Vtrùm principia ſuperius expoſita ſint ea nota nobis quæ 1. Phyſ. propoſuit Ariſtoteles an non.
Cap. V.
Cap. V.
E
ATQVE ea quidem nob. nota ſunt annum illa, à quibus initium ſuę phyſiologię ſumpſit
Ariſtoteles? Equidem neque hæc excepta fuiſſe puto, neque ſola comprehenſa; ſed aliud
genus eorum quæ ſint nota nob. ab Ariſtotele proponi credo quæ reſoluentes manu duceremur in
eorum notitiam, quæ nobis ignota forent, & cùm ſimpliciter nota eſſent; nobis quoque nota fie
rent: vbi verò notuiſſent, lucem rebus afferrent quæ licet noſcerentur à nob. ſimpliciter, tamen
ignorabantur; ita enim noſcebantur à nob. vt ſenſui ſeſe offerebant; & cum cauſſas haberent ex
quibus aptę eſſent, ſine cauſſa noſcebantur; rerum verò cauſſas habentium legitima cognitio pa
ratur auxilio cauſſarum: ſed his inuentis per reſolutionem eorum quæ ſunt nota nob. adhibito
quodam gyro rationis, in iis agnoſcuntur ea viciſsim quæ nob. nota ſunt. vt ſi hydromeli ſubij
ceretur oculis noſtris, id rotum ſpectaremus, neque tamen intelligeremus quid eſſet, quibusúe ex
partibus conſtaret; ſeplaſiarius verò ipſum accipiens in mel & aquam reſolueret, ex hydromeli
te quidem mel, & aquam dignoſceret, & ex iis hydromelitos eſſentiam indicaret. Atque hic qui
dem progreſſus accommodatur ad omnia quæ nobis nota ſunt, niſi fortè eadem ſint nobis, & na
tura nota, quemadmodum euenire ſolet in mathematicis. ſed apud phyſicum ſanè pauca, ne di
xerim nulla, ſunt huiuſmodi. Cùm verò communiter hoc conueniat in illa omnia quæ nob.
nota ſunt; nos hîc ſpeciem quandam tractare volumus, vbi videre quoque oportet, quo hæc
quibus de nunc agimus à cęteris ſeiungantur, & quodnam peculiare propriumque. præſeferant
quod attinet ad eorum conſtitutionem & modum quo nobis afferunt auxilium ad reliqua co
gnoſcenda quę ignoramus; ac principia primùm, quæ cùm ſeſe demerſerint in profundum, à no
ſtris ſenſibus longiſsimè receſſerunt, vt iis optimè perſpectis, illa vnde primùm voluere, pro
bè intelligerentur. antè enim erat inchoata illorum cognitio, quippe ex ſenſu & per accidens; po
ſtea perfecta & per ſuas cauſſas, mox alia quæ cùm pendeant ex illis, à nob. nullo pacto cogno
ſcuntur; neque enim ſentimus ea, quæ in centrum mundi ſeſe abdidere; ſed ratio dictat ibi quid
dam eſſe torpidiſsimum; quia nimirum maximè omnium diſtet à cęlo à quo calor ad elementa
permanat. ea verò deducitur ex iis principiis quæ nob. antea patefacta fuerant. Hæc ergo ſpeciali
quodam nomine confuſa vocauit Ariſtoteles, Græcè συγκεχυμένα eſt verò apud Græcos ea
vox frequentiſsima qua ſignificatur res conturbata & non pura, vt ſpecies confuſæ dicerentur
imagines illæ quæ apparent in aquis, vbi concitantur, aſpiciuntur enim diſtortis & perplexis, vt
certam nullam delineationem præferre videantur. quin ita exiles ſunt, vt ægrè diſcerni poſsint.
atque hę quidem huiuſmodi eſſe ſolent in pueris, dum ab immoderato calore ſanguis ſpiritusque.
