
                <lb/>
              cauſa vel tota ſiccetur, vel tota aquis obrua­
                <lb/>
              tur. </s>
              <s id="s.002240">Sed cum hoc non ſufficeret ad flumi­
                <lb/>
              num liberum curſum ſæpius occurrentibus
                <lb/>
              locis in via altiorum proueniſſet, hoc natu­
                <lb/>
              ra ſagax aquæ dedit, vt tantùm poſſit aſ­
                <lb/>
              cendere, quantum eſt quod deſcendit, vt
                <lb/>
              ſic ſuperatis montibus ac collibus in mare
                <lb/>
              tandem feratur. </s>
              <s id="s.002241">Ergo aqua parua eſt, atque
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg247"/>
                <lb/>
              in ſuperficie ſita terræ. </s>
              <s id="s.002242">Quòd ſi tanta foret
                <lb/>
              quanta fertur, laterétque ſub terra, vel
                <lb/>
              mota perpetuum motum terræ excitaret, vel
                <lb/>
              quieſcens putreſceret. </s>
              <s id="s.002243">Horum neutrum cum
                <lb/>
              videamus, impoſſibile eſt aquam magnitu­
                <lb/>
              dinem obtinere in comparatione ad terram
                <lb/>
              effatu dignam, lateréque in imo terræ: at nec
                <lb/>
              in ſuperficie multam fore, ſenſum docere
                <lb/>
              oſtendimus. </s>
              <s id="s.002244">Parua igitur ad modum eſt aqua
                <lb/>
              verum terra cum eſſet animalium ſedes, &
                <lb/>
              mundi centrum circa quod aſtra mouentur,
                <lb/>
              & omnium fundamentum, ſatis conuenien­
                <lb/>
              tem aſſecuta eſt magnitudinem, quamuis
                <lb/>
              ad cœli ambitum comparata puncti vicem
                <lb/>
              obtineat. </s>
              <s id="s.002245">Sunt aurem aquarum genera plu­
                <lb/>
              rima, ſed ſitus & magnitudinis ratione ſic
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg248"/>
                <lb/>
              diſtinguuntur. </s>
              <s id="s.002246">Quæ in vnum collecta eſt,
                <lb/>
              falſa, mare vocatur: ſi dulcis, lacus: ſi non
                <lb/>
              mouetur prorſus, palus eſt. </s>
              <s id="s.002247">Neceſſe eſt au­
                <lb/>
              tem in his limum generari. </s>
              <s id="s.002248">Si verò profun­
                <lb/>
              da non eſt, ſtagnum. </s>
              <s id="s.002249">Si fluit flumen vel
                <lb/>
              fluuius, à fluendo dictus. </s>
              <s id="s.002250">Si ſcaturiat,
                <lb/>
              fons. </s>
              <s id="s.002251">Si ex pluuiis, vel niuibus colliga­
                <lb/>
              tur, torrens. </s>
              <s id="s.002252">Torrentes autem ob id mani­
                <lb/>
              feſtum eſt non ſemper fluere. </s>
              <s id="s.002253">Riuulus au­
                <lb/>
              tem, cum exiguus decurrit. </s>
              <s id="s.002254">Omnium altiſ­
                <lb/>
              ſima palus Alcyonia in Corinthiaco agro,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg249"/>
                <lb/>
              quæ cum minus tribus ſtadiis in ambitu
                <lb/>
              habeat. </s>
              <s id="s.002255">Nero multorum ſtadiorum funibus
                <lb/>
              iunctis fundum non potuit plumbo explora­
                <lb/>
              re, adeò profundis gurgitibus continebatur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002256">Huic ſimilem eſſe referunt lacum inſula re­
                <lb/>
              giæ Daniæ, ſeu Cimbriæ Cherſoneſi, cui
                <lb/>
              nomen eſt Bornholm: neque enim illius
                <lb/>
              imum percipit, quamuis exiguus. </s>
              <s id="s.002257">Gene­
                <lb/>
              raliter autem in littoribus. </s>
              <s id="s.002258">Noruagiæ pro­
                <lb/>
              fundiſſimi ſunt ſpecus, atque ideò gurgi­
                <lb/>
              tes. </s>
              <s id="s.002259">Cum enim inter altiſſimas rupes, pa­
                <lb/>
              rúmque diſtantes, atque eò magis ſi in val­
                <lb/>
              le ſpecus profundi ſint, aqua permeat,
                <lb/>
              obruitque ſummè neceſſe eſt lacum eſſe an­
                <lb/>
