Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
51
51
52
52
53
53
54
54
55
55
56
56
57
57
58
58
59
59
60
60
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="35"/>
                <arrow.to.target n="marg348"/>
                <lb/>
              ſtantiæ ſupponitur: realis autem compoſitio eſt in partibus ſubſtantiæ ſubiectis quæ ex materia
                <lb/>
                <expan abbr="formaq́">formaque</expan>
              . </s>
              <s>exiſtunt. </s>
              <s>Compoſitionem logicam compoſitionem vel rationum, vt ſubiectarum par­
                <lb/>
              tium in genere; continet enim genus in ſe vniuerſo quodam modo & virtute rationem ſuarum
                <lb/>
              partium, vel etiam à ratione factam, cùm ſimpliciter, & ſine vlla conditione ſumitur id quod
                <expan abbr="">cum</expan>
                <lb/>
              aliqua lege & modo audiendum eſt. </s>
              <s>Ex horum numero ſunt ſententiæ veterum. </s>
              <s>Omnium
                <expan abbr="horũ">horum</expan>
                <lb/>
              vſus eſt in omni doctrina, & in phyſica præcipuè. </s>
              <s>Nam 7. Met. illa repoſuit in notis nobis quo­
                <lb/>
              rum auxilio principiorum notitia paretur quæ parum participant ipſum eſſe, tamen ea ſic habe­
                <lb/>
              re compertum eſt, quamuis cauſſa lateat; hæc ſunt accidentia & inhærentia rebus: parum enim
                <lb/>
              conſiſtunt; quia non per ſe, ſed in ſubſtantia conſiſtunt; & cùm cauſſas habeant, ſine cauſſa verò
                <lb/>
              noſcantur, exiliter admodum cognoſcuntur. </s>
              <s>Ex eodem ordine ſunt compoſita ex materia, &
                <lb/>
              quæcunque ſunt hoc aliquid: quandò compoſita multò minus participent ipſum eſſe quàm for­
                <lb/>
              ma: nam conſtant ex materia ſenſili quæ eſt potentia, non actu, & per ſe ipſa ſunt caduca atque
                <lb/>
              mortalia. </s>
              <s>quibus omnibus vtitur ſcientia naturalis, dum ab iis quę inſunt in loco, vel incremento
                <lb/>
              eorum venatur eſſentiam, & auxilio motus inuenit materiam, functionis ope formam, atque ex
                <lb/>
              inſpectione partium corporis animæ naturam veſtigat. </s>
              <s>Valet multum (vt de tertia compoſitione
                <lb/>
              dicam) genus ad aperiendas differentias, & partes ſubiectas: etenim ex eo, quaſi ex toto earum
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg349"/>
                <lb/>
              ratio communis oſtenditur, quæ partiendo illuſtratur; & cuique propria redditur; vt dum in ani­
                <lb/>
              mali ſenſum
                <expan abbr="motumq́">motumque</expan>
              . </s>
              <s>perſpicimus; & varios ſenſuum gradus
                <expan abbr="variosq́">variosque</expan>
              . </s>
              <s>modos progrediendi no­
                <lb/>
              tantes animalium ſpecies conſtituimus. </s>
              <s>Illorum certè fructus maximus quæ generatim & abſo­
                <lb/>
              lutè pronunciata fuerunt; hæc enim cùm per experientiam nobis notuerint; facilè creduntur;
                <lb/>
                <expan abbr="eoq́">eoque</expan>
              . </s>
              <s>maximè, quòd vniuersè vera ſunt; quia tamen flagitant modum; patiunt
                <expan abbr="imperfectã">imperfectam</expan>
              quan­
                <lb/>
              dam cognitionem quæ tùm abſoluitur, ſi debitum
                <expan abbr="modũ">modum</expan>
              addideris: ex illo enim quòd nouimus
                <lb/>
              omne quod fit, fieri ex eo quod eſt; & ex eo quod non eſt, collegimus materiam quæ partim eſt,
                <lb/>
              partim non eſt. </s>
              <s>Sed his omnibus veterum ſententiarum expenſio præponitur. </s>
              <s>iubet enim phi­
                <lb/>
              loſophus,
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              vt principiorum probationes colligamus ex rationibus adhibitis teſtimoniis, exem­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg350"/>
                <lb/>
                <expan abbr="plisq́">plisque</expan>
              . </s>
              <s>apparentibus. </s>
              <s>In quibus ſi cum dicendis omnes homines conſentire videantur, optimum.