turbantur, conſimiles in ebriis exiſtunt. Sic teſtabatur Ariſtoteles, gentem aliquam ab ortu notam
a quandam, ſtigma ipſe vocat, in humeris habere, eamque. in auis apparuiſſe diſtinctam, poſt
modo in nepotibus reliquum eſſe nigrum quoddam confuſum, vt diſcernere non liceret, nota'ne
foret, an potius imago notæ. Eodem quoque modo cùm redderet cauſſam Philoſophus, b cur
nati ſimiles interdum parentibus eſſent, nonnunquàm matribus, ac nepotes auis aut auiis docet
ex longiore nepotum ſucceſsione figuras maiorum confundi, & proceſſu temporis ita conturba
ri, vt nulli amplius affinium, aut conſanguineorum ſimiles ſint. Verùm quod ad rem noſtram
pertinet, cùm Galenus, tùm etiam Ariſtoteles vſi ſunt huiuſcemodi voce, ſignificantes doctrinam
rudem & inchoatam c quam item alio nomine ἀόριστον, ideſt indefinitam ipſe appellauit. &
opponit confuſo τὸν διορισμὸν, ideſt diſtinctionem. Planius adhuc idem Galenus d mentionem
faciens de doctrina quę tradenda eſt rudibus, conferre docet in compluribus indefinitum & con
fuſum magis quàm διηρθρωμένον, ideſt diſtinctum, vbi ſcilicet id profundæ ſpeculationis &
prolixiorum ſermonum & longioris temporis indigeat quod item alio nomine τύαω, ideſt ru
dius dictum & oppoſitum ei, quod eſt exquiſitum, ab Ariſtotele ſignificatum fuiſſe nouimus.
M. Tullius e συγκεχομένον, & αόριστον, confuſum incertumque. reddidit. Audit igitur, quid
ſibi velit in methodo confuſum. Sed enim hoc in omnem diſputationem quadram poteſt, ſiue
ſit de principiis, ſiue de rebus quæ pendent ex ipſis. Atqui nunc aduertamus quæ velit Ariſtote
les eſſe confuſa f quorum vſus ſit in principiis euoluendis. Hæc, ſi rerum ipſarum conditionem
ſpectes; illa generatim vocantur quæ vix à nob. cognoſcuntur, hoc eſt, vt tametſi ea noſcamus,
quòd ſint; cùm habeant cauſſas; imperfectè tamen cognoſcuntur, quòd eorum cauſſæ ignoran
tur. itaque cùm conſtent ex cauſsis; non fuerit error opinor, ſi etiam σύνθετα, ideſt compoſita
nuncupentur: præſertim quòd habemus grauiſsimos huius loci interpretes Alexandrum, Sim
plicium, & Auerroëm qui confuſa interpretantur compoſita. Quapropter etiam nos facilitatis
ergò confuſa tranſumemus in compoſita. & ea partiemur in tria membra, ea ſcilicet quæ ſunt
compoſita compoſitione formali, reali, & logica. formali quidem compoſitione intelligentes eſ
ſe compoſita illa, quorum rationi ſupponitur alterius ratio, veluti rationi accidentis ratio
Ariſtoteles? Equidem neque hæc excepta fuiſſe puto, neque ſola comprehenſa; ſed aliud
genus eorum quæ ſint nota nob. ab Ariſtotele proponi credo quæ reſoluentes manu duceremur in
eorum notitiam, quæ nobis ignota forent, & cùm ſimpliciter nota eſſent; nobis quoque nota fie
rent: vbi verò notuiſſent, lucem rebus afferrent quæ licet noſcerentur à nob. ſimpliciter, tamen
ignorabantur; ita enim noſcebantur à nob. vt ſenſui ſeſe offerebant; & cum cauſſas haberent ex
quibus aptę eſſent, ſine cauſſa noſcebantur; rerum verò cauſſas habentium legitima cognitio pa
ratur auxilio cauſſarum: ſed his inuentis per reſolutionem eorum quæ ſunt nota nob. adhibito
quodam gyro rationis, in iis agnoſcuntur ea viciſsim quæ nob. nota ſunt. vt ſi hydromeli ſubij
ceretur oculis noſtris, id rotum ſpectaremus, neque tamen intelligeremus quid eſſet, quibusúe ex
partibus conſtaret; ſeplaſiarius verò ipſum accipiens in mel & aquam reſolueret, ex hydromeli
te quidem mel, & aquam dignoſceret, & ex iis hydromelitos eſſentiam indicaret. Atque hic qui
dem progreſſus accommodatur ad omnia quæ nobis nota ſunt, niſi fortè eadem ſint nobis, & na
tura nota, quemadmodum euenire ſolet in mathematicis. ſed apud phyſicum ſanè pauca, ne di
xerim nulla, ſunt huiuſmodi. Cùm verò communiter hoc conueniat in illa omnia quæ nob.