              guſtum profundiſſimo vortice. </s>
              <s id="s.002260">Salſa palus
                <lb/>
              Mæotica eſt, atque ob id & vaſtitatem ce­
                <lb/>
              lebrata. </s>
              <s id="s.002261">At fluminum ſatis rectè, meo iu­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg250"/>
                <lb/>
              dicio, cauſas & modum defluxus explica­
                <lb/>
              uimus: ſed vnde oriantur, ſæpè dubitatum
                <lb/>
              eſt, tam perenni ac multiplici aquarum
                <lb/>
              decurſu. </s>
              <s id="s.002262">Ergo generari illas exiſtimat Phi­
                <lb/>
              loſophus. </s>
              <s id="s.002263">Salomon ex mari per circuitum
                <lb/>
              deriuari, alij ex pluuiis ac niuibus coacer­
                <lb/>
              uari, alij emergere ex fontibus ſub terra
                <lb/>
              latentibus. </s>
              <s id="s.002264">Non gigni in montibus, nec
                <lb/>
              ex aëre, palàm eſt omnem aquam, cùm
                <lb/>
              Tanais in Moſcouiæ campis ſcaturiat: ve­
                <lb/>
              rùm cùm aqua non aſcendat, niſi deſcen­
                <lb/>
              dat è montibus altioribus, illam eò deri­
                <lb/>
              uari neceſſe eſt. </s>
              <s id="s.002265">Nec ex mari ipſo ad tan­
                <lb/>
              tam altitudinem, quanta eſt montium ver­
                <lb/>
              tex poteſt aſcendere: & antequam ad mon­
                <lb/>
              tes perueniat, nulla eſt ratio quin vbique
                <lb/>
              erumpat: nec vnquam flumina minueren­
                <lb/>
              tur, maréque ipſum non tot fluminibus
                <lb/>
              ſufficeret, verùm quandóque ſiccaretur,
                <lb/>
              cùm maxima pars aquarum Solis calore
                <lb/>
              euaneſcat: motus etiam ille ſub terra, il­
                <lb/>
              lam ( vt dixi ) concuteret: neque ratio
                <lb/>
              eſt, cur ab illo monte fluat, ab alio non.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002266">Quòd etiam tam pura reddatur ab omni
                <lb/>
              ſalſedine & amaritudine, vix eſt veriſi­
                <lb/>
              mile. </s>
              <s id="s.002267">Nec ex niuibus ſolis, cùm è monti­
                <lb/>
              bus aqua etiam fluat cùm nullis teguntur
                <lb/>
              niuibus, nulliſque imbribus madeſcunt:
                <lb/>
              generari verò tantam aquarum molem, ac
                <lb/>
              tam perennem, omninò incredibile eſt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002268">Quid igitur dicendum? </s>
              <s id="s.002269">ex omnibus his
                <lb/>
              cauſis fieri: verùm origo maxima eſt, quia
                <lb/>
              aër in aquam tranſit, pòſt etiam nix &
                <lb/>
              imbres aſſidui ad hoc non parum condu­
                <lb/>
              cunt. </s>
              <s id="s.002270">Quàm etiam cauſam putat Herodo­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg251"/>
                <lb/>
              tus, inundationis eius quam Nilus facit
                <lb/>
              in Ægypto. </s>
              <s id="s.002271">Siquidem illius ſententia ta­
                <lb/>
              lis eſt, quod Nilus æſtiuo ſolſtitio intu­
                <lb/>
              meſcere incipiat, & vſque ad 45. dies
                <lb/>
              ſequentes creſcat, atque Ægyptum inun­
                <lb/>
              det, totidem verò fermè diebus decreſcat.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002272">Antiquo tempore, Herodoti ſcilicet, ad 14.
                <lb/>
              cubitum incrementum maximam afferebat
                <lb/>
              vbertatem, ad octo ſterilitatem: pòſt Stra­
                <lb/>
              bonis temporibus minus creſcebat, nec octo
                <lb/>
              cubitorum incrementum attulit. </s>
              <s id="s.002273">Sed præ­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg252"/>
                <lb/>
              ſenti ætate, ſeu depræhenſo errore, ſeu mu­
                <lb/>
              tato ritu, cùm ad 15. brachia exundat, ma­
                <lb/>
              xima fit vbertas. </s>
              <s id="s.002274">A 15. ad 18. detrimenta </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>