                <lb/>
              </s>
              <s>Si minus quodammodo quidem omnino, quod ab opinione deducti facient. </s>
              <s>habet enim vnuſ­
                <lb/>
              quiſque peculiare quoddam procliue ad veritatem ex quibus neceſſe eſt aliquo pacto demon­
                <lb/>
              ſtrare de ipſis; ex iis enim quæ verè ſanè dicuntur, at non perſpicuè procedentibus exiſtet & id
                <lb/>
              quod eſt perſpicuè, tranſumentibus ſemper ea quæ ſunt notiora inter illa quæ confusè dici con­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg351"/>
                <lb/>
              ſueuerunt. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              Itaque ex ordiri vult tractationem à primis, quæ
                <expan abbr="">non</expan>
              perſpicuè dicuntur, ſtudentibus
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg352"/>
                <lb/>
              poſt inuenire perſpicuè quid eſt illud de quo laboramus, vt in morali quid eſt beatitudo; in qua
                <lb/>
              quidem tractatione accipit hoc in quo conſentiunt omnes, eam nimirùm eſſe bonum præſtantiſ­
                <lb/>
              ſimum. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              eandem methodi rationem non modo in ea diſceptatione de beatitudine obſeruandam
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg353"/>
                <lb/>
              eſſe monet; ſed in aliis omnibus in quibus aliquid rei propoſitæ cognoſcentes ea quærimus quæ
                <lb/>
              neſcimus. </s>
              <s>Quamobrem oportere per ea quæ verè quidem pronunciantur, non autem perſpicuè,
                <lb/>
              eruere conari quod verè eſt & perſpicuè. </s>
              <s>Hæc nos igitur ea dicimus eſſe quæ nonmodo in ethi­
                <lb/>
              cis, ſed in philoſophia quæ ſequitur naturalem, & in phyſica proponit nob. </s>
              <s>Ariſtoteles, vt eorum
                <lb/>
              auxilio principiorum notitiam comparemus, omnium conſenſum fundamentum firmiſsimum
                <lb/>
              eſſe putantes; ac ſi non omnes ſanè conſentiant, conari tamen oſtendere, vt ea dicere voluiſſe vi­
                <lb/>
              deantur, quæ ſi monſtrata fuerint, propter innatam propenſionem ad veritatem facillimè nobis
                <lb/>
              concedentur. </s>
              <s>itaque tranſumptis, ideſt, ad bonum ſenſum deductis iis quæ verè quidem, ſed ob­
                <lb/>
              ſcurè pronunciantur, ſcientiarum prima principia comperiemus. </s>
              <s>Ex his multa ſunt, vt illa con­
                <lb/>
              traria eſſe principia,
                <expan abbr="eademq́">eademque</expan>
              . </s>
              <s>non contraria; conſimiliter ex non ente, aut ex ente fieri id quod
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg354"/>
                <lb/>
              fit, quæ cùm vniuersè vera ſint, obſcurè tamen dicuntur. </s>
              <s>hæc ſi illuſtrentur, & in bonam partem
                <lb/>
              accipiantur, & accommodentur ad ea quæ verè & cum ratione conſtituta fuerunt; vera prorſus
                <lb/>
              habebuntur; & in iis
                <expan abbr="principiorũ">principiorum</expan>
              natura elucebit. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              d
                <emph.end type="sup"/>
              Atque hic eſt modus omnium aptiſsimus ad
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg355"/>
                <lb/>
              diſſoluendas dubitationes, & tollenda contraria; nam ſic omnia quæ videntur ineſſe, conſeruan­
                <lb/>
              tur, & quæ contraria cenſentur; monſtrantur diſtinguendo non eſſe contraria: ſic enim verè pro­
                <lb/>
              nunciantur, aliter non verè, vt verbis Ariſtotelis vtar. </s>
              <s>Itaque hæc quæ veteres aſſumpſerunt, ea
                <lb/>
              nota nobis eſſe arbitror, vnde via muniatur qua poſsimus ad principia nobis ignota peruenire.
                <lb/>
              </s>
              <s>Proinde fuit conſuetudo philoſophi veterum ſententias in exordio cuiuſque methodi ſedulò
                <lb/>
              diſcutere, quòd veritatem, ſi non planè eloquuntur, at balbutiunt. </s>
              <s>& cùm maiore ex parte veræ
                <lb/>
              ſint: nanque ſenſibus plerunque fundantur; non difficile eſt illas repurgare;
                <emph type="sup"/>
              e
                <emph.end type="sup"/>
                <expan abbr="idq́">idque</expan>
              . </s>
              <s>in omni me­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg356"/>
                <lb/>
              thodo conandum: præterquàm quòd ſi inde ducatur initium; vitatur negotium congrediendi
                <lb/>
              cum imperitis, nec omnia reuocanda ſunt in controuerſiam, cùm aliqua item ex illis periti rece­
                <lb/>
              perint quorum iudicium videtur eſſe approbandum, & præcipuè veterum de principiis,
                <emph type="sup"/>
              f
                <emph.end type="sup"/>
              quòd
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg357"/>
                <lb/>
              enim veteres ortui rerum viciniores eſſent, vim principiorum magis tenere potuerint; quia periti
                <lb/>
              principia cominus intuentur. </s>
              <s>Accedit eodem, quòd ſuppeditant veterum dicta copiam </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>