nota ſunt; nos hîc ſpeciem quandam tractare volumus, vbi videre quoque oportet, quo hæc
quibus de nunc agimus à cęteris ſeiungantur, & quodnam peculiare propriumque. præſeferant
quod attinet ad eorum conſtitutionem & modum quo nobis afferunt auxilium ad reliqua co
gnoſcenda quę ignoramus; ac principia primùm, quæ cùm ſeſe demerſerint in profundum, à no
ſtris ſenſibus longiſsimè receſſerunt, vt iis optimè perſpectis, illa vnde primùm voluere, pro
bè intelligerentur. antè enim erat inchoata illorum cognitio, quippe ex ſenſu & per accidens; po
ſtea perfecta & per ſuas cauſſas, mox alia quæ cùm pendeant ex illis, à nob. nullo pacto cogno
ſcuntur; neque enim ſentimus ea, quæ in centrum mundi ſeſe abdidere; ſed ratio dictat ibi quid
dam eſſe torpidiſsimum; quia nimirum maximè omnium diſtet à cęlo à quo calor ad elementa
permanat. ea verò deducitur ex iis principiis quæ nob. antea patefacta fuerant. Hæc ergo ſpeciali
quodam nomine confuſa vocauit Ariſtoteles, Græcè συγκεχυμένα eſt verò apud Græcos ea
vox frequentiſsima qua ſignificatur res conturbata & non pura, vt ſpecies confuſæ dicerentur
imagines illæ quæ apparent in aquis, vbi concitantur, aſpiciuntur enim diſtortis & perplexis, vt
certam nullam delineationem præferre videantur. quin ita exiles ſunt, vt ægrè diſcerni poſsint.
atque hę quidem huiuſmodi eſſe ſolent in pueris, dum ab immoderato calore ſanguis ſpiritusque.
turbantur, conſimiles in ebriis exiſtunt. Sic teſtabatur Ariſtoteles, gentem aliquam ab ortu notam
a quandam, ſtigma ipſe vocat, in humeris habere, eamque. in auis apparuiſſe diſtinctam, poſt
modo in nepotibus reliquum eſſe nigrum quoddam confuſum, vt diſcernere non liceret, nota'ne
foret, an potius imago notæ. Eodem quoque modo cùm redderet cauſſam Philoſophus, b cur
nati ſimiles interdum parentibus eſſent, nonnunquàm matribus, ac nepotes auis aut auiis docet
ex longiore nepotum ſucceſsione figuras maiorum confundi, & proceſſu temporis ita conturba
ri, vt nulli amplius affinium, aut conſanguineorum ſimiles ſint. Verùm quod ad rem noſtram
pertinet, cùm Galenus, tùm etiam Ariſtoteles vſi ſunt huiuſcemodi voce, ſignificantes doctrinam
rudem & inchoatam c quam item alio nomine ἀόριστον, ideſt indefinitam ipſe appellauit. &
opponit confuſo τὸν διορισμὸν, ideſt diſtinctionem. Planius adhuc idem Galenus d mentionem
faciens de doctrina quę tradenda eſt rudibus, conferre docet in compluribus indefinitum & con
fuſum magis quàm διηρθρωμένον, ideſt diſtinctum, vbi ſcilicet id profundæ ſpeculationis &
prolixiorum ſermonum & longioris temporis indigeat quod item alio nomine τύαω, ideſt ru
dius dictum & oppoſitum ei, quod eſt exquiſitum, ab Ariſtotele ſignificatum fuiſſe nouimus.
M. Tullius e συγκεχομένον, & αόριστον, confuſum incertumque. reddidit. Audit igitur, quid
ſibi velit in methodo confuſum. Sed enim hoc in omnem diſputationem quadram poteſt, ſiue
ſit de principiis, ſiue de rebus quæ pendent ex ipſis. Atqui nunc aduertamus quæ velit Ariſtote
les eſſe confuſa f quorum vſus ſit in principiis euoluendis. Hæc, ſi rerum ipſarum conditionem
ſpectes; illa generatim vocantur quæ vix à nob. cognoſcuntur, hoc eſt, vt tametſi ea noſcamus,
quòd ſint; cùm habeant cauſſas; imperfectè tamen cognoſcuntur, quòd eorum cauſſæ ignoran
tur. itaque cùm conſtent ex cauſsis; non fuerit error opinor, ſi etiam σύνθετα, ideſt compoſita
nuncupentur: præſertim quòd habemus grauiſsimos huius loci interpretes Alexandrum, Sim
plicium, & Auerroëm qui confuſa interpretantur compoſita. Quapropter etiam nos facilitatis
ergò confuſa tranſumemus in compoſita. & ea partiemur in tria membra, ea ſcilicet quæ ſunt
compoſita compoſitione formali, reali, & logica. formali quidem compoſitione intelligentes eſ
ſe compoſita illa, quorum rationi ſupponitur alterius ratio, veluti rationi accidentis ratio
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib